یکشنبه, ۱۸ شوال ۱۴۴۵هـ| ۲۰۲۴/۰۴/۲۸م
ساعت: مدینه منوره
Menu
القائمة الرئيسية
القائمة الرئيسية

کورنۍ جګړه د خبیثې ونې د هغه ښاخ نوم دی چې امریکا یې سیاسي حل لاره بولي Featured

  • خپور شوی په سوریه

(ژباړه)

د هغې جګړې حساسیت چې د استانې کنفرانس ته دعوت شوو ډلو تر منځ نن په شام کې جریان لري، د عقل خاوندانو ته څرګند دی او دوی خپله د دغې جګړې مسول دي. هر یو د دغې جګړې اور وژلی شئ؛ خو تاسو ټول د شام اهل پر دغه بد حالت خوښ یاست. دا ډول جګړې په ځلونو د ډلو تر منځ نښتې او هر ځل یې په ډېرو وړو مسئلو د الله سبحانه وتعالی حکم ته له توجه پرته یو د بل وینې تویې کړې. که څه هم د امت مخلصو بچیانو پر دوي غږ وکړ چې جګړه پرېږدئ، خو له بده مرغه چا پاملرنه ونه کړه

د ۲۰۱۶ د ډېسمبر پر ۲۹مه د اوربند هوکړه لیک لاسلیک کېدل د دغو ډلو ترمنځ د جګړې د تېزېدو لومړی ګام و؛ تر څو د دغو جګړو له لارې د امریکا سیاسي حل لارې ته لار هواره کړي. يوازینۍ لاره چې امریکا يې په مرسته یادې ډلې سره جلا کولی شي او هغه کسان چې  سیاسي حل لاره يې ونه مني د ترهګرو ډلو او اشخاصو په نوملړ کې يې شاملوي.

اې د دارلاسلام او شام خلکو! دا جوته ده چې د انقلاب د نتیجې د انحراف یواځینی لامل د سیاسي رهبرۍ نشت او د دښمن له پلانونو څخه ناپوهي وه، چې د جګړې او مسلمانانو د پاکو وینو د تويېدنې مخه يې ونه نیوله. هغه وسلې چې دا ډلې يې لري، باید د شام له خلکو او د هغوی له عزته په دفاع کې ګټه ترې واخلي، نه د یو بل پر وړاندې. د دغه انقلاب ځواک او توان یوې سیاسي رهبرۍ ته اړتیا لري، تر څو یې سم او وسلې یې د موخې لپاره وکاروي.

اې هوښیارانو! اې د شام خاورې د رایې او نظر خاوندانو! ستاسو پر غاړه ستر مسولیت دی او تاسو د هغو انحرافونو چې پاڅون ته زیان رسوي او یا د هغو جګړو چې د وسله والو ډلو تر منځ یې زور اخیستی، مخنیوی کولی شئ. باید داسې پرېکړه لیک صادر کړئ چې په هغه کې جګړه رد او خپل زامن د هغو رهبرانو له اطاعت څخه چې د الله سبحانه وتعالی اطاعت نه کوي، منع کړي؛ ځکه د الله سبحان وتعالی په بې اطاعتۍ کې د هېڅ مخلوق اطاعت جايز نه دی. یاد مو وي چې دغه انقلاب به تر هغه په مستقیمه لاره حرکت ونه کړي، چې تر مخلصه سیاسي رهبرۍ لاندې چې د اسلامي امت لویه پروژه يې په غاړه ده، را نه شي.

مخکې له دې چې د شام له انقلابه د دغه انقلاب وینه زبېښونکي خاینان او قاتلان ناوړه ګټه پورته کړي، نو د انقلاب مشري سم لور ته یوسئ. داسې عمل وکړئ چې الله سبحانه وتعالی یې غواړي او د الله سبحانه وتعالی مخلص بنده ګان شئ. د هغه د رضا په لټه کې شئ او د حکم اطاعت یې وکړئ. له هر څه چې یې منع کړې یاست، ډډه وکړئ او هر څه چې د الله سبحانه وتعالی لپاره کوئ، له هېڅ ملامتوونکي مه وېرېږئ.

﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمْ لِمَا يُحْيِيكُمْ ۖ وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَحُولُ بَيْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ﴾ (الانفال:۲۴)

اې مومنانو! د اللله سبحانه وتعالی فرمان او د پيغمبر صلی الله علیه وسلم دستور ومنئ، کله چې مو داسې څيز ته رابولي چې تاسو ته ژوند. وپوهېږئ چې الله سبحانه د انسان او د هغه د زړه تر منځ جدايي راولي (انسان د زړه غوښتنو او هيلو ته له رسېدو منع کولی شي او مړ کولی یې شي او پرې يې نه ږدي چې اوږد ژوند وکړي، چې د هر انسان د زړه غوښتنه ده). وپوهېږئ چې ټول به د الله سبحانه وتعالی لوري ته ورغونډ شئ.

د حزب التحریر - ولایه سوریې مطبوعاتي دفتر

 

د مطلب ادامه...

دښمن ته ستاسو په تسلیمولو بالاخره کنګلونه ویلي شول او د چارواکو او لاسپوڅو ډلو جنایتونه افشا شول؛ نو عبرت واخلئ! او د هغه سیاسي حزب تر شا سره یو شی چې ان شاء الله ستاسو عزت به بېرته را وګرځوي او د دښمنانو دسیسې به مو شنډې کړي

  • خپور شوی په حزب

(ژباړه)

د ۲۰۱۷ ز کال د جنوري په لومړۍ سهار د امنیت په شورا کې یو پرېکړه لیک تصویب شو چې داسې پکې راغلي: «په سوریه کې د ترکیې او روسیې په منځګړیتوب د رایې په اتفاق د اوربند پر سر پرېکړه وشوه)، د امنیت شورا پرېکړه وکړه چې د سیمې اړمنو اوسېدونکو ته لومړنۍ بشرۍ اړتیاوې په چټکۍ ورسېږي.» (سرچینه: د بي بي سي عربي څانګه د ۲۰۱۷/۱/۱).

د ۲۳۳۶ مې شمېرې پرېکړه لیک له مخې منل شوې چې د امنیت شورا د ترکيې او روسيې اړوند داسې نا تایید شوي اسناد وړاندې کړي چې د ترکیې او روسیې هغه ګډې هڅې په ګوته کوي چې پر بنسټ یې په سوریه کې د تاوتریخوالي پای ته رسول او د یوې سیاسي حل لارې له مخې دغه کړکېچ ته د پای ټکی اېښودل دي. (الجزیره: ۲۰۱۶/۱۲/۳۱)

نو د امنیت شورا په سوریه کې د اوربند له هوکړې چې د امریکا مزدوران، لکه: روسیه، ترکیه، ایران او د انقرې په خبرو اترو کې ښکېلو او ترکیې ته وفادراو ډلو قدرداني وکړه. د امنیت شورا په وسیله د دې پرېکړه ستاینه د هغې معاملې پایله ده چې اردوغان یې ګناه پر ځان پورې د تړلو وسله والو ډلو په ایستلو په غاړه اخلي. ده په ۲۰۱۶ کې حلب د سن پترسبورگ د شرموونکې معاملې په ترڅ کې د سوریې ظالم رژیم ته وسپاره. د دغې ناوړه معاملې پایله   د دوو نورو بدمرغو پرېکړه لیکونو لامل شو، چې درې برخې لري: په سوریه کې اوربند، د جنګي سیمو څارنه او د ۲۰۱۷ د جنوري په ۲۷مه د جینوا د لومړۍ ناستې د طرزالعمل مطابق د استانې خبرې اترې.

د خیانت دغو پړاونو تر اوسني پرېکړه لیک پورې لاندې درې پړاونه تېر کړل:

۱- په لومړي پړاو کې امریکا ایران، حزب او نور پلویان یې د دغه ماموریت لپاره وټاکل، خو هغوی ناکام شول او نېژدې وه چې د اسد رژیم سقوط وکړي.

۲- په دویم پړاو کې امریکا جنایتګرې روسیې ته د رول لوبولو وار ورکړ چې په خپل وار سره یې خورا لوی جنایتونه په خورا قوي وسلو وکړل، خو بیا هم ونه توانېده چې سخت مقاومت له منځه یوسي.

۳- بالاخره په درېیم پړاو کې ترکیه د امریکا په دستور د مزدورۍ ډګر ته د ننه شوه، ځکه چې ترکیې د سوریې په شمال کې ډېرې ډلې ټپلې تر خپلې ولکې لاندې درلودې. ترکیې دا شیطاني ماموریت چې ورسپارلی و، تر پایه تعقیب کړ. د فرات سیند په مقابل کې یې د جګړې اور تېز کړ او زیات وسله وال کسان یې د دې موخې لپاره ډګر ته دننه کړل.‌ ده پاتې وسله والو او په ځان پورې اړوندو ډلو ته دستور ورکړ چې حلب پرېږدي. دا کار تر دې وړاندې هېڅکله په اسلامي خاورو کې نه و پېښ شوی، ځکه اردوغان ملکي خلک د کورونو پرېښودو ته اړ کړل. دا کار هغه چا وکړ چې تل او په تکرار یې د سرې کرښې شعارونه ورکول، خو وروسته حلب په ډېره بې شرمۍ دښمن ته تسلیم شو، چې د اردوغان په دغه نه بښل کېدونکي جنایت کې له ده سره تړون لرونکو او ورپورې اړوندو ډلو لاس درلود. دغو ډلو دښمنانو ته د خپل هېواد په تسلیمۍ په تیاره شپه کې نه، بلکې په رڼا ورځ هوکړه وکړه.‌ دوی په داسې حال کې دا ذلت ومانه چې د بې ګناه انسانانو ټولو تویې شوو وینو ته سپکاوی وشو او د کورونو، ونو او حتی ډبرو تخریب یې هېر کړ. دوی دا هېره کړه او یا یې د هېرولو پلمه لټوله چې غوښتل یې خلک د رژیم او د هغه د نورو متحدینو له ظلم او جنایتونو ازاد کړي.

له پوتین سره د اردوغان شرموونکې ناسته د حلب او د خلکو د پلورولو لپاره او هغه څه چې  وروسته پېښ شول په ځانګړې توګه کله یې چې هغه یوه بریا وبلله او پوتین ته یې مبارکي ورکړه ډېره دردونکې ده او تر دې هم هغه مهال دردونکې وه چې ایران د روسیې په جنایتونو نور هم وراضافه کړل او هغه یې دوه چنده کړل. حتی چې په ظلم، جنایت او ورانیوکې یې له روسیې سیالي کوله.

د رژیم خاینانو ته د جینوا د پرېکړو پر اساس د حلب تسلیمول یو لوی مصیبت او درد دی، چې دغو ډلو خپل دین ډېر ارزانه وپلوره. دوی باید خپلې دا بدبختۍ د اسد رژیم له ملاتړو سره شریکې کړي او له دوی سره هېڅ جنجال ونه کړي. د استانې، جینوا او نورو ناستو د خبرو اترو،  لپاره د اسلامي خاورو د حکامو هرکلی ډېر دردوونکی دی. خو څه ډول ممکنه ده چې دا کار وکړي، په داسې حال کې په تړون ماتوونکو پورې اړونددي.‌ الله سبحانه و تعالی دې دوی نابود کړي‌ چې څه ډول دوکه شول!!

اې د شام خلکو! د حلب کنګل ویلی شول؛ د ګوډاګیو حکامو او په دوی پورې د اړوندو ډلو ټپلو خیانت ټولو هغو کسانو ته چې د بصیرت لري او حتی هغو کسانو ته هم چې بصیرت نه لري؛ روښانه شوه. هېڅ څيز د خلکو له سترګو پټ نه شو او هغوی چې د لیدو وړتیا لري د لمر په څېر ورته روښانه ده. تاسو حکامو په ځانګړې توګه خپلو  ګاونډيو لکه اردوغان او نورو ډلو چې حلب یې د مردارو پیسو لپاره سپکو خاینانو ته تسلیم کړ، وپلورلئ.

اې د شام خلکو! تاسو په لومړي اوربند کې چې دغو ډلو لاسلیک کړ، په لومړي مهاجرت کې دوکه شوئ.  تاسو  د اردوغان د لومړی وعدې په ماتولو دوکه شوئ. نوموړي په خپله لومړۍ وعده کې چې ویې ويل چې د حما پېښه به بیا تکرار نه شي، دوکه درکړه او وروسته یې خپله وعده هېره کړه. مومنان هېڅکله له یوې سوړې دوه ځله نه چیچل کیږي. نو څه درباندې شوي چې په دوامداره توګه د ګاونډيو حکامو له لوري په وار وار چیچل کېږئ؟  څنګه هغو ډلو چې ستاسو د سترګو پر وړاندې د دې پر ځای چې د واحد دښمن پر ضد وجنګېږي، یو له بل سره جګړه کوي، تاسو ته فرېب درکړ؟ هفوی تل د یووالې شعار ورکاوه، خو یو موټی نه وې. د تجزیې د رد ادعا یې کوله، خو په ژوره توګه تجزیه کېدې. مردارې پیسې یې ردولې، خو فکر یې کاوه چې پیسې اخیستل ښه کار دی.

 دغه ډلې به تر هغه هېڅکله کومه خاوره ونه ساتي، تر څو یې چې اصلي ناروغي تشخیص نه کړي او د هغې مطابق درملنه ونه شي، چې درملنه یې هماغه یووالی دی، نه تجزیه او تفرقه. نو باید په یاد ولرئ چې یوازې وحدت هم  هر څه نه شی کېدای، تر څو چې دغه ډلې د اسلام پر اساس تر یوه رښتینې سیاسي رهبرۍ لاندې را ټولې نه شي. ایا د قران کریم د دغه ایت تلاوت درته کافي نه دی؟

وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا [آل عمران:۱۰۳]

ټول د الله سبحانه وتعالی په رسۍ منګولې ولګوئ او تفرقه مه کوئ (تیت پرک مه کیږئ)

أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآن [محمد:۲۴]

ایا دوی په قرانکریم کې تدبر نه کوي؟

هغه څه چې وحدت تامینولی شي، د الله سبحانه وتعالی په رسۍ منګولې لګول دي. نو مختلفې ډلې باید داسې رښتینی سیاسي رهبري ولري، چې د الله سبحانه وتعالی په رسۍ منگولې ولګوي، چې دوی د اسلام مستقیمې او سمې لارې ته هدایت کړي. نو د نفاق له منځه وړل ستاسو د لیکو د پياوړي‌کېدو لامل کېږي.  خو که دوی د داسې رهبر یا حکامو پيروي کو‌ي چې له الله سبحانه وتعالی وېره نه لري، د تفرقې ناروغي به نوره هم پراخه سخته شي. بیا به دوی د هر خاین په مقابل کې چوپ پاتې شي او د هېڅ ظالم او مجرم  په مقابل کې به ونه درېدای شي. حلب او نورې خاورې په دغه مورد روښانه بېلګې دي،‌ چې دا ډلې د زینې په څېر خاینو حکامو وکارول کېږي،‌ چې بالاخره د پر یوه وژونکي پرېکړه لیک به پای ته ورسېږي. که څه هم دوی خپل نمایشي وحدت د انقرې هوکړه لیک په اډانه کې،‌ چې د ډلو د یووالي هوکړه لیک یې لاسلیک کړ،‌ نندارې ته وړاندې کړ.  

نو باید یادونه وشي‌چې له موږ مخکیني چې کله له حقه لرې شول، له ورته پېښو او واقعیتونو سره مخ شول. لکه په صلیبي جګړو کې دوی له هغه څه چې د رسول الله صلی الله علیه وسلم راوړي وو، منحرف او لرې شول،‌ چې په پایله کې یې قدس (د رسول الله صلی الله علیه وسلم د اسرا او معراج ځای) له بایلود. همدا رنګه د تاتاریانو په وخت کې له حقه واټن پيدا کول د خلافت د مرکز بغداد د له لاسه وتلو لامل شو. په همدې ترتیب د وروستۍ پېړۍ په وروستیو کې د تفرقې له امله خلافت ونړېد او قدس یو ځل بیا له منځه لاړ. که څه هم چې دوی  لومړی او دویم ځل ستونزه درک کړه چې تفرقه ده او بیا د یو واحد امت په توګه یو موټی شول او قسطنطنیه یې تر خپلې ولکې لاندې را وسته، چې د اسلام ستر ښار ترې جوړ شو. دوی د ظالم پوتین ټاټوبي ته ورنېژدې شول او د اروپا دروازې یې وټکولې. په «تور» جګړه کې یې فتوحات د فرانسې له دروازې پيل او تر ویانا پورې ورسېدل. دا ټولې کړنلارې او حللارې د ګټې اخیستنې وړ دي،‌ چې په وسیله یې بریا ته رسېدای شو. استعمارګر کفار او پلویان یې له سوریې او نورو اسلامي خاورو شړلی شو. قدس یو ځل بیا لاسته راوړلی شو. د غاصب یهودي دولت جرړې د فلسطین له سپېڅلې خاورې ایستلی شو،‌ چې حق نه یوازې په اسلامي خاورو،‌ بلکې ټولې سیمې او نړۍ ته وغځوو،‌ چې د الله سبحانه وتعالی وعده پوره او الهي نظام حاکم شي.

اې د شام مسلمانانو او انقلابیانو! موږ تاسو ته پورتنۍ حللارې ته ورته حللاره وړاندې کوو او تاسو یې هم په مقابل کې دلیل نه شئ راوړلی. بدبختۍ له هر لوري تر موږ چاپېرې دي.‌ نو ایا عبرت ترې وانخلو؟

أَوَلَا يَرَوْنَ أَنَّهُمْ يُفْتَنُونَ فِي كُلِّ عَامٍ مَرَّةً أَوْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ لَا يَتُوبُونَ وَلَا هُمْ يَذَّكَّرُونَ [توبه:۱۲۶]

ایا دوی نه ویني چې هر کال یو یا دوه ځله په ازمیښت کې اچول کېږي؟ خو بیا هم نه توبه باسي او نه عبرت اخلي!

موږ وګړو،‌ ډلو، واکمنو او فوځونو ته خطاب کوو  تر د واحدې مخلصې سیاسي رهبرۍ تر قیادت لاندې سره راټول شئ او  د راشده خلافت پر بنسټ د اسلامي نظام په تاسیس اسلامي حکومت او واقعي خلافت پياوړی کړئ.‌ له هغه حزب سره یو ځای شئ چې ستاسو لارښود دی او هېڅکله یې خپلو خلکو ته دروغ نه دي ويلي.‌له تاسو سره او په تاسو کې کار او فعالیت کوي.‌ تاسو پوهېږئ چې تاسو ته صادق دی او نصیحت درته کوي. حزب التحریر تاسو ته خبرداری درکوي چې هغه مصیبتونه چې موږ راګیر کړي یو،‌ هره ورځ زیاتېږي او لمن یې پراخېږي.‌ موږ یې لمبه وژلی شو،‌ چې دا موضوع ختمه شي،‌ تفرقه له منځه ولاړه شي او عزت او هوسایۍ ته ورسېږو.

نو موږ ته د نصرت لاسونه راکړئ، لکه څنګه چې موږ تاسو ته د نصرت لاسونه وړاندې کړي؛ ځکه موږ یو بل پياوړي کولی  شو او په دواړو دنیاوو کې بری موندلی شو، چې هغه به لوی بری وي.

إِنَّ فِي ذَلِكَ لَذِكْرَى لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِيدٌ [ق:۳۷]

بېشکه په دې خبره کې د هغه چا لپاره عبرت دی چې زړه لري او یا په پاملرنې سره خبره واوري.

د مطلب ادامه...

د چین او روسیې پر وړاندې د امریکا اوسنی سیاست

  • خپور شوی په سیاسي

(ژباړه)

پوښتنه:

د امریکا ولسمشر بارک اوباما د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۲۹مه او نوي ولسمشر ته له واک سپارلو درې اونۍ وړاندې، پر روسیې له یو لړ پیاوړو بندیزونو خبر ور کړ. په دغو بندیزونو کې له امریکا څخه د یو شمېر روسي ډیپلوماټانو ایستل، چې شمېر یې ۳۵ کسانو ته رسېږي او همدارنګه د جاسویۍ په پلمه په نیویارک او میریلانډ کې پر روسي ډیپلوماټانو پورې اړوندو مرکزونو تړل هم شامل دي. دغه اړیکې له هغه وروسته سختې شوې چې امریکا پر روسیه تور پورې کړ چې د انټرنټي فعالیتونو له لارې یې د امریکا په ټاکنو کې لاسوهنه کړې ده. پوښتنه دا ده چې د دغه تور پر وړاندې غبرګونونه د دې سختو اقدامونو لامل کېدای شي؟ یا د دغو سختو اقدامونو دلیل هغه بدلونونه دي چې په سوریه کې د روسیې په رول کې ښکاره شوي دي؟ او یا کوم بل دلیدل دی؟ په ځانګړې توګه دې ته په کتو سره چې «ټرامپ» څرګنده کړه چې له روسیې سره به اړیکې ښې کړي، حال دا چې اوباما د دغو اړیکو د سختېدو په لټه کې دی. جزاک الله خیر.

ځواب:

د ځواب د روښانتیا لپاره لومړی د هغو بدلونونو پر واقعیت چې په دې برخه کې ښکاره شوی، خبرې کوم، وروسته به د پوښتنې ځواب روښانه کړم:

لومړی: د دغو بدلونونو د واقعیت په اړه باید ووایم چې دغه بدلونونه رښتیا دي او د امریکا اوسنۍ اداره هڅه کوي چې له امریکا سره د روسیې اړیکې ګډوډې کړي. روسیې هم د امریکا د دې پیغام په اړه ډېر ژر غبرګون وښود، څنګه چې د نن روسیې او فرانسې ټلویزیونونو د کرملن ماڼۍ له ویاند بیسکوف نه په نقل په یو خبر کې وويل: «د امریکا له لوري لګېدلي بندیزونه د دښمنۍ او ویجاړونکی طبیعت لري دي. نوموړي همدارنګه وویل: د اوباما د حکومت اداره له واک ته رسېدو نه تر اوسه د روسیې او امریکا د اړیکو د ګډوډلو په هڅه کې ده. نوموړي زیاته کړه: مسکو به د واشنګټن اقدامونو ته ډېر ژر ځواب ور کړي». 

ځینې هڅې چې د اوباما ادارې د دغو اړیکو د ګډوډولو لپاره کړې، په دې ډول دي:

  1. د فرانس ۲۴ انټرنټي پاڼې د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۱۶مه په خپل خبر کې داسې وویل: «د امریکا ولسمشر اوباما د ۲۰۱۶ د ډېسمبر پر ۱۵مه په خپلو څرګندونو کې وویل چې د امریکا متحده ایالاتونه به د هغو انټرنټي هڅو په اړه چې روسیې د امریکا په ټاکنو کې کړې، غبرګون وښیي. اوباما چې په (ان بي ار) راډیو کې خبرې کولې وویل: «موږ باید د پردیو حکومتونو پر وړاندې، چې هڅه کوي زموږ د ټاکنو شفافیت تر پوښتنې لاندې راولي، غبرګون وښیو او په دې اړه یو لړ ګامونه واخلو. نوموړي همدارنګه زیاته کړه: زموږ غبرګون به څه وخت چې موږ لازمه وبلله، وښودل شي. د امریکا ولسمشر همدارنګه وویل: د دې غبرګون ځینې برخې به ښکاره وي او ځینې به یې داسې نه وي». د واشنګټن وروستیو څرګندونو دا وښودله چې هغه غبرګونونه چې اوباما یې خبرې کولې، څه وو.
  2. د امریکا ولسمشر اوباما د مسخرو په ډول روسیه یاده کړه او هغه یې یو کوچنی دولت وباله. د نن روسیې ټلویزیون د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۲۰مه له نوموړي څخه په نقل په خپل راپور کې وویل: «هغوی کوچني او کمزوري دي. اقتصاد یې له نفتو، ګازو او وسلو پرته چې هېڅ پرمختګ نه کوي، بل داسې څه نه شي تولیدولی چې نور یې ترې غواړي».
  3.  ډاټ مصر انټرنېټي پاڼې د ۲۰۱۶ د ډېسمبر پر ۲۰مه په یوه خبر کې وویل: «د رویټرز خبري اژانس د خبر له مخې د امریکا د خزانې وزارت د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۲۰مه د روسیې پر خاوره پورې د کریمیې د تړلو په غبرګون کې پر روسیه د یو لړ بندیزونو لګولو خبر ور کړ چې د دې هېواد اووه تنه سوداګر او اته شرکتونه پکې دي. د دغو بندیزونو موخه اووه تنه سوداګر دي چې د روسیې بانک یو شمېر مسولین هم پکې دي، هغه بانک چې تر ډېره د روسیې حکومت پر ځواکمنو پورې تړلی دی. پر دې سربېره په دغو بندیزونو کې څلور ساختماني شرکتونه هم شته چې په کریمیه کې فعالیت لري، هغه کریمیه چې د مسکو په واسطه د روسیې پر خاوره پورې وتړل شوه. د امریکا د حکومت ادارې همدارنګه زیاته کړه چې دغه اقدام د روسیې په واسطه د کریمیې د اشغال پر وړاندې د جدیت ښکارندوی او همدارنګه د هغو اعترافونو پر وړاندې مخالفت دی چې د دې جزیرې په اشغال کې تر سره شوي».
  4. امریکا د روسیې په واسطه د اټومي وسلو د پراخوالي د دوام په غبرګون کې د ستورو جگړې برنامې ته د خپلې نوې تګلارې په اړه خبرې وکړې. د دې نوې تګلارې پر بنسټ د امریکا قوانین به د یو لړ تعدیلونو شاهد وي چې امریکا ته له نظامي فضا څخه د ګټې اخیستنې اجازه ورکوي. دار الاخبار انټرنېټي پاڼې د ۲۰۱۶ د ډېسمبر پر ۲۴مه ولیکل: «باید اشاره وکړو چې د امریکا کانګرس مخکې له دې چې د دغه هېواد قانون تصویب کړي، دوه مهم بدلونونه یې پکې راوستل: یو یې دا دی چې د واشنګټن د توغندوییز ډال د پراختیا محدودیت لرې کوي او دویم بدلون دې ته اجازه ور کوي چې په راتلونکي کې فضا ته د لېږلو په موخه د دغې برخې د نوو تجهیزاتو د طراحۍ کار په عملي ‌ډول پیل کړي.د لاسانجلس ټایمز خپرونې په دغه برخه کې د ولسي جرګې د یوه غړي ټرینټ فرنکس چې د جمهوري غوښتونکي حزب پلوی دی او د دغو دوو بدلونونو له مهمو مطرح کونکو څخه دی، له خولې یو اعتراف خپور کړ چې ویلي یې دي: «په قانون کې دغه دوه بدلونونه د سټراټیژیکې دفاع د وړاندیز پر پروګرام ولاړ دي چې په ۱۹۸۳ کې امریکا پخواني ولسمشر رونالډ ریګان پیل کړي وو. دغه سټراټیژیک وړاندیز د «ستورو جګړې» په نوم هم مشهور شوی دی». د دې طرحې موخه له روسیې سره اړیکې ترینګلې کول دي.
  5. د روسیې سپوتنیک خبري اژانس د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۳مه د راپور په خپرولو سره وویل: «د امریکا ولسي جرګې استازو داسې قانون تصویب کړ چې پر بنسټ به یې د امریکا دفاع وزارت ته ۳.۴ میلونه ډالر ورکړل شي چې په ۲۰۱۷ زکال کې د روسیې د خوځښتونو د مخنیوي لپاره ګټه ترې واخلي. د ولسي جرګې ۳۹۰ غړو د دغه قانون لپاره شنه کارتونه وښودل، خو یوازې ۳۰ کسانو له دغه قانون سره مخالفت کاوه. د امریکا دفاع وزیر اشتون کاټر د دفاع بودیجې طرحې د وړاندې کولو په جریان کې وویل چې د امریکا متحده ایالاتونه هڅه کوي چې د روسیې د سرغړونو پر وړاندې په ناټو تړون کې خپلو تړون کوونکو ته په نېږدوالي په اروپا کې خپل موقعیت پیاوړی کړي».
  6. پر دې مواردو سربېره، امریکا د سوریې په کړکېچ کې د روسیې مقام هم ټیټ کړ او د جان کېري او لاوروف دوه اړخیزې ناستې یې د روسیې او ترکیې پر دوو اړخیزو ناستو بدلې کړې. مسکو د جان کېري او لاوروف پر ناستو ویاړ کاوه او هغه یې هغه یې نړیوال مقام او عظمت ته د روسیې د رسېدو نښه وبلله. که څه هم امریکا د سوریې په بحران کې د ښکېلو اړخونو له کړنو او رول ادا کولو څخه د ډاډ لپاره تل له روسیې او ترکیې سره په اړیکه کې ده او د هر یوه د هڅو ملاتړ به وکړي؛ خو د امریکا د نوي اقدام پر بنسټ د امریکا او روسیې دوه اړخیزې ناستې د روسیې او ترکیې پر دوو اړخیزو ناستو بدلول په حقیقت کې د روسیې د نړیوال مقام او مرتبې ټیټول بلل کیږي او هغه د ترکیې په څېر د دولتي مقام په کچ معرفي کوي. دغه اقدام د روسیې پر وړاندې د امریکا د فشارونو یوه برخه بللای شوو.
  7. د اړیکو دغه سختوالي روسیه و وېروله. د نن روسیې ټلویزیون د ۲۰۱۶ د ډېسمبر پر ۳۰مه د امریکا له خوا پر روسیې د لګېدلو بندیزونو په غبرګون کې د روسیې له ولسمشر نه په نقل سره څرګندونې خپرې کړې او ویې وویل: «روسیه دا حق لري چې د امریکا له خوا پرې د نوو لګېدلو بندیزونو په اړه غبرګون وښیي؛ خو دا غبرګون هېڅکله د امریکا د اوسنۍ ادارې په کچه نه دی او هېڅ وخت به ډیپلوماټان موخه ونه ګرځوي. پوتین زیاته کړه: موږ به هېڅ وخت امریکایي ډیپلوماټانو ته ستونزې جوړې نه کړو او هغوی به له خپل هېواده ونه باسو. موږ به هېڅ وخت د امریکا د ډیپلوماټانو کورنۍ او ماشومان له هغو امکاناتو نه چې د نوي کال د جشنونو په جریان کې راټولېدل، محروم نه کړو؛ بلکې په روسیه کې د منل شوو امریکایي ډيپلوماتانو ماشومان به راوبولو چې په کرملن ماڼۍ کې د نوي میلادي کال په جشنونو کې ګډون وکړي». دا چې مسکو معمول غبرګون ونه ښود او له امریکایي ډیپلوماټانو سره ورته معامله نه کوي، دوه څیزونه ښیي:

لومړی: له واشنګټن سره د ناندریو د زیاتېدو له پایلو او موخو د مسکو سخته وېره.

دویم: مسکو دې ته په تمه دی چې د ټرامپ ادارې ته واک وسپارل شي چې د دواړو هېوادونو د اړیکو جوړښت د مسکو د خوښۍ ته په پام له سره ورغوي. د روسیې د سیاسي درایت کمزروۍ ته په پام،  روسان انګیري چې د راتلونکي ولسمشر ټرامپ دریځ به د اوباما په پرتله توپیر ولري. خو روسان له دې نه ناخبره دي چې هر ولسمشر چې له هر حزبه وي،‌ چې واک تر لاسه کړي، مکلف دی چې بهرني سیاستونه عملي کړي چې په امریکا کې د حکومتوالۍ د پراخو سازمانونو په وسیله طرحه کېږي او هغه اختلافونه چې د اوباما او ټرامپ ترمنځ لیدل کیږي؛ په اصل کې پلان شوي او موخن دي او د امریکا د مخکې رسم شوو سیاستونو عملي کېدل ښیي.

دویم: د پوښتنې پاتې برخې ته ور ځو:

په دې کې شک نشته چې د اوباما اداره د روسیې پر وړاندې دغه پیاوړي بندیزونه په داسې حال کې عملي کوي،‌ چې ډاډه ده چې روسیه په سوریه کې په خپل نړیوال رول لوبولو کې هېڅکله دوه زړې شوې نه ده او خپل رول به ډېر ښه عملي کړي. ځکه چې امریکا روسیه د سوریې په کړکېچ کې تر دې کچې راګیر کړې چې هېڅ وخت به د سوریې له کړکېچ څخه بېرون نه شي. کله چې امریکا ډاډه شوه چې روسیه په کافي کچه د سوریې په کړکېچ کې ښکېله شوه، د هغې مقام او باور یې له منځه یووړ. د ترکیې حکومت ته یې دنده وسپارله چې د امریکا د حکومت په استازولۍ له روسیې سره په اړیکه کې شي. نو پر همدې بنسټ له روسیې سره د امریکا د اړیکو سختوالی او هغه فشارونه چې امریکا یې پر روسیه راوړي، د سوریې له مسئلې سره هېڅ اړیکه نه لري؛ ځکه چې روسیه په سوریه کې په بشپړه توګه د امریکا د ګټو په چوپړ کې ده او امریکا په دې برخه کې هېڅ شک نه لري؛ بلکې دا هم ویلی شو چې په سوریه کې د روسیې د سیاست وزرونه پر امریکا پورې تړلو هېوادونو لکه ایران او ورپسې روان، د سوریې حکومت، ترکیه او د ترکیې طرفدارو مخالفانو له لوري په بشپړه توګه تړل شوي او روسیه هېڅ وخت په دغه هېواد کې بېل سیاست نه شي ټاکلی. نو له سوریې بېرون نه شي وتلی او هغه نا معلوم راتلونکي ته نه شي پرېښودای. همدا دلیل دی چې هڅه کوي په لاذقیه او طرطوس کې خپلې نظامي اډې پیاوړې او پراخه کړي. د دې وس نه لري چې جګړو ته په خپله خوښه جهت ورکړي؛ ځکه چې په دغه هېواد کې نړیوال اعتبار لرونکي ځمکني ځواکونه نه لري. نو اوس په سوریه کې د روسیې رول نه یوازې دا چې ښکاره شو، بلکې دا هم ویلی شو چې امریکا د سوریې په کړکېچ کې د روسیې لاس په امریکا پورې د سیاسي تړل شوو او خپلو سیاستونو په واسطه په بشپړه توګه تر شا تړلي دي. نو د امریکا او روسیې د اړیکو سختوالی دلیل دا نه دی چې روسیه نه غواړي په سوریه کې د امریکا رسم شوي رول لوبولو ته نور دوام ور نه کړي؛ بلکې روسیه به د امریکا په وسیله رسم شوي رول ته همداسې دوام ورکړي او مجبوره ده چې پر هغه پابنده وي.

دغه موضوع هم باید د یو چا په ذهن کې ونه ګرځي چې پر روسیې د امریکالګېدلي بندیزونه هغه تند او تیز غبرګون وي چې د امریکا په ټاکنو او دیموکرات ګوند او د کاندید په ناکامۍ کې یې د روسانو د انټرنېټي لاسوهنې پر وړاندې وښودل شو. په دې دلیل سره که چېرته داسې وای، د اوباما د حکومت ادارې به د بندیزونو موضوع تر هغه وړاندې مطرح کړې وای،‌چې د امریکا د ټاکنو کمېټې په ۲۰۱۶/۱۲/۱۹ په رسمي ډول ټرمپ ولسمشر اعلان کړي. خو دا چې د اوباما ادارې دغه قضیه د ټرامپ له بریا او د سازمانونو او قانوني مراجعو په وسیله د نوموړي د بریا تر تایید وروسته راپورته کړه؛ د دغو ټاکنو د باور او د ټاکل شوي ولسمشر تر پوښتنې لاندې را وستو په مانا به وي، دا داسې کار دی چې په امریکا کې مخینه نه در لوده او د امریکا د حکومت هېڅ کومې ادارې دا ډول کار نه دی کړی. که فرض کړو چې دغه بندیزونه د قانوني مراجعو په واسطه د ټاکنو د پایلو تر تایید وړاندې نه وی لګول شوي، په دې صورت کې حکومت کولی شول له انټرنټي لاسوهنو پرته بله پلمه وکړي او د عامه فکرونو په شک کې اچولو مخه ونیسي. خو دا چې دغه بندیزونه د ټاکل شوي ولسمشر د بریا تر رسمي تایید وروسته مطرح کیږي او دلیل یې په دغو ټاکنو کې د روسیې لاسوهنه وبلل شوه، نو په اسانه پوهېدلی شو چې دغه موضوع د بندیزونو لګولو دلیل نه شي کېدای.

ښايي وویل شي چې د هغو فشارونو دلیل چې اوس یې امریکا پر روسیه راوړي دا وي چې روسیه اراده لري چې خپل بریدکونکي توغوندي او اټومي وسلې پراخې کړي. د اناضول اژانس انټرنېټي پاڼې د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۲۲مه په خپل خبر کې وویل: «د روسیې ولسمشر پوتین هغه لیدنه چې د دفاع وزارت له چارواکو سره یې په مسکو کې در لوده وویل: زموږ د اټومي سټراټیژۍ د ځواکونو وړتیاوې باید تر نویو کرښو لوړې شي، په داسې کچه چې په ټول وس سره د هر ګواښ پر وړاندې چې روسیه ګواښي، ودریږو». که څه هم دا څرګندونې بې اغېزې نه دي، خو د روسیې د اقتصاد ټیټه کچه به د دې سبب شي چې په دې برخه کې د مسکو هڅې جدي نه وي؛ په ځانګړي ډول وروسته له دې چې د امریکا متحده ایالاتونه پر دې بریالي شول چې د شوروي اتحاد تر تیت پرک کېدو وروسته د روسیې د صنعت لویې زېربناوې له پښو وغورځوي. په پایله کې روسیې که څه هم خپل نظامي صنعت وساته، خو په عین حال کې پر داسې دولت بدله شوه چې یوازې اومه (خام) توکي صادرولی شي. دا په دې مانا نه ده چې روسیه په دې هڅه کې ده چې په نړیواله کچه له امریکا سره سیالي وکړي، بلکې واقعیت دا دی چې روسیه له امریکا غواړي چې په نړیوال سیاست کې د دوی لپاره رول په نظر کې ونیسي، هغه غوښتنه چې په ټوله کې امریکا ور سره مخالفت ښیي. تر دې کچې چې په سوریه کې د امریکا لپاره د روسیې خدمتونو هم امریکا ته قناعت نه دی ور کړی چې روسیه د یو نړیوال دولت په توګه ومني او هغې ته په نړیوالو قضیو کې برخه ور کړي.

دا په دې مانا ده چې روسیه د پخواني شوروي اتحاد د وارث په توګه هیله لري چې په سوریه کې له امریکا سره د روسیې مرسته به د دواړو هېوادونو تر منځ د یوځایوالي سبب شي. پرلپسې یې له امریکا غوښتل چې په نړیوالو لوبو کې روسیې ته هم برخه ورکړي. دغه واقعیت د روسانو لنډ سیاسي نظر ښیي، ځکه چې امریکا له شوروي اتحاده د خپل د یوځایوالی دوسیې هغه وخت بېلې کړې چې دغه اتحاد لا تر اوسه په نړیواله کچه درک کېدونکی اغېز هم درلود؛ نو دا څنګه کېدای شي چې دا ډول دوسیې د اوباما په وینا له (کوچیني) دولت سره ومني!؟ روسیه په دغه نوي کوچیني حجم د امریکا لپاره یو عملي ګواښ نه بلل کیږي، چې امریکا له دغه هېواد سره خپلې اړیکې دومره سختې کړي. نو دا ټول موارد دا ښیي چې د اټومي وسلو د پراخولي په اړه د روسیې وروستۍ څرګندونې له روسیې سره د اړیکو د سختوالي رښتنی دلیل نه دی. 

درېیم: په همدې ترتیب؛ یاد موارد د امریکا او روسیې تر منځ د اړیکو د ترینګلتیا دلیل نه دي، بلکې بل څه دی چې لاندې به خبرې پرې وکړو. 

هر سیاستوال په اسانۍ دا درک کولی شي چې نن د امریکا پر وړاندې تر ټولو غټه ستونزه د چین چټک پرمختګ او لوی اقتصاد ته د هغه لاس رسی دی، چې په نړۍ کې د امریکا اقتصاد له ګواښ سره مخ کولی شي. که چېرته په نظامي برخه کې د چین پانګونې او په دغه برخه کې یې لاسته راوړنې د دغه هېواد پر اقتصادي پرمختګ ور زیاتې کړو، نو  اوسمهال د چین نظامي لګښت د روسیې، انګلیستان او فرانسې په څېر هېوادونو د ټولو تر نظامي‌لګښت زیات دی. دغو مواردو ته په کتو پر دې پوهیږو چې  چین اوسمهال د امریکا د سیاستوالو لپاره اصلي ګواښ بلل کیږي.

 په دې وروستیو کې د امریکایي چارواکو څرګندونې په ټوله کې پر همدې موضوع راڅرخي، د امریکا دفاع وزیر اشتون کارتر په خپلو څرګندونو کې وویل چې چین خپل نظامي فعالیتونه لوړ کړي او امریکا په انتقالي پړاو کې ده. عربي القدس خپرونې د ۲۰۱۵ زکال د نومبر پر ۸مه د یو راپور په خپرولو وویل: «واشنګټن ډي سي د اشتون کارتر څرګندونې چې د کالیفورنیا په ایالت کې یې په یوه دفاعي غونډه کې کړې وې، نقل کړې چې ویلی وو: «موږ چې ۱۴ کاله یوازې له تروریزم سره مبارزه وکړه، په پیل کې په انتقالي سټراټیژیک پړاو کې یو، چې امنیتي برخلیک ټاکونکو ګواښونو ته د ځواب ویلو په موخه مطرح شوې. کارتر همدارنګه زیاته کړه: دا چې چین نوې په جنوبي سمندر کې ځمکې نیسي، کېدای شي نظامي وړتیاوې یې لوړې کړې وي او دا ډېر لوی ګواښ دی.» اوباما هم په خپلو څرګندونو کې وویل چې د امریکا راتلونکی نن ورځ په اسیا کې  لیدل کیږي، د وینټیان او رویټرز خبري اژانسونو د ۲۰۱۶ زکال د سپټمبر پر ۹مه د امریکا له ولسمشر بارک اوباما نه په نقل سره وویل: «دا چې نوموړي د امریکا بهرنی سیاست تر ډېره پر اسیا راټول کړی، یو تېرېدونکی پړاو او د نوموړي د ریاست په دوره پورې به منحصر نه وي». نو ښکاره ده چې پر اسیا د تمرکز موخه له چین سره د امریکا مخ کېدل دي.

امریکا د پخواني شوروي اتحاد په وخت کې د چین او شوروي له نېژدېوالي ځورېده، ځکه چې کمونست حزب یو موټی و او امریکا په خپل بشپړه جدیت د شوروي اتحاد د ماتې په لټه کې وه؛ د چین او شوروي نېژدېوالي موضوع یې ډېره جدي ونیوله او هڅه یې کوله چې دغه نېژدېوالی یې د پخواني شوروي اتحاد د کمزورۍ او ماتې لپاره د یو اړین ګام په توګه له منځه یوسي. نو دا و چې د کیسینجر پروګرام د چین او شوروي اتحاد تر منځ د اړیکو د ویجاړېدو لپاره ښکاره شو او تر ډېره بریالی هم شو. خو وسمهال دغه واقعیت سرچپه شو، څنګه چې امریکا د چین له ځواک څخه په وېره کې وه، نو له روسیې سره د هغه نېژدېوالی یې درک کړی او غواړي چې د دغه نېژدېوالي مخه ونیسي او له روسیې نه د چین د کمزورۍ او کونچ ته کولو لپاره ګټه واخلي. یعنې همغه کار یې وکړ چې وړاندې یې کړی و، خو دا ځل یې طریقې توپیر درلود.

دا هغه څه دي چې واشنګټن پوسټ ورته اشاره وکړه، د نن روسیې ټلویزیون د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۱۸مه له دغې خپرونې نه په نقل وویل: «په دغه مقاله کې ویل شوي چې د امریکا پخواني ولسمشر نیکسون ۴۵ کاله وړاندې هڅه کړې وه چې د شوروي اتحاد، امریکا متحده ایالاتونو او چین درې ضلعي مثلث جوړښت ته بدلون ورکړي؛ هغه وخت یې له پېکن سره اړیکې  ګډوډې کړې. نیکسون د ۱۹۷۲ زکال د فبرورۍ پر ۴مه له کیسینجر سره چې د نوموړي د حکومت د ملي امنیت مشاور و، ولیدل او د هغه سفر په اړه چې ټاکل شوې وه چین ته یې وکړي، له نوموړي سره خبرې وکړې. کیسینجر په دغه لیدنه کې نیکسون ته وویل: «چینایان هم لکه روسان ډېر خطرناک  ښکاري او حتی تاریخ ته په کتو تر روسانو څخه هم خطرناک دي. نوموړي نیکسون ته په خبرو کې وویل: که هغه ولسمشر چې تر تا ۲۰ کاله وروسته به د امریکا واګې په لاس کې ولري، ستا په څېر حکیم او باتدبیره وي، نو د چین پر وړاندې سیاست کې به پر روسانو تکیه وکړي».

په همدې ترتیب د روسیې پر وړاندې د امریکا د وروستیو بندیزونو رښتیني مفهوم درک کولی شو. هغه فشارونه چې امریکا یې له څه وخت راهیسې پر روسیه راوړي، په حقیقت کې د روسیې پر وړاندې د امریکا نوی سیاست دی، چې د چین پر وړاندې د یوځای کېدو لپاره د روسانو د هڅولو په موخه تر سره کیږي. د یادولو وړ ده چې دغه فشارونه د امریکا د کانګرس ډیموکراټ ګوند پر غړو سربېره د جمهوري غوښتونکو حزب د غړو له پلوۍ هم برخمن دي؛ یعنې د امریکا راتلونکی ولسمشر ټرامپ ګوند چې ډېر ژر به د قدرت واګې په لاس کې واخلي. اوس امریکا په دغو فشارونو چې روسان یې هم یادوي، غواړي دا ووایي چې که څه هم د اوباما د حکومت ادارې د امریکا روسیې اړیکې سختې ورانې کړې، خو روسیه به د ټرامپ په واک ته رسېدو یو طلایي فرصت لري چې له واشنګټن سره خپلې اړیکې له سره ورغوي.

یعنې هغه سازمانونه چې د امریکا قدرت په واک کې لري، له قصده هڅه کوي چې له پاتې فرصت نه په ګټې اخیستنې سره د اوباما حکومت له روسیې سره اړیکې نورې هم خرابې کړي او ناندرۍ ډېرې کړي چې روسانو ته د ژغورنې هېڅ کومه هیله پاتې نه شي؛ خو دا چې د ټرامپ په هبرۍ د راتلونکي حکومت له ادارې سره کېني او تفاهم وکړي؛ هغه اداره چې پر معامله ایمان لري او د فعالیتونو بنسټ یې جوړوي. یعنې له روسیې سره د اړیکو رغول د چین په اړه د یوې غټې معاملې له پیلولو پرته ناشوني دي. امریکا د دغې موخې د رښتیا کېدو لپاره له داسې های هویه ګټه اخلي چې د امریکا راتلونکی ولسمشر ټرامپ، د روسیې ولسمشر پوتین ته درناوی کوي؛ ګواکي دا چې دغه دوه ولسمشران د دوو دوستانو په توګه د چین پر وړاندې یو موټی کېدای شي.

هغه څه چې دغه واقعیت ډېر پیاوړی کوي، دا دی چې راتلونکی ولسمشر ټرامپ مخکې له دې چې نوموړي ته واک وسپارل شي، له چین سره یې د امریکا اړیکې سختې کړې او ټینګار کوي هغه ژمنې چې نوموړي د ټاکنیزو سیالیو په دوام کې کړې وې چې هغه پر چینایي توکو ډېره مالیه لګول او امریکایي سوداګر یې هڅول چې له چینه را وګرځي، ضرور به یې عملي کړي. دا یو ډېر لوی سوداګریز ګواښ دی چې ټرامپ چین ته کړی. ټرامپ همدارنګه په یو بې ساري ګام کې د ټایوان له ولسمشر سره په اړیکه کې شو او دا په خپله ښیي چې امریکا پر چین د فشار راوړلو په هڅه کې ده. د هغو ګواښونو په ګډون چې امریکا اراده لري چې د چین د سیاست پر وړاندې یو موټی شي. دا د چین لپاره یو لوی سیاسي ګواښ بلل کیږي.

نو پر همدې اساس د امریکا د نوې ادارې لومړیتوب دا دی چې د چین د پرمختګ او ځواکمنېدو مخه ونیسي.  د نن روسیې ټلویزیون د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۱۸مه له واشنګتن پوسټ نه په نقل وویل: «د امریکا د ټاکل شوي ولسمشر ټرامپ کړنې دا ښیي چې نوموړی د چین پر وړاندې د امریکا پر سیاستونو له سره کتنه کوي. ټرامپ په خپلو څرګندونو او ټیلفوني اړیکو کې په ځلونو د دې غوښتنه کړې چې واشنګټن باید د پېکن پر وړاندې له سخت سیاست نه کار واخلي. څنګه چې ټرامپ د ټایوان له ولسمشر سره په اړیکه کې شو او دا لومړی ځل دی چې په څو لسیزو کې د امریکا یو ولسمشر د ټایوان له لوړپوړو چارواکو سره اړیکه نیسي. ټرامپ همدارنګه په خپله مخکینۍ مرکه کې چې له فاکس نیوز امریکایي ټلویزیون سره یې کړې وه، ویلی وو چې زه پر دې ډاډه نه یم چې د چین پر وړاندې د یوموټی کېدو سیاست دې سم وي، متحده ایالاتونو دغه سیاست د ولسمشر نیکسون له تاریخي سفر راهیسې د چین پر وړاندې ټاکلی و. ټرامپ همدارنګه زیاته کړه چې چین پر سوداګریزو فرېبونو تورن دی».

په دې اړه چې ټرامپ د چین پر وړاندې له روسیې سره څه ډول معامله کوي او له هغه نه به کار واخلي، باید وویل شي چې امریکا به په ډاډه زړه د چین پر وړاندې د روسیې د کمزوري اقتصاد په مخکې کولو سره نقشه جوړه نه کړي او د چین پر وړاندې د روسیې له فرهنګ نه به هم ګټې اخیستنې به هم برنامه طرحه نه کړي؛ ځکه چې روسیه د ګډ نظام له ورانېدو وروسته هېڅ ځانګړی فرهنګ نه لري. واقعیت دا دی چې امریکا د روسیې په نظامي وړتیاوو کې سترګې ګنډلې دي، هغه وړتیاوې چې امریکا د چین پر وړاندې ګټه ترې اخیستی شي. هغه داسې چې روسیه وګوماري چې د شمالي کوریا پر اټومي وسلو په فشار راوړلو کې برخه واخلي؛ یا به له روسیې دا وغواړي چې په هغو فعالیتونو کې چې دچین او منځنۍ اسیا تر منځ د انرژۍ د لېږد رالېږد سرچینو په ګواښ کې چولو موخو کې ور سره مرسته وکړي او دا هم شونې ده چې له روسیې وغواړي په هغو ځانګړو سیاستونو کې چې د چین په سمندر کې د لېږد رالېږد پر وړاندې روان دي، برخه واخلي او له امریکا سره له دغې جزیرې نه د چین په ایستلو کې مرسته وکړي.

دغه ټول انتخابونه د دې لپاره دي چې امریکا به روسیه تحریک کړي چې نېغ په نېغه د چین پر وړاندې ودریږي. باید پوه شو دغه ټول موارد په نړیوالو معاملو کې د روسیې لپاره د انتحار مانا لري. خو لرې نه ده چې روسیه به د یوه لوی دولت په توګه د خپل ظاهري دریځ د ساتنې لپاره د امریکا دغو سیاستونو ته غاړه کېږدي او د هغو په پلي کېدو کې به برخه واخلي. خو دا به ډېره ستونزمنه وي چې ووایو روسیه به پر دې بریالۍ شي چې خپل ځان د امریکا له فشارونو وژغوري او د امریکا تر څنګ د چین پر وړاندې ونه دریږي؛ ځکه چې روسیه په سیاسي لنډ نظرۍ ناروغۍ اخته ده او دغه ناروغي یې پر یوه اوږدمهاله ناروغۍ بدله شوې او همدا دلیل دی چې د خپلو کارونو د پایلو وړاندوینه یې له لاسه ور کړې.

د روسیې د دغې اوږدې ناروغۍ تر ټولو لویه نښه دا ده چې په سوریه کې د خپلو وحشیانه لاسوهنو په پایلو ته فکر نه کوي او د مسلمانانو راتلونکو غبرګونو ته د هغو جنایتونو پر وړاندې چې د شام په سپېڅلې خاوره کې یې تر سره کوي، پاملرنه نه کوي. د دغې نه پاملرنې دلیل همغه د روسیې لنډ سیاسي نظر دی، ځکه چې مسلمانانو ته د هغو پاچایانو د شخصیتونو په هنداره کې ګوري چې همدا اوس پر مسلمانانو حکومت کوي او له هغه نه داسې پایله تر لاسه کوي چې د مسلمانانو له لوري به هېڅ ډول ګواښ روسیه ونه ګواښي. روسیه دا نه درک کوي چې امریکا په دې دلیل په سوریه کې له مسقیمې لاسوهنې ډډه کوي چې پوهیږي د مسلمانانو برخلیک پر دوی له حاکمو ولسمشرانو او پاچایانو لوړ دی او ځواک یې د دوی له دروغجن ځواک څخه پیاوړی دی. پورتنیو دلیلونو ته په کتو  داسې پایله تر لاسه کوو: هغه بندیزونه چې اوباما یې پر روسیه لګوي او له روسیې سره د امریکا په اړیکو کې ترینګلتیا د دې لپاره دي چې روسیه منزوي شوې او خپل ملګري ټرامپ ته یې پنا وړې ده او په همدې ترتیب د هغو نقشو لپاره چې ټرامپ له چین څخه د روسیې د لرې کېدو په موخه کښلې، لار هواره کړي.

نو پر دغه اساس په غالب ګومان د دې دلیل چې اوباما د خپل حکومت دورې په وروستیو کې هڅه کوي چې د روسیې او امریکا تر منځ اړیکې سختې کړې؛ دا دی چې غواړي د ټرامپ لپاره لاره هواره کړي چې نوموړی وکولی شي د روسیې او چین پر وړاندې د امریکا د یاد شوي سیاست پرګرامونه چې د امریکا د سیاست جوړونکو سازمانونو په واسطه طرحه شوي؛ په ښه ډول عملي کړي. د دغې ادعا ښکاره موارد دا دي چې مخکې مو اشاره ورته وکړه. نو واقعیت دا دی چې د امریکا سیاستونه د سازمانونو په واسطه جوړ شوي او د ولسمشرانو په وسیله چې له هر ګوند څخه وي،‌ عملي کېږي.

خو چین دا خطر چې ترې چاپېر دی ښه درک کړی او همدا دلیل دی چې هڅه کوي روسیې ته په بشپړ احتیاط او یو لړ پانګونو  فریب ور کړي. همداراز چین له روسیې سره ګډ مانورونه پیل کړي او د سوریې په قضیه کې د ویټو له حق څخه په ګټې اخیستنې د روسیې تر څنګ ودرېد او هغه یې یوازې پرې نښوه. چین دغه ټول ګامونه د دې لپاره اخلي چې د خپل ځان پر وړاندې له روسیې څخه د واشنګټن د ګټې اخیستلو مخه ونیسي. خو په ښکاره هغه د دښمنۍ لید چې د روسیې پر ضد د چین د سیاستوالو په فکرونو کې دی، ډېر کلک دی، په دې توپیر سره چې هغه نوې ګټې چې په روسیه کې د چین مخ پر ودې اقتصاد یې غوښتنه کوي او په روسیه کې شته خامو توکو او د انرژۍ سرچینو ته د چین سخته اړتیا د دې لامل کیږي چې خپل ناوړه لید د پردې تر شا پټ کړي.

په ورته وخت کې چین د خپل ځان پر وړاندې د امریکا له دښمن موقفه خبر دی او هغه ناوړه سلوک چې اوباما چین ته په وروستي سفر کې ور سره مخ شو، د دغه موقف نښه بلل کېږي. د الجزیرې ټلویزیون د ۲۰۱۶ زکال د سپټمبر پر ۵مه په خپل راپور کې وویل: «اوباما د متحدا ایالاتونو د ولسمشر په توګه چین ته په خپل وروستي سفر کې دې ته اړ شو چې له هغې الوتکې نه د بهر کېدو لپاره چې نوموړی یې په شل اړخیزه غونډه کې د ګډون په موخه د چین خوانجوی ته وړی و، د الوتکې د مخکینۍ معمولې زینې د کارولو پر ځای د الوتکې په شاتنۍ برخه کې له شته بېړنۍ زینې ګټه واخلي. د دغه کار دلیل اور لګېدنه او یا کومه بله ستونزه نه وه، بلکې چینایي چارواکو کومه ځانګړې زینه په پام کې نه وه نیولی چې اوباما له هغه نه په ګټې اخیستنې په معمولي بڼه له مخکینۍ دروازې بهر شي. د چارو شنونکي په دې باور دي چې د چین دغه کار د امریکا ولسمشر ته سپکاوی و او د دغو دواړو هېوادونو د اړیکو زیاته ترینګلتیا ښیي؛ هغه دوه هېوادونه چې په خپل منځ کې په ډېرو قضیو او دوسیو کې د نظر اختلاف لري او په سر کې یې د جنوبي کوریا په خاوره کې د توغوندويز ډال د نصبولو لپاره د جنوبي کوریا او امریکا ګډ هوډ دی. همدارنګه د چین او امریکا نور مخالفتونه د چین په جنوبي سمندر کې د فلپین او چین تر منځ د شته شخړو پر وړاندې د امریکا د موقف پر سر دي او له چینه د فولادو پر وارداتو د مالیې ډېرول هم د دوی تر منځ بل مخالفت دی.

یو شمېر زماني توپیرونه دا دي چې کیسینجر چې یو وخت د امریکا د ملي امنیت مشاور او د امریکا د بهرینو چارو وزیر و، اوس د ډېر عمر په درلودلو سره د ټرامپ د حکومت په اداره کې له روسیې سره د سیاسي خبرو دنده پر غاړه لري. دا هغه کیسینجر دی چې مسکو ته سفر کوي او له پوتین سره لیدنې او خبرې کوي او نوموړی د چین پر وړاندې له امریکا سره یوځای کېدو ته هڅوي. روسیې هم دې هڅولو ته ښه راغلاست ووایه؛ په دې ګمان سره چې کیسینجر د روسانو ګټو ته پام کوي. د اعلام عربي ډلې انټرنېټي پاڼې په دغه برخه کې د خبر په خپرولو سره وویل: «د روسیې د ولسمشرۍ ماڼي ویاند دیمتري بیسکوف په خپلو څرګندونو کې وویل: مسکو د متحدا ایالاتونو او روسیې تر منځ د اړیکو په بیارغولو کې د امریکا د بهرنیو چارو پخواني وزیر هنري کیسینجر ګډون ته ښه راغلاست وایي. بیسکوف چې نن سه شنبې په یوه مطبوعاتي کنفرانس کې خبرې کولې، وویل: د امریکا د بهرنیو چارو پخوانی وزیر کیسینجر د امریکا یو پوه، باحکمته او تجربه کار سیاستوال دی، د روسیې په چارو او د روسیې او امریکا د دوو اړخیزو اړیکو په اړه ژورې تجربې لري».

د اورپا یو شمېر باخبره سرچینو دغې کړنلارې ته اشاره کړې ده، د نن روسیې ټلویزیون د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۲۸مه په دې اړه د یو راپور په خپرولو وویل: «بلیډ الماني خپرونې لیکلي چې کیسینجر د چین وړتیاوو لوړېدو ته په کتو له روسیې سره د اړیکو ښه کېدل یوه اړتیا بولي. دې ته په کتو سره چې د امریکا د بهرینو چارو وزیر یو سیاسي پوه دی او نوموړي پخپله د روسیې له ولسمشر پوتین سره لیدنې او کتنې کړې دي. داسې تر سترګو کیږي چې نوموړی به د دواړو هېوادونو د اړیکو د عادي کېدو دنده پر غاړه ولري. الماني خپرونې د خپل راپور په دوام کې لیکلي: ټرامپ د کیسینجر لارښونو ته په کتو سره هڅه کوي چې پر روسیه لګېدلي بندیزونه لرې کړي. د دغې موضوع بله نښه هغه څېړنه ده چې د اورپا د ځانګړو دستګاوو په غوښتنه په دې برخه کې شوې ده؛ په دغه څېړنه کې په لاسته راغلو اطلاعاتو کې د ټرامپ پر انتقالي ډلې تمرکز شوی دی.

دغه ټول موارد ښیي چې امریکا وسمهال د چین او روسیې پر وړاندې د خپل عملي سیاست د پلي کېدو په هڅه کې ده، هغه سیاست چې اصلي موخه یې د امریکا د ګټو لپاره د چین پر وړاندې د روسیې هڅول دي. اوباما پر روسیې د خپلو فشارونو پړاو پیل کړی او د دغو فشارونو موخه دا ده چې د راتلونکي ولسمشر ټرامپ لپاره زمینه برابره شي چې خپل هڅونکي فعالیتونه د خپل حکومت له پیلېدو سره پر یو وخت پیل کړي. امریکا دغو فشارونو ته د روسیې د غاړه اېښودو او د چین پر ضد د امریکا او روسیې د یو ځای کېدو په اړه هېڅ شک نه لري.

څلورم: په همدې ترتیب وینو چې لوی او حتی کوچیني دولتونه د دغو دولتونو تر منځ د نفوذ د میزان توپیر ته په کتو د خپلو ګټو د تر لاسه کولو لپاره په زیاتو ستونزو او شخړو کې ګیر دي. په دغو شخړو کې د ټولو دولتونو تر منځ ګډ سبب دا دی چې د دغو شخړو بیه د شر او بدبختۍ په زغملو د نړۍ خلک ورکوي. څه چې ډېر دردونکي دي، هغه دا دي چې اسلام تر اوسه داسې دولت نه لري، چې د چارو واګې پر غاړه واخلي او نه یوازې اسلامي خاورې، بلکې ټوله نړۍ په بې کچې خیر او برکت له دغو ستونزو وژغوري او هغوی به د واقعي نېکمرغۍ لور ته هدایت کړي! خو پر دې سربېره باید پوه شو چې اسلام تل داسې خلک لري چې د قران کریم په تعبیر سره په هغه تړون کې چې له الله سبحانه وتعالی سره یې کړی، تل به رښتني او ټينګ پاتې شي.

[مِّنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَىٰ نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن يَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا]  (احزاب: ۲۳)

په مومنانو  کې داسې کسان شته چې پر هغه تړون چې له الله سبحانه وتعالی سره یې کړی، صادقانه ولاړ دي؛ ځینو خپل تړون تر پایهرسولی (او د هغه په لاره کې یې د شهادت جام نوش کړی) او ځینې نور بیا په تمه دي او هېڅ وخت یې په خپل تړون کې بدلون نه دی راوستی.

لرې نه ده چې دغه اسلام ته مخلص کسان به اسلامي دولت چې هغه به د نبوت پر تګلاره راشده خلافت وي، د الله سبحانه وتعالی په غوښتنه بیا پر پښو ودروي او د اسماني احکامو او فرمانونو په پلې کېدو به په ټوله نړي کې توازن ټینګ کړي.

[إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا] (طلاق: ۳)

الله سبحانه وتعالی خپل فرمان سر ته رسوي او الله سبحانه وتعالی د هر شي لپاره کچه (اندازه) ټاکلې ده.

د مطلب ادامه...

د ترکیې زنځیري چاودنې څوک کوي؟

  • خپور شوی په سیاسي

(ژباړه)

پوښتنه:

د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۱۷مه په ترکیه کې چاودنه وشوه او څو شېبې وروسته د سي ان ان د عربي ژبې انټرنیټي وېبپاڼې داسې وویل: «د ترکیې له وسلوالو ځواکونو څخه په خپره شوې اعلامیه کې ویل شوي چې د ترکیې د قیصریه ولایت د ارجیس پوهنتون ته نېژدې موټربم چاودنې ۱۳ سرتیري ووژل او د ملکیانو په ګډون ۴۸ نور یې زخمیان کړل». له دې یوه اونۍ وړاندې یعنې ۲۰۱۶ ز کال د ډېسمبر پر ۱۰مه د استانبول ښار په زړه کې د بشیکتاش سپورټي استډیوم ته نېژدې هم دوې چاودنې وشوې چې په ترڅ کې یې د ۳۰ سرتېرو په ګډون ۳۸ کسان ووژل او وروسته بیا د وژل شوو کسانو شمېر ۴۴ ته ورسېد. د «د کردستان د خپلواکۍ بازانو» په نوم ډلې د دوو مخکنیو چاودنو پړه ومنله. پوښتنه دا ده چې دغه وروستۍ چاودنه هم د همدې ډلې کار دی او د دې ډلو تاریخچه څه ډول ده؟ بله پوښتنه دا ده چې د دغو چاودنو تر شاه څه انګېزې دي؟

ځواب:

د استانبول د چاودنو په اړه چې د ۲۰۱۶ زکال د ډیسمبر پر۱۰ وشوې، «د کردستان د خپلواکۍ بازانو» ډلې په اعلامیه کې ویل شوي، چې دې ډلې د دغو چاودنو پړه ومنله. د انقرې رویټرز خبري اژانس د ۲۰۱۶ ز کال د ډیسمبر پر ۱۱مه د یو خبر په خپرولو وویل: « د کردستان د خپلواکۍ بازانو ډلې چې د کردستان کارګرانو حزب یوه برخه بلل کېږي، د هغه چاودنو پړه ومنله چې د ترکیې د استانبول ښار د فوټبال له لوبغالي بېرون وشوې». په دغو چاودنو کې ۳۸ کسان ووژل شول او ۱۵۵ نور ټپیان شول. د کردستان د خپلواکۍ بازانو ډلې چې په روان کال کې یې په ترکیه کې د څو نورو چاودنو پړه منلې وه، پر خپله انټرنیټي ویبپاڼه لیکلي وو: «د شنبې ماښام دوې چاودنې زموږ ډلې کړې دي». دا چاودنې په داسې هېواد کې کېږي چې د پای ته نارسېدلي انقلاب له زیانونو او څو نورو چاودنو څخه چې د کال له پیله تر اوسه شوې؛ ځورېږي. د شنبې ورځې بریدونه د بشیکتاش فوټبال ټیم پورې اړوند د فودافون لوبغالي ته نېژدې د یو لړ لوبو له پای ته رسېدو یو ساعت وروسته وشول. داسې تر سترګو کېږي چې د دغو بریدونو موخه سرتیري وو چې وروسته بیا د وژل شوو کسانو شمېر زیات شو.

 د منځنۍ ختیځ ان لاین خپرونې د ۲۰۱۶ زکال د ډیسمبر پر ۱۲مه د دوشنبې په ورځ په خبر کې لیکلي: «د هغو معلوماتو پر بنسټ چې د ترکیې رسنیو د دغه هېواد له روغتیا وزارت څخه په نقل  خپاره کړي؛ د هغو چاودنو د قربانیانو شمېر چې د شنبې ماښام په استانبول ښار کې وشوې؛ تر اوسه ۴۴ کسانو ته رسېدلی. د ترکیې د روغتیا وزیر د دغه هېواد پارلمان ته وویل: «دا ډېره دردونکې ده چې زموږ ۳۶ تنه سرتېري او ۸ ملکي وګړي په دې خونړیو چاودنو کې وژل کېږي». 

د هغې چاودنې پړه چې د ۲۰۱۶ زکال د ډیسمبر پر ۱۷مه وشوه، چا پر غاړه نه ده اخیستې، خو ترکي چارواکو په خپلو څرګندونو کې ویلي چې د نن ورځې چاودنه د ۲۰۱۶ زکال د ډیسمبر د ۱۰ مې له چاودنې سره ورته ده. العربیه نېټ د ۲۰۱۶ زکال د ډیسمبر پر ۱۷مه په یوه خبر کې وویل: «د ترکیې لومړي وزیر نعمان قورتولموش ویلي چې په دغه موټربم چاودنه کې داسې توکي کارول شوي چې د تېرې اونۍ په چاودنو کې له کارول شوو توکو سره ورته دي. بریدګر د هغو سرتېرو د لېږد موټر په نښه کړ چې په قیصریه کې یې کاري نوبت پای ته رسېدلی و او خپلې اډې ته روان وو. قورتولموش دغه څرګندونې ان. ټي. في ټلویزیون ته په خپلو خبرو کې وکړې. تر اوسه هېڅ کومې ډلې د دې برید پړه چې ۱۳ کسان پکې ووژل شول او ۵۵ نور پکې ټپيان شول، نه ده منلې.

پورتنۍ سرچینه همدارنګه وایي: «د ترکیې ولسمشر په خپل وار د کردستان د کارګرانو حزب د دغو بریدونو مسوول بللی او په خپله بیانیه کې یې وویل چې د دغو بریدونو پړه د یو «بېلتون غوښتونکي تروریستي حزب» پر غاړه ده. نوموړي دا ډول بریدونه د عراق او سوریې په وروستیو بدلونونو پورې اړوند وبلل». د رجب طیب اردغان په وسيله د «بېلتون غوښتونکي تروریستي حزب» عبارت کارونه د کردستان کارګرانو حزب ته اشاره ده، هغه حزب چې د امریکا متحده ایالاتونه، د اروپا اتحادیه او ترکیه یې د خپلو تروریستي سازمانونو په نوملړ کې لري. نو پر همدې بنسټ په غالب ګومان د ۲۰۱۶ زکال د ډېسمبر پر ۱۷مه د شنبې ورځې برید د داسې چا په وسیله تر سره شوی چې د ۲۰۱۶ زکال د ډیسمبر د ۱۰ مې بریدونه یې تر سره کړي وو؛ یعنې د د کردستان د خپلواکۍ بازانو ډله چې د «TAK» په نوم مشهوره ده.

د دغې ډلې تاریخچه او تشکیل به د هغو بدلونونو په اړه له معلوماتو وروسته بیان کړو چې د کردستان د کارګرانو په حزب کې په ځانګړي ډول د دغه حزب د بنسټګر (اوجالان) تر نیولو وروسته ښکاره شول:

ا- له هغه وروسته چې «اوجالان» په ۱۹۹۹ زکال کې د کینیا په پلازمېنه نایروبي کې ونیول شو، د کرد ټولنې سیستم د رهبرۍ په موخه شپږ اړخیزه کمیټه جوړه شوه چې د کردستان د نورو حزبونو په پرتله یې جوړښت ډېر پېچلی و. دغه سیستم له څلورو لویو حزبونو جوړېږي چې د لسګونو نورو سازمانونو په ګډون د ځوانانو، محصلینو او ښځو اتحادیې، ټولنیز سازمانونه، د امنیتي خدمتونو کمیټې او داسې نور پکې دي. دغه حزبونه په دې ډول دي: په ترکیه کې د کارګرانو حزب، په سوریه کې د اتحاد ډیموکراټ حزب، په عراق کې د حل ډیموکراټ حزب او په ایران کې د «بیجاک» په نوم د خپلواک ژوند حزب. دا حزبونه هر یو خپله ځانګړې رهبري او جوړښت لري، خو دا ټول د کرد ټولنې د سیسټم په چوکاټ کې فعالیت کوي، چې له ۱۹۹۹ زکال راوروسته د مراد قره یلان په واسطه رهبري کېږي.

ب‌ـ د ترکیې د حکومت پر وړاندې د کردستان د کارګرانو حزب دریځ د مراد قره یلان د رهبرۍ په دوام کې نرم شو. په ۱۹۹۹ زکال کې د عبدالله اوجالان تر نیولو وروسته د دغه حزب غوښتنې تر بشپړ خپلواک کردستان پورې راټیټې شوې او په فرهنګي حقونو کې د ترکي کردانو خپلواکۍ ته د لاسرسي په غوښتنه بدلې شوې. د کردانو دریځ هغه وخت بدل شو چې د ترکیې حکومت او اوجالان د هغې نقشې پر بنسټ چې د امریکا له لوري جوړه شوه، له کردانو سره په دې برخو کې پرېکړې ته ورسېدل  او په پایله کې د ترکیې دولت او د کردستان کارګر حزب تر منځ ناندرۍ کمې او په نرمۍ بدلې شوې.

ت‌- د مراد قره یلان د رهبرۍ په وخت کې د ترکیې حکومت او کردستان کارګر حزب تر منځ اړیکې د هغو اقدامونو پر بنسټ چې امریکا د د دواړو خواوو تر منځ د ارامۍ لپاره تر سره کول، همداسې دوام وکړ. وروسته د دواړو لوریو تر منځ د ارامۍ وسیلې په ځانګړي ډول له ۲۰۱۲ زکال وروسته ډېرې شوې:

-  د ترکیې د استخباراتو رییس هاکان فیدان د ۲۰۱۲ زکال د ډیسمبر پر ۱۶مه جزیره ایمرالي ته سفر وکړ او هلته یې له عبدالله اوجالان سره ولیدل.

-    د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردغان د ۲۰۱۲ د ډیسمبر پر ۹مه پهTRT) ) ټلویزیون کې له اوجالان سره د نوموړي د لیدو خبر ور کړ.   

- د ۲۰۱۳ زکال د مارچ پر ۲۱مه د نوي کال د لمانځلو په اړه د خلکو په لویه غونډه کې د عبدالله اوجالان پیغام ولوستل شو. اوجالان په دغه پیغام کې له خلکو  وغوښتل چې وسلې پر ځمکه کېږدي او سیاسي مبارزې پیل کړي. او جالان د دې پیغام په یوه برخه کې وویل: «د دې وخت رارسېدلی چې وسلې مو پر ځمکه کېږدئ او وسلوال کسان د ترکیې له خاورې بېرون کړئ، دا د مبارزو د پای ته رسېدلو مانا نه لري، بلکې د مبارزې بل ډول دی».

د الجزیرې نټ انټرنیټي وېبپاڼې د ۲۰۱۳ زکال د مارچ پر ۲۲مه په خپل خبر کې وویل: «د امریکا متحده ایالاتونو د کردستان کارګرانو حزب د رهبر هغه پیغام ستایلی چې د دغه حزب د تندلارو کسانو لپاره د وسلو پر ځمکه اېښودلو لپاره و او دایې یو نېک ګام بللی دی. د ترکیې حکومت هم د اوجالان دغه اقدام ستایلی، خو د نوموړي پیغام د ترکیې د نژادپالو غوسه راوپاروله. د امریکا د بهرینو چارو وزارت ویاند وکتوریا نولاند وویل: «د اوربند په اړه د اوجالان غوښتنې هغه شخړې چې درې لسیزې په ترکیه کې روانې دي، پای ته رسولای شي. نوموړي زیاته کړه چې متحده ایالاتونه به د ترکیې د حکومت او نورو خواو هغه هڅې چې د سولییزې حللارې د رامنځته کېدو او د دیموکراسۍ د ټينکښت لپاره یې په تر کیه کې کړې وې؛ بیا  را ژوندۍ کړي».

-  د ۲۰۱۳ زکال د اپرېل پر ۴مه د حکیمانو کمېټه چې ۶۳ کسان پکې وو، جوړه شوه. دغې کمېټې د ترکیې یو شمېر برخو ته سفرونه کول او د کردانو د قضیې په اړه یې د حللارې د رامنځته کېدو په اړه له خلکو سره لیدنه او خبرې کولې.

-       مراد قره ایلان د کوه قندیل له رهبرانو څخه د ۲۰۱۳ زکال د اپرېل پر ۲۵مه سلګونو خبریالانو ته  وویل چې دغه ډله به د ۲۰۱۳ ز کال د مې میاشتې له ۸مې وروسته د ترکیې له خاورې څخه وتل پیل کړي.

ث‌- دغې ارامۍ د مراد قره یلان د رهبرۍ په دوره کې دوام وکړ، خو د کردستان د کارګرانو حزب د نهمې غونډې تر جوړېدو او د مراد د ځایناستې په توګه د جمیل بیک تر ټاکلو وروسته حالات بل ډول شول. د کردستان د ډیموکراټ حزب انټرنېټي ویبپاڼې د ۲۰‍۱۳ زکال د نومبر پر ۶ مه په خپل خبر کې وویل: «د کردستان د کارګرانو حزب نهمه غونډه د تېرې جون او جولای په میاشت کې وشوه. په دغه غونډه کې چې د یاد حزب د ۱۶۲ غړو په ګډون نیول شوې وه، د حزب په رهبرۍ کې یو لړ بدلونونه ښکاره شول.  بیک له قره یلان څخه درې رایې مخکې شو او د یاد حزب د مشر وټاکل شو».

د ځینو کردانو او ترکانو په اند په دغه حزب کې چې ځینې بدلونونه ښکاره شول، دا به د بل پړاو د سیاسي انقلاب په مانا وي. د  رهبرۍ کمېټه بشپړه نوې ټاکل شوې، چې درې نارینه او درې ښځې پکې دي.  رهبري به یې د جمیل بېک، چې د حزب یو فعال غړی دی، په غاړه وي. داسې ویلی شو چې د نوموړي حزب په رهبرۍ کې یاد بدلونونه به د دغه حزب په سټراټیژۍ کې نوی بدلون وګڼل شي؛  هغه که د بشپړ نوي رهبرپه ټاکنه کې وي او که د هغه سیاست په کچه وي چې په بل پړاو کې باید تعقیب شي. هغه پېښې چې وروسته  رامنځته شوې، دغه سیاست څرګندوي:

- جمیل بیک په کوه قندیل کې د کردستان د کارګرانو حزب نظامي قومندان و، نوموړی له پیسي هوزارت سره د ۲۰۱۳ زکال د مې میاشتې پر ۵مه د کرد ټولنې د اتحادیې، چې په KCK)) نومول شوې؛ په راس کې وټاکل شو.

- جمیل بیک د ۲۰۱۳ زکال د جولای پر ۳۱مه بي بي سي راډیو ته په خپلو څرګندونو کې ویلی وو: «که چېرته د ترکیې حکومت د سپټمبر تر لوموړۍ نېټې عملي ګامونه واخلي، د کردستان د کارګرانو حزب به له ترکیې څخه وتل بند کړي. نوموړي پر دې بسنه ونه کړه، بلکې ګواښ یې وکړ چې هغه ځواکونه چې له ترکیې څخه وتلي، دوی به یې بیرته راوګرځوي. 

- جمیل بیک د ۲۰۱۳ زکال د اګېسټ پر ۱۹م مه اعلان وکړ چې د ملي پخلاینې د ناکامۍ په صورت کې به د ترکیې دننه امنیتي حالت له مخکې ډېر خراب شي.

-   د ترک ټولنې اتحادیې KCK))د ۲۰۱۳ ز کال د سپټمبر په لومړیو کې وویل چې له ترکیې څخه د کردستان کارګرانو حزب د ځواکونو د وتلو بهیر په بشپړه توګه ودرول شو.

-  جمیل بیک د ۲۰۱۳ زکال د ډیسمبر پر ۳مه د ترکیې د بدلونونو په اړه بیانیه خپره کړه او په هغه کې یې ویلی وو: «که چېرته حالات همداسې دوام وکړي، نو باید په ترکیه کې جګړه پیل شي. موږ د ترکیې حکومت ته وخت ور کړی و چې تر راتلونکي پسرلي پورې زموږ غوښتنې ومني. نو که د ترکیې حکومت دا غوښتنې پوره کړي، هر څه به په سوله ییز ډول حل شي، خو که د ترکیې حکومت زموږ شرطونه ونه مني، نو بیا موږ له ترکانو سره یو ځای کېدای نه شو».

- جمیل بیک د ۲۰۱۴ زکال د ډیسمبر پر ۲۰ مه پخپلو څرګندونو کې وویل: «له وسلو لاس اخیستل زموږ لپاره د مړینې مانا لري».

- د ډیموکراټ حزب رییس صلاح الدین دیمیرطاش د ۲۰۱۵ زکال د جولای پر ۱۲مه وویل: «که چېرته د کردستان د کارګرانو حزب رهبر عبدالله اوجالان وغواړي، دغه حزب چمتو دی چې وسلې پر ځمکه کېږدي». د کرد اتحادیې ټولنې د نوموړي په ځواب کې وویل: «ټول باید دا واقعیت درک کړي چې د ترکیې دولت پر وړاندې له وسلوالې جګړې لاس اخیستل یوازې زموږ کار دی او هېڅوک دا حق نه لري چې په دې اړه څه ووایي. همدارنګه ټول باید پر دې هم پوه شي چې د ډیموکراتو ملتونو حزب مشر زموږ سیاسي استازی نه بلل کېږي؛ نو پر همدې بنسټ د دې حزب رهبر دا حق نه لري چې موږ ته د وسلو پر ځمکه ایښودلو امر وکړي او موږ ډاډه یو چې زموږ  رهبر «عبدالله اوجالان» به روانو حالاتو ته په کتو له موږ نه دا غوښتنه ونه کړي چې له وسلې لاس واخلو. دا هم باید ووایم چې له وسلې لاس اخیستل هېڅ وخت د اوجالان د غوښتنو د ردېدو مانا نه لري او موږ د ډیموکراتو ملتونو حزب د سیاسي هڅو د ګډوډېدو په لټه کې نه یو».

- د کردستان ټولنې سیستم یا KCK)) د ۲۰۱۵ زکال د جولای پر ۱۲مه د یکشنبې په ورځ د اعلامیې په خپرولو وویل چې له ترکیې سره اوربند له ۲۰۱۲ ز کال راوروسته له منځه تللی. دغه اعلامیه چې د کردستان ټولنې د سیسټم د ګډې اجرایوي غونډې له ریاست نه خپره شوه، د اوربند د له منځه تلو دلیل یې د ترکیې دولت په وسیله رامنځته شوي خنډونه او د نظامي اډو جوړول وښودل او ویې ویل چې د ترکیې دولت په دې کړنې سره د اوربند شرطونه له منځه وړي دي». (سرچینه: ۲۰۱۶ د جولای ۱۲ ارانیوز)

- د کردستان ټولنې سیستم یو مشر (پیسي هوزارت) د ۲۰۱۵ زکال د جولای پر ۱۴مه د « راتلونکی پړاو؛ به د ترکیې انقلابي ملت د جګړې پړاو  وي»، تر نامه لاندې لیکنه په اوزغور غوندم خپرونه کې خپره کړه.

ج‌- هغه څه چې تېر شول دا پایله ترې راوځي چې د مراد قره یلان تر رهبرۍ لاندې د کردستان د کارګرانو حزب امریکا ته ډېر نېژدې و او د ترکیې حکومت او کارګرانو حزب تر منځ د امریکا د هوکړه لیک په اجرا کې یې ډېره همکاري ښودله. د دواړو لورو تر منځ د مرستو ډېروالی د سولې د هغه هوکړه لیک پر بنسټ و چې د ۲۰۱۳ زکال په مارچ میاشت کې لاسلیک شو. د یو شمېر کردانو ناخوښي د حزب  دننه د اعتراضونو او وېشنو لامل شوه. د مراد قره یلان رهبري چې له ۱۹۹۹ زکال نه بیا تر ۲۰۱۳ زکال پورې وه، ځینې کردان یې ډېر وځورول، ځکه په هغه پړاو کې حاکمې فضا تل ارامۍ ته هڅونه کوله او دا د ناخوښو کردانو په نظر د پاتې راتګ په مانا و. د کردستان خپلواکۍ بازانو ډله د دې پړاو په دوام کې له کارګرانو حزب څخه بېله شوه.

دغه ډله چې (TAK) نومیږي، د ۱۹۹۳ زکال راپدېخوا یې له کارګرانو حزب سره اړیکې درلودې، خو په ۲۰۰۴ زکال کې ترې بېله شوه او اوس په خپلواک ډول فعالیت کوي. دا ډله اوس پر دې ټینګار کوي چې فعالیتونه یې په بشپړه توګه خپلواک دي او له هېڅ کومې ډلې سره اړیکې نه لري. د دې ډلې غړي «فدایي ځواکونه» نومیږي او موخه یې د ترکیې نظامي اردو سرچینو ته زیان رسول او د ګرځندويۍ په سکتور کې یې ګډوډي رامنځته کول دي. د کردستان د خپلواکۍ بازانو ډلې لومړني عملیات په ۲۰۰۵ زکال کې وو، چې د یو شمېر بهرنیو کسانو د لېږد موټر یې په نښه کړ چې ۵ کسان پکې ووژل شول او ۲۰ نور پکې ټپیان شول. نو د ترکي چارواکو د وینا پر بنسټ دغه ډله له ۲۰۰۸ ز کال راوروسته د امریکا د بهرنیو چارو وزارت له لوري یوه تروریستي ډله وبلل شوه او د تروریستي ډلو په لېست کې شامله شوه. اروپایي اتحادیې هم نوموړې ډله یوه تروریستي ډله وبلله.

ح‌- له هغه بدلون وروسته چې د کارګر حزب د نهمې غونډې په ټاکنو کې ښکاره شو او په تعقیب یې  جمیل بیک په ۲۰۱۳ زکال د جولای په میاشت کې د یاد حزب د رییس وټاکل شو، لیدل کېږي چې د کردستان د کارګرانو حزب انګلیسانو ته لېوالتیا پیدا کړې او اردغان او حکومت یې په مادي فعالیتونو، د د وژنو او چاودنو په ګډون په نښه کوي. دا ډول فعالیتونه ډېر د خپلواکۍ بازانو په ډله کې په ځانګړې توګه په روان کال کې لیدل کېدل، ځکه یادې ډلې ته فضا برابره وه چې د ترکیې د امنیتي ځواکونو پر وړاندې خپل فعالیتونه ډېر کړي. نو پر همدې بنسټ د کردستان خپلواکۍ بازانو ډلې فعالیتونه په دغه پړاو کې ډېر شول. دلته غواړو چې د دې ډلې هغه فعالیتونه وښیو چې د تېر کال له وروستیو رانیولې بیا تر روان کال پورې دوام درلود. د یادې ډلې وروستي سخت عملیات د ۲۰۱۶ د ډیسمبر پر ۱۷مه وو، چې ومولیدل: 

-  د ۲۰۱۵ زکال په ډیسمبر کې یې د استانبول کوکجن هوایي ډګر په توغوندي وویشت چې د یوې ښځینه کار کونکې د وژنې لامل شو.

- د ۲۰۱۶ په فبرورۍ کې یې د انقرې په ښار کې د موټر بم برید وکړ، ۲۸ کسان پکې  وژل شول، چې ډېری یې سرتیري وو.

- د ۲۰۱۶ په مارچ  کې یې هم په انقره کې یو موټر بم ته چاودنه ور کړه چې د لسګونو کسانو د وژل کېدو او زخمي کېدو لامل شو.

- د ۲۰۱۶ په جولای کې یې بل موټر بم ته د استانبول په فزنګیلار سیمه کې چاودنه ور کړه چې ۱۱ کسان یې ووژل او ۳۵ نور یې ټپيان کړل، چې ‌ډېر یې بیا هم سرتیري وو.

- د ۲۰۱۶ په اکتوبر کې یې د استانبول ښار په یني بوسنای سیمه کې یې په موټر سایکل کې ځای پر ځای شوو توکو ته چاودنه وکړه، چې ۱۰ کسان پکې ووژل شول.

- د ۲۰۱۶ زکال په نومبر میاشت کې یې د ترکیې په جنوب کې د اضنه ولایت د ودانۍ ورودي دروازې مخې ته موټر بم ته چاودنه ور کړه، چې یو شمېر ملکي کسان یې ووژل او لسګونه نور یې ژوبل کړل.

- د ۲۰۱۶ د ډیسمبر پر ۱۰مه یې په بشیکتاش سیمه کې دوې چاودنې وکړې چې ۴۴ کسان پکې ووژل شول او د دې چاودنو ډېری کسان سرتیري وو او کابو ۲۰۰ کسان پکې ټپیان شول.

- د ۲۰۱۶ زکال د ډیسمبر پر ۱۷مه په ترکیه کې چاودنه وشوه او څو شېبې وروسته د سي ان ان د عربي ژبې انټرنیټي ویبپاڼې داسې وویل: «د ترکیې له وسلوالو ځواکونو څخه په خپره شوې اعلامیه کې ویل شوي چې د ترکیې د قیصریه ولایت د ارجیس پوهنتون ته نېژدې موټر بم چاودنې ۱۳ سرتېري ووژل او د ملکیانو په ګډون ۴۸ نور یې زخمیان کړل. امنیتي سرچینو ویلی دي چې دغه موټر بم چاودنه د ارجیس پوهنتون ته نېژدې د یو سرویس موټر تر څنګ وشوه چې یو شمېر نظامیان تر کاري دورې وروسته په رخصتۍ کور ته روان وو. د پولیسو ډلې او د ژغورنې ټیمونه ژر د پېښې ځای ته راغلل، مړي او ټپیان يې روغتونو ته یووړل.».

خ‌- پورتنیو معلوماتو ته په کتو د کردستان خپلواکۍ بازانو د ډلې پر سیاسي شالید پوهېدای شو او په دې ډول یې ډلبندي کوو:

له هغه وروسته چې جمیل بیک د ۲۰۱۴ زکال د ډیسمبر پر ۲۰ مه اعلان وکړ چې د وسلو پر ځمکه ایښودل د مرګ مانا لري، نو د کردستان کارګرانو حزب د «بیک» پر مشرۍ له تاوتریخوالي نه ډکې کړنې پیل کړې، تر دې چې دا کړنې د ۲۰۱۵ د جولای پر ۱۲ مه ډېرې سختې شوې. د بیک پر مشرۍ د کردستان ټولنې سیسټم په څرګند ډول اعلان کړه چې د اردغان له حکومت سره اوربند پای ته ورسېد. د بازانو ډلې یا TAK هم په یو لیک کې د ترکیې حکومت د حیاتي سرچینو پر وړاندې په ځانکړي ډول په امنیتي برخه کې مادي کړنې پیل کړې، تر دې چې دوه وروستي عملیات د ۲۰۱۶ د ډیسمبر پر ۱۲مه او ۲۰۱۶ د ډیسمبر پر ۱۷مه وشول. دا په دې مانا ده چې د خپلواکۍ بازانو ډله له بیک سره یو ځای په خوځښت کې ده او پر دې هم پوهیږو چې د بیک تګلاره اوس د اورپا له تګلارې په ځانګړي ډول له انګلیستان سره چې هڅه کوي په امریکا پورې د اردغان تړلی حکومت ګډوډ کړي، همغږې ده.

د‌- د  بیک څرګندونې چې د کردستان د کارګرانو حزب له بنسټګرانو څخه دی، پورتنۍ شکونه پیاوړي کوي. نوموړي د ۲۰۱۶ د مارچ پر ۱۵مه انګلیس ټایمز خپرونې ته پخپلو څرګندونو کې وویل: «موږ د اردغان د واکمنۍ او د اعدالت او پراختیا ګوند د نسکورېدو هڅه کوو، تر هغې چې اردغان او حزب یې له مخې لرې نه شي، هېڅ وخت به په دې هېواد کې دیموکراسي واکمنه نه شي». دا خبر بي بي سي راډیو ټلویزیون د ۲۰۱۶ د مارچ پر ۱۵مه خپور کړ.

د جمهوري غوښتونکي حزب رییس کلیګدار اغلو چې د انګلیستان مزدور دی، نوموړي هم د ترکیې سوداګرۍ خونې اتحادیېTOBB) ) په ۷۲ یمه غونډه کې د ترکیې په پلازمېنه انقره کې وویل: «دا نو څه ریاستي نظام دی چې په ترکیه کې واکمن دی، یو کس خبرې کوي او ټوله ترکیه یې پر وړاندې چوپه خوله پاتې ده. هېڅ وخت ریاستي نظام له وینې تویولو پرته پلي کېدی نه شي». (سرچینه: ۲۰۱۶د مې ۱۳مه Tna  ۲۴)

ذ‌- له پورتنیو شواهد ښیي چې د استانبول د چاودنو تر شاه د انګلیستان لاس دی. د انګلیستان د دا ډول لاسوهنو انګېزې داسې بیانوو:

د ناوړه حالت رامنځته کېدل او په ترکیه کې پر امریکا پورې د تړلي ګډوډ نظام له امله انګلیستان په دې هڅه کې دی چې وروستۍ کودتا چې مزدورانو یې پیل کړې وه، اوږده او دوام ور کړي. له شک پرته چې دوی پر دې پوهیږي چې په ترکیه کې شته حاکمیت ته بدلون ور کول اسانه نه دي، ځکه اردغان پر دې توانېدلی چې په دغه هېواد کې د امریکا لپاره کلکې ستنې جوړې کړي؛ خو د ګډوډۍ په رامنځته کېدو  یادو ستنو ته ټکان ور کولی شي.

دا د قضیې یو اړخ و او بل اړخ یې دا دی چې انګلیستان په ترکیه کې د مصطفی کمال په وسیله په ۱۹۲۴ کال کې د خلافت له نسکورېدو وروسته د پارلماني نظام بنسټ کېښود او دا په دې مانا ده چې په حقیقت کې په ترکیه کې د پارلماني نظام روحاني پلار انګلستان دی. نو پر همدې بنسټ اردغان او امریکا غواړي چې پارلماني دروازه د تل لپاره وتړي او هغه په ریاستي نظام بدله کړي او وروسته ولسمشر ته ډېر واکونه ور کړي. خو انګلیستان له ریاستي نظام سره جوړ نه دی،  مخکې مو اشاره وکړه چې د جمهوري غوښتونکي حزب رییس کلیګدار اغلو پخپلو څرګندونو کې وویل: « هېڅ وخت ریاستي نظام له وینې تویولو پرته تطبیقېدای نه شي». وروسته بیا ترکي خپرونې چې «صباح» نومیږي، تر دغه عنوان لاندې«هغه د پارلمان، خلکو او سیاست سپکاوی کوي» لیکنه خپره کړه. د دې ورځپاڼې اشاره د جمهوري غوښتونکي حزب مشر کلیګدار اغلو څرګندونو ته وه، چې ویلي يې وو: « هېڅ وخت ریاستي نظام له وینې تویولو پرته نه شي پلی کېدای». (سرچینه: ۲۰۱۶ د مې ۱۳مه ترکیه پوسټ).

لنډه دا چې انګلیستان په دې هڅه کې دی چې د وژنو او چاودنو په پیلولو چې د کردستان د خپلواکۍ بازانو ډلې په ګډون په انګلیستان پورې تړلي کسان یې کوي، په یو غشی دوه نښانه وولي:

  1. په امریکا پورې تړلي د ترکیې په نظام ثبات له منځه وړل.
  2. د پارلماني نظام پر ځای د ریاستي نظام د ټاکلو لپاره د اردغان د هڅو پر وړاندې درېدل.

خو دا چې تصور کېږي دا کړنې به د خپلواکې سیمې د  رامنځته کېدو لامل شي، باید ووایو چې د دا ډول کار څرک په نېژدې راتلونکې کې نه تر سترګو کېږي.

په پای کې باید یادونه وکړو چې هغه څه چې ډېر دردونکي دي او د تاسف وړ دي، دا دي چې د مسلمانانو وینه د اسلام او اسلامي امت لپاره نه، بلکې د کافرانو د ګټو لپاره تویږي. موږ باید دا په یاد ولرو چې دا امت د خیر او برکت امت دی او د الله سبحانه وتعای په مرسته به یو ځل بیا بریالی شي. د دغه امت تاریخ د دې مدعا ښکارندوی دی. چا دا فکر کاوه چې اسلامي امت به له صلیبیانو او تتاریانو سره تر جګړو وروسته بیا په پښو دریږي!؟ هغه تتاریان چې د خلافت پلازمېنه بغداد یې وران کړ او د دجلې سیند پاکې او روښانه اوبه یې د مسلمانانو په وینو او د کتابونو په رنګ سرې او تورې  کړې. چا دا فکر کاوه چې مسلمانان به له دې ټولو مرګژوبلو وروسته یو ځل بیا پر پښو دریږي او پر دې به بریالي کېږي چې قسطنطنیه فتحه کړي.

باید هېره نه کړو چې الله سبحانه وتعالی تل داسې کسان په مرچل کې کېنولي، چې هېڅ وخت د په ستونزو کې نه نهیلي کېږي او سر نه ټیټوي. د دې تر څنګ هېڅکله له ظلمه نه دي وېرېږي، چوپ او بې پروا نه پاتې کېږي. تر هغې چې حق یې حقدار ته نه وي سپارلی او د راشده خلافت بیا تاسیس او د هغه د ستنو تر ټینګېدو وړاندې هېڅکله د ارامۍ او سوکالۍ احساس نه کوي.

د دې خلکو حال په دغه مبارک ایت کې درک کولی شو، الله سبحانه وتعالی فرمایي:

[مِنَ الْمُؤْمِنِينَ رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللَّهَ عَلَيْهِ فَمِنْهُم مَّن قَضَى نَحْبَهُ وَمِنْهُم مَّن يَنتَظِرُ وَمَا بَدَّلُوا تَبْدِيلًا] (احزاب: ۲۳)

په مومنانو کې داسې شخصیتونه شته چې له الله سبحانه وتعالی سره کړې ژمنه یې پوره کړې.ځینو په خپله ژمنه سر ورکړ  او ځینې انتظار باسي.‌ هغوی په خپله کړنلاره کې هېڅ تبدیلي رانه وسته.

[إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا] ) الطلاق: ۳)

الله سبحانه وتعالی خپل فرمان تر سره کوي او الله سبحانه وتعالی د هر شي لپاره اندازه ټاکلې ده.

د مطلب ادامه...

د حلب سقوط؛ دسیسې، خیانتونه او هغه خنجرونه چې له شا ووهل شول!

  • خپور شوی په سیاسي

(ژباړه)

پوښتنه:

لاتر اوسه د حلب د وروستیو جګړو له پیله چې د ۲۰۱۶.۱۱.۲۶م پیل شوې، دوې اونۍ نه دي تېرې شوې، چې له ښاره د ملکي وګړو او وسلوالو ځواکونو د وتلو اوازې د خلکو ترمنځ خپرې شوې او یوه اونۍ وروسته د حلب ښار ختیځه برخه د غیر نظامیانو، وسله والو او د هغوی د کورنیو له شتونه پاکه شوه. رویترز خبري اژانس د ۲۰۱۶.۱۲.۱۸م د یو خبر په خپرولو  وویل: « زرګونه کسان د حلب ښار په ختیځ کې یوه میدان ته راټول شوي او هغو بسونو ته انتظار باسي چې ټاکل شوې وه، دوی به د مخالفینو له ولکې لاندې سیمې بهر ولېږدوي. د دغو کسانو لېږد د یوې دوامدارې لړۍ برخه ده او د ملګروملتونو د سرې میاشتې کمېټه هیله منه ده، چې د یکشنبې په ورځ بیا له سره پیل شي. د دغې سیمې یو شمېر اوسیدونکي وایي چې شاوخوا ۱۵زره کسان په دغه اصلي میدان کې د حلب په السکري نومې سیمه کې راټول شوي، ډېری یې ولسي وګړي دي چې د مخالفینو تر ولکې لاندې وروستۍ سیمه کې ژوند کوي او ډېری یې د وسلوالو کسانو خپلوان، په هغوی پورې اړوند او یو شمېر یې د دغه ښار عام اوسیدونکي دي. همداراز کم شمېر وسله وال کسان هم په دوی کې شته دي. د دغې ځای پرځای کونې تنظیموونکو هرې کورنۍ ته پرلپسې شمېرې ورکړې، چې د بسونو د رسېدو پر وخت  په منظمه توګه پکې سپاره شي.»

پوښتنه دا ده، چې څه لامل شول چې د حلب ختیځ یې دومره ژر د سوریې حکومت ته وسپاره، له دې سره سره چې په پخوانیو رپوټونو کې ویل کېدل چې حلب لږ تر لږه یوکال نور هم د حکومت پروړاندې دوام کولای شي؟ ایا دلیل یې، د مخالفو وسلوالو کمزوري ده که هغه دسیسې دي چې دسیسه ګرو جوړې کړې؟ په درناوي!

ځواب:

حلب تر سختو او وحشیانه بریدونو لاندې راغی، چې د امریکا له لوري پلان شوي وو او د روسیې، ایران او د دوی د ملګرو او هم پیمانانو په وسیله عملي شول. که څه هم دغه وحشیانه بریدونه دومره پراخ وو، چې لوړغرونه یې هم  په زغملو کې پاتې راځي، خو حلب ترډېرې مودې په خپل ځای ټینګ ودرېدای شو، مقاومت یې وکړ او ګڼ شمېر څو ملیتي دښمنانو ته یې مرګ ژوبله واړوله. دغه مقاومت تر ډېرې مودې دوام کولی شو، خو امریکا ترکیې ته امر وکړ، چې د حلب په جبهو کې لاسوهنه وکړي او په خپل ځان پورې په تړلو ډلو فشار راوړي، چې دغه جبهې پرېږدي او په حلب کې د ګڼ شمېر ډلو شا تشه کړي.

همدا فشارونه، په تکراري ډول د جګړو له کرښو څخه د وتلو لامل و، چې یو ډول اندېښنې یې پیدا کړې او په پایله کې دښمن ته د حلب سپارلو ته ورته عمل ترسره شو. نو ترکیې ته دنده ورکړل شوې وه چې د امریکا له لوري جوړه شوې طرحه له روسانو سره په همغږۍ عملي او د حلب ختیځ ته د حکومت د ننوتو زمینه برابره کړې. په همدې توګه، هغه څه چې د دې لامل شول چې حلب د حکومت لاس ته ورشي، خپله د حکومت وړتیا او ځواک نه، بلکې هغه دسیسې وې چې د روسیې او ترکیې په وسیله او د امریکا تر نظر لاندې طرحه او عملي شوې.

که څه هم پوتین له دغې دسیسې پرده پورته کړه او خپل شریک اردوغان یې په یوه مطبوعاتي کنفرانس کې د ټولې نړۍ پر وړاندې رسوا کړ. په دغه مطبوعاتي کنفرانس کې پوتین وویل، هغه څه چې په حلب کې پېښ شول د هغه هوکړه لیکونو پایله ده چې ده له اردوغان سره سنپرسبورګ ته د سفر په بهیر کې لاسته راوړي وو. سبوتونیک او ایلاف خبري شبکو د ۲۰۱۶.۱۲.۱۶م هر یوه په خپل خبر کې وویل: «د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین له دې چې له وسلوالو ځواکونو د حلب ختیځ خالي کړي، چې مخکې د اګست په میاشت کې د روسیې سنپترسبورګ ښار ته د ترکیې د ولسمشر رجب طیب اردوغان د سفر پر مهال د ده او د اردوغان ترمینځ همغږي شوې وه؛ پرده پورته کړه او په دې کار سره یې یوه لوی سیاسي بم ته چاودنه ورکړه. پوتین چې پرون د جمعې په ورځ د جاپان له لومړي وزیر سره په توکیو کې په یوه ګډ مطبوعاتي کنفرانس کې خبرې کولې، وویل چې مسکو او انقرې مخکې هوکړه کړې وه چې ترکیه د هغه وسلوالو ډلې په ایستلو کې چې غواړي له هرڅه د مخه خپلې وسلې له غیر نظامیانو څخه د ملاتړ لپاره په ځمکه کېږدي، ونډه واخلي او مرسته وکړي. ده زیاته کړه: که زما له لیدلوري دغې قضیې ته وکتل شي، واقعیت دادی چې هر هغه څه چې په وسمهال پیښېږي، دقیقا هماغه څه دي چې له رجب طیب اردوغان سره مو پترسبورګ ته د ده د سفر په جریان کې هوکړه کړې وه».

که څه هم د دغې پوښتنې ځواب د پوتین په دغه خبرو پای ته رسولی شو؛ (ځکه چې د همدې په وسیله پوهېدای شو چې د حلب د سقوط اصلي لامل څه و او چا په دغه نمایش کې اساسي رول ولوباوه). (ژباړن) خو غواړم دا څرګنده کړم چې څنګه شو چې اتل او سرلوړی حلب چې په «سپین ښار» مشهور و، د ترکیې په وسیله په وژنتون(کشتارګاه) بدل شو؟! ترکیې چې حلب یې د سوریې د حکومت پروړاندې سره  کرښه بللی وه، خو په عمل کې یې له هغه، داسې سره کرښه جوړه کړه چې د اوسیدونکو په وینو یې رنګین کړ! همداراز دا به هم څرګنده کړم چې ترکیې څنګه یوشمېر هغه ډلې چې د څو مردارو پیسو لپاره یې له انقلاب سره خیانت وکړ، په خنجر ووهلې، دوی یې  د هغو دولتونو په پیسو چې له الله سبحانه وتعالی، رسول الله او مومنانو سره خیانت کوي، ماړه کړل او په پایله کې یې هغوی د مبارزې له ډګره وایستل. اوس غواړم د دغه چارو جزيات د لا زیاتو معلوماتو په ورکولو  څرګند کړم:

لومړی: انقلابیان په حلب کې هېڅکله په دې کچه کمزوري او ناتوانه نه وو، چې په دومره کم وخت کې دې تر برید لاندې راشي. داسې چې حکومتي ځواکونه او همپیمانان یې وتوانیدل د ۲۰۱۶.۱۱.۲۶۶م څخه پیل او تفریباً له دغې نېټې څخه څه کم دوې اونۍ وروسته د هنانو سیمې ته چې د حلب ښار ترټولو لویه سیمه ګڼل کېږي، د ننه شول او وروسته یې خپلو بریاوو ته دوام ورکړ او وتوانېدل چې د صاخور او وروسته له هغې د الشعار او د زاړه حلب  سیمې ته د ننه  شي. دغو ځواکونو په نه تصور کېدونکي توګه په ډېرې اسانۍ پرمختګ کاوه او له هېڅ ډول مقاومت سره نه مخ کېدل. هغه مقاومت چې که د اردوغان لاسوهنه پکې نه وای، نو قطعا به د دغه پرمختګ مخنیوی کېده! نظامي ځواکونو دوې ورځې استراحت وکړ، وروسته یې د ښار سویل ته پرمختګ پیل کړ، تردې چې د شیخ سعید سیمه یې تر خپلې ولکې لاندې راوسته. دغه پرمختګ له وحشیانه هوایي او ځمګنیو بریدونو سره مل و؛ هغه بریدونه چې د اوسیدونکو مال او ځان ته یې هېڅ ډول درناوی نه درلود او او مېشتځایونه یې په بې رحمۍ په کنډوالو بدلول،  چې ډېرو ته یې اور هم اچاوه. په ټولوژنو یې لاس پورې کاوه او په ټولو ځایونو کې یې وحشت خپراوه. له دې کاره یې موخه د هغو مبارزینو په زړونو کې د وېرې او وحشت اچول وو، چې د حلب له پرېښودو سره یې مخالفت کړی و. تر څو په دې توګه دوی دې ته اړباسې چې هر څومره ژر چې کېږي له ښاره ووځي. 

ترکیې په حلب ښار د دغه بریدونو له پیله، څو څو ځلې له روسیې سره د سوریې د کړکېچ په اړه خبرې اترې کولې. لکه څنګه چې بي بي سي تلویزیون د ۲۰۱۶.۱۲.۰۲مه په یوه خبر کې وویل: «مولود چاووش اوغلو وایي چې ترکیه له روسیې او ایران سره چې د بشار اسد دوه اصلي ملګري ګڼل کېږي او همداراز له سوریې او لبنان سره، د سوریې کړکېچ ته د حل لارې موندلو په موخه، پرله پسې خبرې اترې کوي. په همدې وخت کې رجب طیب اردوغان د سوریې پر قضیه د تېرې اونۍ په بهیر کې لږ تر لږه درې ځلې د تلیفون له لارې له خپل روسي سیال ولادیمیرپوتین سره بحث کړی. همداراز چاووش اغلو د پنجشنبې په ورځ د یادې موضوع په هکله د بحث او خبرو لپاره د روسیې د بهرنیو چارو  وزیر سره ولیدل او خبرې یې وکړې.»

دغه حرکات د حلب د خونړیو وژنو د ګام پرګام عملي کولو لپاره ترسره کېدل، چې جزیات یې مخکې د واشنګټن په وسیله طرحه شوي وو او وروسته ترکیې له روسیې او نورو اړوندو هېوادونو سره د عمل جامه ور واغوسته.

دویم: ترک مسئولینو په حلب کې د امریکا د نقشې له عملي کولو وروسته، د « تروریستانو» د ایستلو په هکله ډول ډول څرګندونې کولې. الجزیرې تلویزیون د ۲۰۱۶.۱۲.۲۷۷م د یو خبر په خپرولو وویل: «مولود چاووش اوغلو د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر د حلب په شمال کې د جګړې د درولو غوښتنه وکړه او له فتح شام جبهې ـ چې مخکې جبهة النصره نومېده ـ یې وغوښتل چې هرڅومره ژر چې کېږي له حلب څخه ووځي.» اغلو دغه خبرې له لوزان ناستې وروسته ـ چې د سوریې په هکله د امریکا په رهبرۍـ جوړه شوې وه، وکړې. امریکا هغه وخت له ترکیې سره، چې اصلي او حساس لوبغاړی یې ګڼل کېږي، د دغه ډګر په برابرولو بوخته وه. له هغې ناستې یوه ورځ وروسته د ترکیې د خبرو لحن په سخت تند شو. که څه هم د پرس ټولنې په ۲۰۱۶/۱۰/۱۷ د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر مولود چاووش اغلو له خولې وویل: «حلب باید ژر د النصره جبهې د تروریستانو له شتونه پاک شي او د سوریې مخالفین باید ترې لرې شي.» اغلو دغه خبرې له هغې ورځې وروسته وکړې چې د نړیوالې ټولنې پر ځانکړي استازي سټیفن دې مستورا سربېره د روسیې، امریکا، ایران، عراق، مصر، ترکیې، سعودي، قطر او اردن د بهرنیو چارو وزیران د سوریې په لوزان ښار کې راټول شوي وو او غونډه یې وکړه. دا په خپله د النصره جبهې په اړه د ترکیې لومړی دریځ ګڼل کېږي، هغه جبهه چې نړیواله ټولنه یې یوه تروریستي ډله بولي.

خو د هفو هوکړو په باب چې د ترکیې او روسیې ترمنځ  شوې، د ترک پرس خبري اژانس خبر ته چې مخکې په ۲۰۱۶.۱۰.۳۱ نېټه يې د (یني شفق) په نوم له ترکي خپرونې په نقل خپور کړی و، اشاره وکړو. نومړې خپرونې د یوې سرچینې له خولې ـ چې له نوم اخیستو یې ډډه کړې ـ ویلي وو: « ترکیه او روسیه نویو هوکړو ته سره رسیدلې چې د هغې پر بنسټ به اوضاع په هره سیمه لکه حلب، ریف لاذقیه، ادلب، حسکه، دیرالزور اوالرقه کې د سوریې د جګړې له پیله مخکې حالت ته ورسېږي. البته د دغو سیمو د ټولنیز جوړښت په پام کې نیولو سره.» له همدې هوکړو وروسته ترکیې په دې برخه کې تند ګامونه واخیستل او هغه هوکړې چې مخکې یې د سوریې حکومت ته د حلب د تسلیمولو په اړه کړې وې، په کره توګه له روسانو سره همغږي کړې!

درېیم: امریکا ځان د سوریې په اړه د پردې ترشا لږ پټ کړی او په بدل کې یې، اردوغان او د شاوخوا سیمو صحنې  غښتلې کړې. ترکیې پر حلب د بریدونو له پیل سره هم مهاله په پوره ډاډ سره اعلان وکړ چې د جنایتکارو روسانو او د سوریې د مخالفینو ( احرار شام، جیش المجاهدین، فیلق شام او د الشامیه جبهې ډلو)  له استازو سره خبرې اترې روانې دي. ( سرچینه: ترک پرس ۲۰۱۶.۱۲.۸) نوموړي څارونکي چې په واشنګټن کې چمتو شوي وو، په ترتیب سره د اردوغان په دام کې ولوېدل او دغه خبرې اترې د هغه پنجرې په څېر وې چې روسانو د هغوی له لارې د اردوغان په مرسته حلب ته ضربه ورکوله. که څه هم دا ډول خبرې اترې هغه څه دي چې روسانو له پخوا غوښتل، خو دا چې په انقره کې د ترک چارواکو تر ملاتړ لاندې ترسره شي، خپله  هغو وسلوالو ډلو ته څرګند پیغام و،چې ترکیه هوډ لري هغوی له «تروریستانو» بېلې کړي!

دغه خبرې اترې په حلب کې له وېره اچوونکو عملیاتو او وحشیانه وژنو سره هم مهاله روانې وې او یوه ورځ وروسته روسیې له حلب څخه د ټولو وسلوالو ځواکونو د وتلو غوښتنه وکړه. کله چې څاروونکي استازي په دې پوه شول چې د روسیې دغه غوښتنه د ترکیې غوښتنه هم ده، په دې وخت کې یې په حلب کې په مېشتو مخالفانو فشار واچاوه، ترڅو له هغه ځایه شاتګ وکړي او له ښاره ووځي. په دې مانا چې ښار، حکومت او د هغوی هم پیمانانو ته وسپاري‎. په همدې توګه په بشپړه توګه څرګنده شوه چې دغه څارونکي په انقره کې د مخالفو وسلوالو استازي وو، چې د روسیې، ایران او د سوریې د حکومت له لوري د وحشیانه ځمکنیو او هوایي عملیاتو له پیل سره سم یې، د تفرقې غږ پورته کړ او وسلوالې ډلې یې مقاومت نه کولو ته  هڅولې. کله چې دا مسئله څرګنده شوه، انقلابیونو د حلب له منځه خبرې کوونکو استازو ته خبر ورکړ چې هېڅکله هم له ښار څخه شاتګ نه کوي، له هغه څخه به دفاع وکړي او وروسته د حلب اردو له جوړېدو خبر ورکړل شو.

څلورم: روسیې یو شمېر خبرونه خپاره کړل او په هغه کې یې ادعا وکړه چې یو شمېر انقلابیان د ترکیې له فشاره  اغېزمن شوي، په ځانګړې توګه هغه کسان چې سیاسي او نظامي رهبران یې په انقره کې له روسیې او ترکیې سره په خبرو بوخت دي. د روسیې تلویزیون نن د ۲۰۱۶.۱۲.۱۶م په یوه رپوټ کې خبر ورکړ: «نېژدې ۳۵۰۰ سوه منځلارو وسلوالو مخالفینو خپلې وسلې پرځمکه اېښې او تسلیم شوي دي او ۳۰۰۰ نور یې بښل شوي دي.» روسیې هم د جګړې په بهیر کې دې ته ورته خبرونه خپرول. له ښار څخه په ترکیه پورې د تړلو ډلو له وخته مخکې وتل او ترخپلې ولکې لاندې سیمې د نظام اردو او د هغوی هم پیمانانو او همداراز له دولت سره د هم پیمانه کرد ډلو ته سپارل وو.

په دې توګه یادو ډلو د ترکیې غوښتنو ته هرکلی ووایه او د انقلابیانو شا یې په ناځوانۍ خالي کړه. هغوی په مستقیمه توګه یا د خبرو کوونکو استازو او یا په ترکیه کې د خپلو ویدو سیاسي او نظامي رهبرانو، چې د ترکیې، عربستان، قطر او داسې نورو هېوادونو زیاتو چټلو او مسمومو پيسو کاڼه او ګونګ کړي، تر اغېزې لاندې راغلي. نو دښمن ته د حلب د تسلیمېدو عملیات هغه مهال عملي شول، چې یادې ډلې له جګړې لاس په سرشوې، چې ځینې یې د ترکیې په ضمانت د حکومت اردو ته تسلیم شوې او ځینې د ماتې څرګندولو او شاتګ له لارې او هغه ځانګړې ډلې یوازې پرېښودې چې د حلب په سویل کې پاتې وې. که دا صحنې جوړونې نه وای، د حکومت جنایتکارې اردو هېڅکله په دومره چټکۍ حلب ترخپلې ولکې لاندې نه شوای راوستلای. هغه حلب چې د سوریې په شمال کې د انقلاب ټینګه کلا او د امریکا په ستوني کې لوی خنډ ګڼل کېده.

که څه هم د نظامیانو ارزیابي ښیي چې د حلب جبهې پوره یو کال نور هم مقاومت کولای شوای. همداراز اسیا نیوز هم د ۲۰۱۶.۱۲.۷ په یوه خبر کې وویل: «د مخالفانو اړوند انټرنېټي سایټونو د رهبرانو له خولې پټ معلومات خپاره کړي او هغه یې «د انقلاب په حق کې خیانت» بللی. دغه معلومات ښیي  چې په حلب کې د وسلوالو ځواکونو یوشمېر رهبرانو له واشنګټن سره د چهارشنبې ورځې تر سهاره د حلب د تسلیمولو او د ښار د بشپړې تخلیې په هکله خبرې کړې دي. هغوی دغه خبرې په خپلو پاڼو کې؛ د روسیې او امریکا هوکړې بللې دي، چې رهبران یې دې ته اړ کړي چې حلب د سوریې حکومت او ایران ته تسلیم کړي.»

پنځم: ترکیې د وحشي نظامي بریدونو سره چې په حلب کې روان وو، هم مهاله تور نظامي عملیات په الباب ښار کې،  د داعش ډلې پروړاندې په پيل کړل. دغه بریدونه په اصل کې نور زهر وو، چې اردوغان د حلب د تسلیمۍ د طرحې د عملي کولو په موخه په وکارول، ځکه چې له دغه بریده د هغوی موخه دا وه چې په یو ډول خپل دغه عمل توجیه او په خپل ځان پورې اړوندو مخالفو وسلوالو ته دا انګېزه ورکړي چې ګواکي دوی دغه وسله والو ته اړتیا لري.

اوس په حلب کې د کلابند شوو مسلمانانو ملاتړ او د دوی دفاع د ترکیې د ولسمشر اردوغان له نظره، هېڅ ارزښت نه درلود او ټولې هڅې یې د اوې چې د امریکا پروژې عملي کړي، له دې پرته چې د خپل دغه کار دنیوي او اخروي پایلو ته پام وکړي!

په همدې توګه: ترکیه په خپل ځان پورې اړوندو ډلو باندې ډېر فشار زاوړي تر څو هغوی دې ته اړ کړي چې  د الباب په جګړو او سپر فرات نومو عملیاتو کې له هغوی سره یوځای شي او دغه کار د دې لامل شو چې د حلب جبهه کمزورې شي. د حلب د انقلابیانو یوازې پرېښودو ته د اردوغان هڅې د ۲۰۱۶.۱۲.۸م اوج ته ورسېدې، ځکه چې د حلب د جنوب شیخ سعید سیمې پوره دوې اونۍ د بشار د اردو پروړاندې مقاومت کړی و، خو د الباب د جګړو له امله په ترکیه پورې اړوندو ډلو وتلو، دغه جبهه متزلزله او کمزورې کړه او په پایله کې هغه سیمې چې د انقلابیانو په واک کې وې، نورې هم تنګې شوې، تر دې چې د ښار په سویل ختیځو سیمو کې د صلاح الدین او السکري په ځینو برخو کې راټول شول او ګڼ شمېر غیر نظامیان چې له خپلو سیمو تښتېدلي وو، په دغه کوچینۍ سیمه کې کلابند شول. همدلته و چې ترکیې په ناڅاپي ګام سره، چې له ویرې او وحشت څخه کم نه و، اعلان وکړ چې له وسلوالو ځواکونو او غیر نظامیانو د حلب د تخلیې په هکله له روسیې سره هوکړې ته رسېدلې.

الآن تلویزیون د ۲۰۱۶.۱۲.۱۳م د یو خبر په خپرولو وویل: «د سوریې په مخالفانو پورې یو شمېر تړلې ډلې ټینګار کوي چې د حلب په ختیځ کې د اوربند او کلابند شوو سیمو څخه د غیر نظامیانو او وسلوالو ځواکونو د وتلو په هکله له بشار اسد سره هوکړې ته رسېدلی او دغه هوکړه به د چهارشنبې ورځې په سهار عملي شي. د فرانسې خبري اژانس د نورالدین زنکي د ډلې د یوه تن مسئول له خولې ویلي چې دغه هوکړې د روسیې او ترکیې په ملاتړ ترسره شوې او په څو  راتلونکو ساعتونو کې به عملي شي. له بل پلوه د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر مولود چاووش اغلو نن اعلان وکړ چې هېواد به یې له روسیې سره په حلب کې د اوربند د ټینګولو لپاره خپلې تلیفوني اړیکې زیاتې کړي، د دغو هڅو  ډېره موخه دا ده  چې غیر نظامیان ښار له خطر پرته پرېښودای شي.»

د دغه ګام تر ټولو خطرناکه برخه دا وه چې لومړی یې اعلان وکړ چې له غیر نظامیانو څخه د ښار تخلیې برنامه ډېره چټکه او د سهار د پنځو او اوو بجو ترمنځ به عملي شي، ځکه چې د هغوی موخه د وېرې او ماتې د احساس ایجاد و، ترڅو خلک د بل هېڅ انتخاب په هکله د فکر کولو چانس ونه لري. ترکیې دغه ټولو ناځوانو ګامونو ته د غیر نظامیانو د ژغورلو په ادعا سرپوښ ورکړ او له مور څخه یې هم د مهربانې دایې رول لوباوه. 

شپږم: په ترکیه پورې تړلو وسلوالو ډلو، په ناځوانۍ او د یوه مسلمان لپاره په نه منونکي ډول، له حلبه شاتګ وکړ او روسیې د هغوی دا ډول یادونه وکړه: «د روسیې عمومي ادارې د جمعې په ورځ د ډېسمبر په ۱۶۶مه اعلان وکړ چې له تروریستانو د منځلارو وسلوالو د بېلولو لړۍ پای ته ورسېده.» همداراز د جمعې ورځې لومړي ساعتونه وو چې په سوریه کې د روسیې د سولې د همغږۍ مرکز چې د حمیمیم په هوایي ډګر کې موقعیت لري داسې خبر ورکړ: « د حلب په ختیځ کې د وسلوالو ځواکونو او د هغوی کورنیو د بېلولو عملیات پای ته ورسېدل. د روسیې د دفاع وزارت هم خبر ورکړ چې د سوریې اردو بریالۍ شوې چې د حلب په ختیځ کې د افراطیانو اصلي مرکز په بشپړه توګه له منځه یوسي.» ( سرچینه: نن روسیه د ۲۰۱۶.۱۲.۱۶)

دلته ده چې د انقلابیانو پر وړاندې د ترکیې د جوړو کړیو دسیسو کچه روښانه کېږي، داسې چې په ځان پورې د تړلو ډلو ایستل یې پای ته ورسول او د حلب بې دفاع خلک یې د کم شمېر مخلصو جنګیالیو سره یوازې پرېښودل.

له دغه اقدامه د ترکیې موخه، د هغوی کمزوري کول وو، ترڅو روسیه ایران او د سوریې وینې زبېښوونکی حکومت د هغوی رېښې وباسي، ځکه د ترکیې د بهرنیو چارو پخواني وزیر او د روسیې د نظامي ځواکونو مرکز(حمیمیم) د څرګندونو پر بنسټ هغوی داسې «تروریستان» دي چې باید له مینځه یووړل شي. روسیې په ډاګه وویل چې یوه ډله جنګیالي یې یوې ځانګړې سیمې ته استولي چې د هغوی د نیولو یا عاموژنې زمینه برابره کړي، له دې پرته چې د ګڼ شمېر غیر نظامیانو، چې په هغه سیمه کې بند پاتې دي، پروا وکړي.

خو ترکیې د دغه عملیاتو د وخت پر پوره کېدو سربېره په دغه وضعیت کې د ښار د تخلیه کولو د عملیاتو د دوام، خبر ورکړی. د ترکیې د دې کار دلیل دا دی چې په دوی پورې د اړوندو وسلوالو ډلو له لوري چې په چټکۍ سره له حلب څخه ووتلې، په زغرده تر فشار لاندې راغلې، ځکه چې دغو ډلو له حلب څخه وتل په دې شرط منلي وو چې ټول به له ښار څخه بهر کېږي. خو د همدې ډلو اوس پام شو چې د اردوغان ترکیې هغوی د امریکا او روسیې د موخو د عملي کولو لپاره، چې د هغوی په وینا له منځلارو وسله والو څخه د ترورستانو بېلول دي، غولولي او هغوی یې په دام کې اچولي.

په دې توګه یې سوریې ته نوی واقعیت جوړ کړ ترڅو د هغې پر بنسټ ریښتنیي انقلابیون موخه وګرځوي او په پایله کې هر یوه امریکا، روسیې او همداراز اردوغان په خپل وار سره د امریکا د نقشې د بریالي تطبیق خبر ورکړ ترڅو د خپل نمایش د لېږد  زمینه لرې ځای ته چې د قزاقستان پلازمېنه استانه ده، برابره کړي.

اووم: که څه هم امریکا د اوباما د حکومت ادارې د کم وخت د پاتې کېدو او همداراز د ترکیې پر بې کچې اخلاص  مندۍ د  زیات ډاډ درلودلو په د لیل او په دغه کړکیچ کې رول لوبولو ته د دوی د لېوالتیا له امله ځان د پردې ترشا پټ وساته، خو له هغې سره سره، هېڅکله هم له صحنې بې خبره نه وه او د دغو تحولاتو په هکله یې د ځینو لاسوهنو له لارې خپله خوشالي څرګنده کړه. داسې چې:

ـ        رویترز د ۲۰۱۶.۱۲.۱۵م په یوه خبر کې د ترکیې د ولسمشر رجب طیب اردوغان له خولې وویل چې ده د سوریې او عراق وضعیت د پنجشنبې په ورځ د یوې تلیفوني اړیکې له لارې د امریکا له ولسمشر اوباما سره تر بحث او څېړنې لاندې ونیوه. اردوغان همدا راز وویل چې ترکیه به له حلبه د غیر نظامیانو د وتلو څارنې ته دوام ورکړي.

د امریکا د بهرنیو چارو وزارت د ۲۰۱۶.۱۲.۱۶م په خپله ټوېټر پاڼه کې د یوه پیغام په خپرولو  وویل:«د امریکا ولسمشر اوباما په حلب کې د سولې د ټینګښت او د غیر نظامیانو او مخالفانو د بې خطره ایستلو په هکله د ترکیې ولسمشر اردوغان د هڅو ستاینه او درناوی وکړ.»

د امریکا د بهرنیو چارو وزیر د ۲۰۱۶.۱۲.۱۵م د رسنیو په مخ کې څرګند شو او د حلب ښار د تخلیې خبر یې ورکړ. دغه کار خپله پر دغو تحولاتو  د امریکا د رضایت ښودنه کوي، هغه تحولات چې امریکا «د اوربندونو د استراحت» نومي پړاو په بهیر کې چې په ټول توان سره یې د هغه د عملي کولو لپاره هڅې کولې او همداراز د تېرو کلونو په بهیر کې یې په بې صبرۍ د هغو انتظار کاوه. د امریکا د بهرینو چارو وزیر جان کیري د خپلو څرګندونو په یوه برخه کې وویل:« هغه څه چې موږ یې اوس او له هرڅه مخکې په حلب کې غواړو، دادي چې هرڅومره ژر او د تل لپاره دې د دښمنۍ اقداماتو ته د پای ټکی کېښودل شي.» ( سرچینه: د امریکا د بهرنیو چارو د وزارت ټوېټر۲۰۱۶.۱۲.۱۶)

ـ د القبس خپرونې انټرنېټي پاڼې د ۲۰۱۶.۱۲.۱۳م په یوه خبر کې ولیکل: « د تېرې شنبې په ورځ د حلب او ټولې سوریې د اوضاع د څېړلو په موخه د بهرنیو چارو وزیرانو په کچه په پاریس کې ناسته جوړه شوه. القبس خبري سایټ د ځینو لوړپوړو مسئولینو له خولې، چې په دغه ناسته کې یې ګډون کړی و، معلومات ترلاسه کړي، چې ښیي د امریکا د بهرنیو چارو وزیر جان کیري څرګندونې په دغه ناسته کې په ښه توګه د دې څرګندوونکې وې چې د سوریې د سیاسي او نظامي مخالفینو څخه وغوښتل شي، ترڅو ځانونه په بشپړه توګه روسیې، ایران او بشار اسد ته تسلیم کړي. پورته یادې شوې سرچینې د القبس نشریې ته په ځانګړو څرګندونو کې وویل چې کري په دغه ناسته کې له حلبه د ټولو جنګیالیو د وتلو غوښتونکی شو او ویې ویل چې د سوریې مخالفین باید دې ته اړ ایستل شي چې له هرډول قید او شرط پرته ژنیو ته لاړ شي او د خبرو اترو مېز ته کښیني. دغې منبع همداراز وویل چې د دغې ناستې ګډونکوونکو په بشار اسد او د هغوی په هم پیمانانو د ممکن فشار واردولو د ټاکنې په هکله پوښتنه مطرح کړه، خو هغه ځواب چې جان کیري ورکړ، دوی یې حیران کړل. کري په ځواب کې وویل: زما رییس، اوباما پرېکړه کړې چې موږ یوازې د داعش جګړې ته ځو او بس.»

اتم: دا و په حلب کې د د خونړۍ نندارې واقعیت او هغه هم هغه ابزار او وسایل وو چې پکې وکارول شول. همداراز  ومو لیدل چې ترکیه د اردوغان په مشرۍ، څه ډول د سوریې د مسلمانانو وینه د امریکا د راضي کولو لپاره، سپکه او بې ارزښته ګڼي او په حلب کې د تویو شوو وینو د ویالو او د بې شمېره وژنو او جنایتونو پروړاندې بې پروا او او ارامه ده! د دغو ټولو زهرو دلیل چې د حلب ښار د مړو په جسدونو تویې شول، هماغه کثیفې او مردارې پیسې وې، چې د یو شمېر ډلو رهبرانو، له ترکیې، سعودي او ځینو نورو هېوادونو ترلاسه کړې. هغه پیسې چې د دوی ارادې یې سستې کړې او په خورا ذلت یې هغوی ته سر ټیټ کړ، په داسې حال کې چې مخکې یې ادعا کوله چې هېڅکله به خلک او تویې شوې وینې د دنیا په مال ونه پلوري! خو نن وینو چې هغوی د ترکیې او عربستان په بازارونو کې سر پورته کړی او د لا زیاتو مادي ګټو په لټه کې دي او دا په داسې حال کې ده چې د دغې کثیفې معاملې لومړۍ برخه پای ته رسېدلې او ویجاړوونکې پایلې یې نړیوالو په خپلو سترګو ولیدې. نو ایا څوک شته چې له دغه وضعیته عبرت واخلي!؟ ایا اوس هم څوک شته چې قناعت یې نه وي کړی چې د سیاسي پیسو منل، خپله کټ مټ سیاسی انتحار دی!؟

د حلب له نمایش څخه د پاتې صحنو په هکله د «اوربندونو د استراحت» له پای ته رسېدو وروسته چې  امریکا  پيل کړي وو، باید ووایو چې دغه صحنې هم له ذلت او ننګ څخه ډکې دي او له پخوانیو صحنو څخه کمې نه دي، نو  هر څوک چې لږ حیا هم ولري، باید په دغو صحنو کې چې دا ځل د قزاقستان په پلازمېنه استانه کې جوړېږي او ښودل کېږي، ګډون ونه کړي.

د روسیې تلویزیون نن د ۲۰۱۶/۱۲/۱۵م په ملګرو ملتونو کې د روسیې د استازي له خولې وویل: «هغه مسئولیت چې اوس د حلب له ازادۍ وروسته لومړیتوب لري، دا دی چې په بشپړه توګه دښمنیو ته د پای ټکی کېښودل شي او د سوریې د دواړو لورو ترمنځ خبرې بیا له سره پیل شي.»  له هغې مخکې، پوتین هم په یوه رپوټ کې چې د روسیې تلویزیون د ۲۰۱۶.۱۲.۱۵م خپور کړ، ویلي وو چې دی له اردوغان سره هوکړې ته رسېدلی چې په ګډه به د سوریې حکومت او د وسلوالو مخالفینو استازو ته د سولې د خبرو د بیا پیلولو وړاندیز کوي.

په ورته وخت کې ترک پرس خبري اژانس هم د ۲۰۱۶.۱۲.۱۶ په یوه خبر کې وویل: «د روسیې ولسمشر ویلي چې دی به ډېر ژر د قزاقستان په پلازمېنه استانه کې د ترکیې له ولسمشر رجب طیب اردوغان سره وویني او د سوریې د اوربند په هکله به ورسره خبرې وکړي. پوتین چې چاپان ته له سفره څو شیبې وړاندې خبرې کولې، زیاته کړه: ټاکل شوې ده چې په نېژدې راتلونکي کې په ژینو کې ترلاسه شوي هوکړه لیکونه چې د سوریې په باب د ملګرو ملتونو په لاسوهنه ترلاسه شوي، عملي شي. پوتین په دوام کې وویل چې بل ګام به په ټوله سوریه کې د اوربند تامین وي. ده زیاته کړه: زه او د ترکیې ولسمشر هوکړې ته رسیدلي یو چې د سوریې دښمنو لورو ته د خبرو اترو د نوي دور د پیل لپاره یو ګډ وړاندیز وکړو. پوتین همداراز زیاته کړه چې ده او ترک سیال یې په حلب کې د اوربند د ټینګښټ د کار تر پایه او د کلابند شوو د ځای پرځای کولو په بهیر کې زیاتې هڅې کړې دي.

ترکیه وسمهال، د ځانګړي مسولیت په اډانه کې چې امریکا په خپله خبیثانه نقشه کې په پام کې ورته نیولی، هڅه کوي چې مخالفې وسلوالې ډلې د سوریې حکومت ته د تسلیمۍ او د بشار اسد د نظام د بیا رغولو او ځواکمنتیا لور ته بوځي. نو پر دغه اساس که د دغو ډلو د رهبرانو په زړنو کې اخلاص رګونه په بشپړه توګه له منځه تللي وي، نو د قزاقستان پلازمېنې استانې ته به ولاړ شي، تر څو سوریه او ځانونه د څو پيسو په بدل کې دار  ته بوځي او په خورا ذلت ځانونه له منځه یوسي؛ خو که لا تر اوسه یې په زړنو کې د اخلاص رګونه لږ هم پاتې وي، باید هرڅومره ژر چې کېږي د اردوغان له بېړۍ بهر شي او د خلکو له نفرت او غضب څخه د خلاصون لپاره له خلکو سره یوځای شي او  وپوهېږي چې دغه نفرت او غضب د دوی پروړاندې عملا پیل شوی.

زموږ پیغام د پورتنیو ډلو مخلصو خلکو ته دا دی، چې یا خپل مشران سمې لارې ته راوګرځوي او یا یې نور اطاعت ونه کړي؛ ځکه دوی دا څنګه منلی شي چې د څو وسلوالو ډلو مشران پرته له دې چې له الله سبحان وتعالی او د هغه له رسول صلی الله علیه وسلم او له مومنانوڅخه ووېرېږي؛ د یوه امت انقلاب په ذلیلانه توګه د څو میلیونو ډالرو په بدل کې پر خپل دښمن (روسیې او امریکا) وپلوري!

زموږ پیغام د سوریې سرلوړو خلکو ته دادی: هېر نه کړئ چې الله سبحانه وتعالی تاسې په دغه عظیمه ابتلا کې اچولي یاست، چې په وسیله یې په دې خاوره کې چې د مسلمانانو خورا ښه د اوسېدو ځای ورته ویل شوی ښه او بد (خبیث او طیب) یو له بله بېل کړئ. هغه خاوره چې رسول الله صلی الله علیه وسلم د داراسلام مرکز (عقر دار الاسلام) بللې. الله سبحان وتعالی فرمایي:

[لِيَمِيزَ اللَّهُ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ وَيَجْعَلَ الْخَبِيثَ بَعْضَهُ عَلَى بَعْضٍ فَيَرْكُمَهُ جَمِيعًا فَيَجْعَلَهُ فِي جَهَنَّمَ أُولَئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ] (الانفال: ۳۷)

دا ټول د دې لپاره دي چې الله ناپاکي له پاکۍ بېله کړي او هرډول ناپاکي ډېری(یو د بل د پاسه غونډه کړي)، بیا هغه ټوله په دوزخ کې وغورځوي، همدا خلک په اصل کې زیانکاران دي.

نهم: وروستی ټکی چې غواړم د دې پوښتنې په ځواک کې یې ووایم دا دی، چې زما خطاب اردوغان او هر هغه چا  چې د حلب  په دسیسو او چلونو کې یې لاس پورې کړ او دښمنانو ته د هغه په تسلیمۍ او د حلب د مبارزینو په شا خالي کولو کې یې لاس درلود، چې په بدل کې یې د الله سبحان وتعالی او د هغه د رسول صلی الله علیه وسلم دښمنان راضي کړي؛ داسې وایو: د رسول الله صلی الله علیه وسلم دغه حدیث چې بن حبان په خپل کتاب کې له القاسم نه په نقل او هغه له ام المؤمنین عایشې رضی الله عنها څخه روایت کړی؛ در یاد کړه، چې رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

[مَنْ أَرْضَى اللَّهَ بِسَخَطِ النَّاسِ كَفَاهُ اللَّهُ، وَمَنْ أَسْخَطَ اللَّهَ بِرِضَا النَّاسِ وَكَلَهُ اللَّهُ إِلَى النَّاسِ]

هر څوک چې  الله د خلکو د نارضایتۍ په بدل کې راضي کړي، الله به کفایت ورته و کړي او هر څوک چې د خلکو د رضایت لپاره الله ناراضه کړي، الله به یې خلکو (انسانانو) ته پرېږدي.

د دغه حدیث شریف مصداق اردغان په غوږو واورېد اوپه سترګو یې ولید، چې خلک یې څرنګه په قهر او غضب یادوي، بلکې ملګري یې پوتین هم د نوموړي ناوړه کارونه پټ نه کړل او په یوه مطبوعاتي کنفرانس کې یې ټولې نړۍ ته رسوا کړ. د دغې پوښتنې او ځواب په پیل کې مو هم اشاره ورته وکړه، بده به نه وي چې یو ځل یې بیا یادونه وکړو:

 د ۲۰۱۶/۱۲/۱۶ "ایلاف" او "سبوتنیک"خبري شبکو د یوه یوه خبر په خپرو وویل:«د روسیې ولسمشر ولادیمیر پوتین له دې چې له وسلوالو ځواکونو د حلب ختیځ خالي کړي، چې مخکې د اګست په میاشت کې د روسیې سنپترسبورګ ښار ته د ترکیې د ولسمشر رجب طیب اردوغان د سفر پر مهال د ده او د اردوغان ترمینځ همغږي شوې وه؛ پرده پورته کړه او په دې کار سره یې یوه لوی سیاسي بم ته چاودنه ورکړه. پوتین چې پرون د جمعې په ورځ د جاپان له لومړي وزیر سره په توکیو کې په یوه ګډ مطبوعاتي کنفرانس کې خبرې کولې، وویل چې مسکو او انقرې مخکې هوکړه کړې وه چې ترکیه د هغه وسلوالو ډلې په ایستلو کې چې غواړي له هرڅه د مخه خپلې وسلې له غیر نظامیانو څخه د ملاتړ لپاره په ځمکه کېږدي، ونډه واخلي او مرسته وکړي. ده زیاته کړه: که زما له لیدلوري دغې قضیې ته وکتل شي، واقعیت دادی چې هر هغه څه چې په وسمهال پیښېږي، دقیقا هماغه څه دي چې له رجب طیب اردوغان سره مو پترسبورګ ته د ده د سفر په جریان کې هوکړه کړې وه».

د دنیا پر رسوايۍ سربېره الله سبحانه وتعالی د هغو کسانو لپاره دردناک عذاب چمتو کړی چې د اسلامي امت په حق کې جنایت کوي او یا د اسلامي خاور په لاسه وتلو کې ونډه اخلي.

[سَيُصِيبُ الَّذِينَ أَجْرَمُوا صَغَارٌ عِنْدَ اللَّهِ وَعَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا كَانُوا يَمْكُرُونَ] (الانعام: ۱۲۴)

هغه وخت نېژدې دی چې هغه کسان چې ګناه یې کړې او (خلک له حقې لارې منحرفوي) د خپل فرېب او مکر په مقابل کې به د الله په مخ کې  له رسوایۍ او سخت عذاب سره مخ شي.

د اسلام شریرو دښمنانو ته په خطاب یو ځل بیا هغه څه وایم چې مخکې مې هم ویلې وو او هغه دا چې: له دې ټولو ناوړه واقعیتونو سره بیا هم باید پوه شو چې که حلب هر څومره ویجاړ هم شي ـ بیا به هم په خپلو پښو ودرېږي. د شام ټوله مبارکه خاوره په ځانګړې توګه -سرلوړی حلب- لکه زهرجن خنجر داسې دی، چې د امریکا، روسیې او په دوی پسې تړلو او د دوی په پله روانو په ستوني کې به ونښلي او له سترګو به یې خوب یوسي. هغوی به هېڅکله ددې فرصت پیدا نه کړي چې د دې تخیلي بریالیتوب مبارکې یو بل ته ورکړي، ځکه چې یو ښار(حلب) ته ننوتل د هغه له بشپړې ویجاړۍ او د اوسېدونکو د عاموژنې او یواځې له شهادته وروسته پر دښمنانو لاسبري خپله د تخیلي بریا او واقعي ماتې ښکارندویي کوي، چې امریکا او تړون کونکي یې پر هغه جشن کوي! دا چې ورانوونکي توغندي، اور اچوونکي بمونه او بې شمېره لښکرې د سلګونو یا نهایت څو زرو تنو(مجاهدینو، له کمو نظامي تجهیزاتو سره) د مقابلې لپاره د جګړې ډګر ته راوړي، مګر بیا هم له هغوی سره مخامخ جګړه نه شي کولی؛ خو د بحري توغندیو او هوایي بمونو له بمبار وروسته، قطعاً د هغو بزدلو او وېرېدونکو انسانانو بریا ښیي، چې له بهادرو او سرلوړو انسانانو یې تر لاسه کوي.‌ روښانه ده چې دا ډول بریا هېڅکله همېشنۍ نه ده او پایله یې ماته ده!

امریکا، روسیه، له دوی سره تړون کوونکي، یاران یې او په دوی پسې روان په دې لټه کې دی، چې د دې ټولو وحشیانه جنایتونو په ترسره کولو، د خپلو صلیبي وروڼو او تاتارو مغولو له شرمه ډک تاریخ تکرار کړي. هغه صلیبیان او مغولیان چې د عراق او شام په خاوره کې یې وېرونکي جنایتونه وکړل، خو دوی د هغه تاریخ یوه برخه هېره کړې او هغه، هماغه برخلیک دی چې مسلمانانو د دوی پخواني وروڼه پرې اخته کړل. مسلمانانو په خپلو خاور کې د دوی جرړې له بیخه وایستې او یو ځل بیا په خپلو پښو ودرېدل. د اسلام او مسلمانانو عزت او سرلوړي یې ورته راوګرځوله او خلافت یې ورته ټینګ کړ. هغوی د هرقل ښار فتحه کړ او له هغه یې «استانبول» یعنې د اسلام ښار جوړ کړ. وروسته یې ځانونه مسکو ته نېژدې کړل او د وین دروازې یې وټکولې. باید پوه شو چې تاریخ تل په دوران کې دی او دغه دوران د هغوی لپاره چې بینا سترګې لري، لرې نه ښکاري.

[وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ]  (شعراء: ۲۲۷)

او ظالمان به ډېر ژر پوه شي، چې کوم ځای ته ورګرځي!

د مطلب ادامه...

د هغو پېښو واقعیت، چې په دې ورځو کې په سوریه، په ځانګړې توګه حلب کې کېږي،څه دی؟

  • خپور شوی په سیاسي

(ژباړه)

پوښتنه:

اسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته!

ترکیې د امریکا د هغو خبرو اترو د بیا پیلولو په موخه چې د سوریې د کړکېچ د پای ته رسولو لپاره یې پیل کړې وې، له روسیې سره  اړیکې زیاتې کړې دي.  بي بي سي د ۲۰۱۶.۱۲.۲مه په خپل رپوټ کې داسې وویل: «د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر مولود چاووش اوغلو وایي چې هېواد یې د سوریې د کړکېچ د حل لپاره له روسیې سره سلا مشورې کوي. په همدې حال کې د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان هم د سوریې قضیه په تېره اونۍ کې درې ځلې له خپل روسي سیال ولادي میرپوتین سره د ټلیقون له لارې تر بحث لاندې نیولې ده. همداراز چاووش اغلو د پنجشنبې په ورځ د یادې موضوع په اړه د بحث لپاره د روسیې د بهرنیو چارو له وزیر سره لیدلي او په هکله یې خبرې کړې دي.»

ځواب:

وعلیکم السلام ورحمة الله وبرکاته!

د ځواب د روښانتیا لپاره لاندې بحثونه تر څېړنې لاندې نیسو:

لومړی: له دوو میاشتو زیاته موده کېږي چې امریکا داسې ښیي، چې ګواکي له روسیې سره یې اړیکې پرې کړې دي.  امریکا دا دریځ له هغه وروسته غوره کړ چې اروپا په سوریه کې د روسیې پر وحشیانه بریدونو نیوکې وکړې. همداراز په سوریه کې د امریکا د مکارانه ونډې په هکله د سوریې د خلکو مخالفتونه زیات شول.

دغه مخالفتونه هغه وخت لوړې کچې ته ورسېدل، چې یو شمېر نظامي ډلو ونه منله چې  د ترکیې له لوري په پیل شوو «درع فرات» نومو عملیاتو کې له امریکایانو سره اوږه په اوږه جګړه وکړي. دلته وو چې امریکا سیاسي جوړجاړي ته د سوریې د خلکو او انقلابیونو د چمتو کولو لپاره وحشیانه او ځواکمنو نظامي بریدونو ته لاس واچاوه او هغه یې د خبرو مېز ته د بیا راګرځېدو او د بریالیتوب ځینو عواملو ته شرط کېښود. تر هغې وروسته امریکا خپل ټول مکر او چل په یو شمېر ځانګړو برخو متمرکز کړ:

۱ـ روسیه یې اړ ایسته، چې ژر تر ژره خپله خشنه او وژونکې نظامي ډله سوریې ته واستوي. له همدې امله د۲۰۱۶.۱۱.۱ د کوزنیتسوف په نوم الوتکې وړونکې بېړۍ له یوه ډله ځانګړو جنګي امکاناتو او له ځانګړو توغندیو سره د سوریې څنډو ته واستول شوه. دغې بېړۍ د سوریې څنډو ته له رسېدو سره سم  ډېر ژر د سوریې په ځانګړې توګه د حلب پر هوا  څارګریز (استخباراتي) عملیات پیل کړل. دا په داسې حال کې ده چې د روسانو نظامي الوتکې او نور جنګي وسایل له پخوا په سوریه په ځانګړې توګه په حمیمیم هوایي ډګر کې ځای پر ځای دي.

۲ـ د حلب سیمې ته د لازیاتو ایرانیانو او په هغوی پورې د تړلو ځواکونو رابلل.

۳ـ په سوریه کې د خپلو ډالرو د اغېزې په مرسته د عربستان، ترکیې او نورو ملګرو په واسطه د ډېری جګړه ییزو کرښو د سړولو په هکله باید ووایو، چې دغه ګامونه د دې لامل شول چې اوربندونه او د سولې خبرې اترې په خطرناکه توګه زیات شوې او زیات شمېر اوتوبوسونه ولیدل شول چې انقلابیون یې له کورنیو سره د ادلب ښار پر لوري لېږدول. له دغو ګامونو څخه موخه د سوریې حکومت ته د دې موقع په لاس ورکول وو چې خپلې مرستې د ادلب د سړو شوو کرښو پر لور روانې کړي.

پر دغو ټولو یادو مواردو سربېره پورته یادو شوو دولتونو خپل ټول زور په کار واچاوه چې د فتنې اور په حلب کې زیات کړي او موخه یې د کلابندو شوو انقلابیونو ترمنځ د شخړو رامنځته کول وو؛ خو د خدای په فضل او کرم سره دغه شخړې ډېر ژر پای ته ورسېدې.

پر یادو  مواردو سربېره هغه عملیات چې اردوغان د «درع فرات» تر نامه لاندې پیل کړي وو، هماغه شان یې دوام وکړ. له دغو عملیاتو څخه موخه د الباب جګړو ته په ترکیه پورې د تړلو ډېری جنګي ډلو جلب او جذب و، چې د جرابلس له جګړې څخه وروسته وشول، تر څو په دې توګه په حلب کې د جنګ رښتینې جبهې کمزورې کړي. هغه جبهې چې د حلب د کلابندۍ د ماتولو او د ژغورلو توان یې درلود. اسکای نیوز عربي برخې د ۲۰۱۶.۱۱.۲۸ په یوه خبر کې داسې وویل: «د جګړې له ډګره رپوټونه ښیي چې د حلب په ختیځ کې د سوریې له مخالفینو  د درېیمې برخې خاورې له لاسه وتلو اصلي لامل دادی چې ګڼ شمېر جنګي ډلې د حلب له جبهې څخه د داعش او کرد جنګیالیو د ځپلو په موخه په درع فرات عملیاتو کې له ترک ځواکونو سره یوځای شوې.»

د سوریې د بشري حقونو د کمیټې مدیر رامي عبدالرحمن د دوشنبې په ورځ  اسکای نیوز عربي څانګې ته په خپله وینا کې داسې وویل:«د سوریې ازادو ځواکونو ته د ترکیې له لوري لیکونه رالېږل شوي، په هغې کې له دوی غوښتل شوي، چې له هغو ځواکونو سره یوځای شي چې د درع فرات په نوم یې د داعش پر وړاندې جګړه پیل کړې. دغه عملیات انقرې دوې میاشتې وړاندې د داعش او کردانو پروړاندې پیل کړي وو؛ ځکه چې انقره وېرېږي چې هسې نه چې داعش او کردان د ترکیې کرښې ته څېرمه د سوریې په یو شمېر سیمو ولکه پیدا کړي. عبدالرحمن زیاته کړه: اصلي دلیل او د مخالفینو د ماتې لامل هماغه د ترکیې مداخله ده؛ ځکه په ځان پورې یې اړوندو ځواکونو چې په ازاد فوځ کې یې فعالیت کاوه، راغوښتي او هغوی یې د کردانو او داعش سره په مبارزه کې بوخت کړي. دغه کار له سوري ځواکونو سره د جنګېدونکو جبهو د خالي کېدو لامل شو».

دویم: په همدې توګه د ډېری ازادو شوو سیمو له لاسه ورکولو، د حلب په انقلابیونو دروند فشار وارد کړ. انقلابیون په  یوه کوچینۍ سیمه کې کلابند شول او شدیدو بمبارونو او د نورو سیمو د نیولو ګواښونو دوام وموند. دلته نو امریکا د نړیوالو غوښتنو سره جوخت د اوربند د ټینګولو لپاره، سیاسي حللارې ته زمینه برابره ولیده او دغه حللاره یې د نوې رامنځته شوې فضا په مرسته، چې په هغه کې یې کولای شوای له بیړې کار واخلي او له ځنډولو یې مخنیوی وشي؛ یو ځل بیا خلکو ته په خوله کې ورکړه. لاندې واقعیتونه دغه ادعا لا روښانه کوي.

۱ـ امریکا ښه پوهېږي چې د حلب ښار په ختیځ کې  د مهمو سیمو بېرته نیول د انقلاب د پای په مانا نه دی او د سوریې په بېلابېلو سیمو کې د انقلابیونو له منځه وړل یوه خیالي او غیرعملي خبره ده. امریکا په دې هم ښه پوهېږي چې د انقلاب اوږدو کلونو په سوریه کې خطرناکه اسلامي فضا رامنځته کړې، له همدې امله هڅه کوي چې هرڅومره ژر کېږي دغه فضا له منځه یوسي او سیاسي تګلاره او د خبرو اترو سالونونه په ښه توګه دغه کار ترسره کولای شي؛ ځکه چې له زور او جګړې کار اخیستل دغه فضا لا ټینګه او پراخوي. په همدې توګه امریکا د سوریې خلکو ته د وژنو او ویجاوړولو له لارې  په ماته ورکولو او ځان ته په مطیع کولو کې پاتې راغلې او کلونه کېږي چې د داسې یوه فرصت په لټه کې ده چې له هغه په ګټه اخیستنې خپلې طرحه کړې سیاسي تګلارې او نقشې د خپلو پلانونو سره سمې پلې کړي.

د اوباما د حکومت اداره به د ۲۰۱۷.۱.۲۰مه سپینه ماڼۍ پرېږدي، خو اوس هم دا خیال په سر کې لري چې دغه ماڼۍ له ګڼو لاسته راوړنو سره پرېږدي. همدا دلیل دی چې کله د سوریې د حکومت اردو د حلب سیمې ته د ننه شوه، روسیې ادعا وکړه چې د امریکا د بهرنیو چارو وزیر جان کیري په دې هڅه کې دی چې د حلب پرسر معامله وکړي. د روسیې تلویزون د ۲۰۱۶.۱۱.۲۸ مه په یوه خبر کې د روسیې د ولسمشر د مرستیال یوري اوشاکوف څخه په نقل وویل چې ده نن د نومبر په ۲۸مه په خپله وینا کې داسې ویلي:« که د جان کیري د هڅو په هکله پوښتنه لرئ، باید ووایم چې دغه هڅې په شدت سره زیاتې شوې. د خبرو په دوام کې یې وویل: د روسیې او امریکا د تلیفوني اړیکو شمېر ته په کتو، دغه هڅې بې سابقې ګڼلی شو؛ ځکه چې ددغو اړیکو تمرکز په یوه موضوع و، هغه هم د سوریې قضیه وه.»

امریکا ترکیې ته د اړتیا وړ تمرینونه ورکړي او هغې ته یې دنده ورکړې چې د دوی په غیاب کې غښتلی سیاسي رول ولوبوي. تردې چې د کري او لاوروف دوه اړخیزې ناستې د ترکیې او روسیې په دوو اړخیزو ناستو واوښتې او همدا مسئله ده چې د حلب د ختیځې سیمې د نیولو، له روسي سیالانو سره د ترک مسئولینو  دوستانه خبرې اترې او همداراز لبنان او ایران ته د دغو مسئولینو د سفر له واقعیتونو څخه پرده پورته کوي. دغه لیدنې کتنې او سفرونه ډېر پراخ او او د پاملرنې وړ دي او په لاندې ډول یې یادونه کولای شو:

الف ـ د ۲۰۱۶.۱۱.۲۶مه الجزیرې شبکې په یوه خبر کې داسې رپوټ ورکړ: «حسن روحاني ۲۰۱۶.۱۱.۲۶مه د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر مولود چاووش اغلو سره لیدلي او د دواړو هېوادونو ترمنځ پر دوو اړخیزو اړیکو سربېره، د سوریې د کړکېچ او نورو سیمه ییزو قضیو په هکله یې هم بحث او خبرې اترې کړې دي. د ایران  اسلامي جمهوري  خبري اژانس رپوټ ورکړ چې د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر په تهران کې له خپل سیال محمد ظریف سره سلا مشورو ته دوام ورکوي.

ب ـ اناضول اژانس هم په خپل وار خبر ورکړ: «د ترکیې د بهرنیو چارو وزیر چاووش اغلو، بیړني اوربند ته د اړتیا او حلب ته د لومړنیو مرستو مسئله په پټه له ریاض سره تر بحث او څېړنې لاندې ونیوه. دواړو لوریو په دغه لیدنه کې هغه هڅې چې تر اوسه د کړکېچ د پای ته رسولو په موخه هېواد ته د سیاسي حللارې لپاره شوې ارزیابي کړې.» (سرچینه: الجزیره نت، ۲۰۱۶.۱۱.۳۰)

ت ۲۰۱۶.۱۱.۳۰مه، ترکیې ته د لاوروف په دغه سفر کې د روسیې د بهرنیو چارو وزیر اعلان وکړ: «هغه هوکړه لیکونه چې د روسیې او ترکیې ترمنځ د سوریې د کړکېچ په هکله په نظامي، دیپلوماتیکو او سیاسي برخو کې ترلاسه شوي، د عملي کېدو په حال کې دي.» ( سرچینه: روسیه امروز د ۲۰۱۶.۱۲.۱م). لاوروف په خپلو خبرو کې زیاته کړه: «روسیه او ترکیه به د سوریې د کړکېچ د حل په موخه په نېژدې راتلونکي کې هم خپلو خبرو اترو ته دوام ورکړي.» ( سرچینه: الجزیره نت، ۲۰۱۶.۱۲.۱م)

ث ـ د ۲۰۱۶.۱۲.۲مه بي بی سي تلویزیون په یوه خبر کې وویل: د ترکیې ولسمشر رجب طیب اردوغان د تېرې اونۍ په اوږدو کې د سوریې وضعیت له خپل روسي سیال ولادي میرپوتین سره درې ځلې د ټلیفون له لارې تر بحث او څېړنې لاندې نیولې.»

ج ـ همداراز یاد تلویزیون د ۲۰۱۶.۱۲.۱ د ترکیې د بهرنیو چارو د وزیر مولود چاووش اغلو له خولې ویلي، چې ده په هغه مطبوعاتي کنفرانس کې چې له خپل روسي سیال سرګي لاوروف سره یې په ترکیه کې نیولی و، وویل: « موږ د فاجعې د پای ته رسولو لپاره په احتمالي اوربند  توافق لرو.» ده همداشان د ۲۰۱۶.۱۲.۲م په خپلو خبرو کې داسې وویل: «ترکیه له روسیې او ایران سره، چې له بشارلاسد سره هم پیمانه دي او همداراز له سوریې او لبنان سره د سوریې کړکېچ ته د یوې حللارې د موندلو لپاره سلا مشورې کوي.»

ح- سبوتونیک اژانس د ډیسمبر په لومړۍ د پنجشنبې په ورځ د مخالفانو د ایتلاف له یوه غړي سمیر نشار له خولې ویلي: درې ورځې مخکې د ترکیې په وسیله ناستې جوړې شوې، ډېره هڅه کېده چې دغه ناستې پټې پاتې شي او هغه ډلې چې په دغو ناستو کې یې ګډون کړی و، هماغه ډلې وې، چې ترکیه پرهغوی نفوذ درلودلی شي؛ خو دغو ناستو هېڅ مثبته او محسوسه لاسته راوړنه نه درلوده.» (سرچینه: روسیه نن:۲۰۱۶.۱۲.۱) همداراز بي بي سي هم په همدې نېټه له فایننشل تایمز ورځپاڼې څخه په نقل شوې رپوټ کې ویلي چې د سوریې د مخالفینو یو شمېر قوماندانان له ځینو روسي چارواکو سره په پټو خبرو بوخت دي، چې د ترکیې په مرسته همغږي شوي او له دغو خبرو اترو څخه موخه د حلب د جاري جګړې پای ته رسول دي. دغې نشریې په دوام کې زیاته کړه:«د مخالفینو څلور غړي چې د سوریې په شمال کې اوسېږي، دې نشریې ته خبر وړکړی، چې ترکیې د روس له ځینو مسئولینو سره د ترکیې په پلازمینه انقره کې خبرې اترې ترتیب او روانې کړې دي.»

المدن نشریه د ۲۰۱۶.۱۲.۳مه په یوه خبر کې لیکي:« د احرار شام اسلامي ډله د اسلامي جبهې ترنامه لاندې له ځینو روسي چارواکو سره خبرې پرمخ وړي، چې موخه یې په حلب کې اوربند ته رسېدل دي. د دغه اوربند پر بنسټ به د فتح الشام ډلې کسان د کاستیلو له لارې له سیمې ووځي او همداراز له حلب څخه د ټپیانو او ناروغانو د وتلو لارې هم په نظر کې نیول شوې او دغه کار به د ملګرو ملتونو د سازمان د یوې ډلې تر څارنې لاندې ترسره کېږي. هغه معلومات چې المدن لاسته راوړي ښیي چې د فتح الشام ډلې وتل به د یوې داسې برنامې پر بنسټ ترسره شي چې د ترکیې په وسیله ترتیب شوې او ښایي وروسته انقره د دغې برنامې پربنسټ، کلابندو شوو سیمو ته د مرستو رسولو موضوع په غاړه واخلي.»

خ ـ د ترکیې له دغو ګامونو د امریکا خوښي دغو مذاکراتو ته د امریکا د بهرنیو چارو وزارت له ښه راغلاسته لیدلای شو.» نو باید پوه شو چې امریکا د دغو ټولو اقداماتو ترشا ده، په ځانګړې توګه د دغه کړکېچ د حل په موخه د خبرو اترو په برخه کې له روسانو سره همنظره ده.

داسې چې بیا هم د روسیې تلویزون نن د ۲۰۱۶.۱۲.۳مه په یوه خبر کې وویل: «د روسیې د بهرنیو چارو وزیر د ډېسمبر په درېیمه د شنبې په ورځ اعلان وکړ چې د ده امریکایي سیال جان کیري د حلب د قضیې د حل وفصل په برخه کې یو شمېر وړاندیزونه ده ته سپارلي، چې د روسیې له سیاسي دریځونو سره همغږي دي.» دارالحیاة نشریې په یوه رپوټ کې لیکلي: «لاوروف په یوه مطبوعاتي کنفرانس کې ویلي چې ښایي سبا ماښام او یا د چهارشنبې ورځې په سهار روسیه او د امریکا متحده ایالتونه له ژنیو څخه د وتلو په برخه کې خبرې اترې وکړي. ده وویل: د امریکا د بهرنیو چارو وزارت یو شمېر وړاندیزونه د وتلو د  تګلارې او وخت په هکله دوی ته سپارلي.» روسیې نن هم په یوه خبر کې چې د ۲۰۱۶.۱۲.۵مه یې خپور کړ، داسې ویلي: «روسي لوري د خبرو اترو د پیل لپاره چمتو والی د ډیسمبر په ۵مه اعلان کړ، خو واشنګټن وغوښتل چې د دواړو لورو د کارپوهانو ترلیدو دې لږ وځنډیږي، هیله ده چې دغه خبرې اترې د سې شنبې ورځې په ماښام یا د چهارشنبې په سهار پیل شي.»

پورته معلوماتو ته په کتو، دغه پراخ ګامونه چې ترکیې په دې وروستیو کې پیل کړي، څو ځله له هغه څه لوړ دي، چې ترکیه دې یې په یوازې توګه طراحي او عملي کړي. ښکاره ده چې دا امریکا ده چې ترکیه یې د دغو ګامونو اخیستلو ته هڅولې او ګام پرګام یې څاري. دا امریکا ده چې یادې خبرې اترې د هغو وړاندیزونو پر بنسټ چې روسانو ته یې سپارلي و اداره کوي؛ ځکه چې د اوباما د حکومت اداره هڅه کوي یوازې یو څو اونۍ ژوند یې چې پاتې دی، ممکنه پراخه ګټه ترې واخلي او د سوریې په قضیه کې د ځان لپاره لږ ترلږه یوه لاسته راوړنه ولري.

درېیم: هغه فرصتونه چې امریکایې د سولې میز ته د نظامي ډلو په کېناستي او د سوریې د کړکېچ د سیاسي حل  لارې لپاره په لاس کې لري، په لاندې مواردو کې ترڅېړنې لاندې نیولای شو:

۱ـ په سوریه کې د ننه له سوله ییزو حللارو په هېڅ ډول ملاتړ نه کېږي او محکومې دي؛ ځکه چې د سوریې خلک پر هغو دسیسو چې عربي هېوادونو او ترکانو له امریکا او روسیې سره د دوی پر وړاندې پیل کړې  ښه پوه شوي او همدا خلک دي چې په جنګي ډلو فشار واردوي چې د خپلو خوځښتونو مسیر د بهرنیانو په بېلابېلو ډلو پورې په تړل کېدو سره له ککړېدو وروسته سم کړي. دغه تړاو او ککړتیا د پیسو د کثیفو مرستو، د سولې په پروسه کې د ونډه ورکولو، اوربند، د جنګي کرښو د سړولو او همدا راز سرو کرښو ته د ژمنتیا او د بهرنیو امرانو له اطاقونو څخه د صادر شوو دستورونو د اغېزې له امله بللای شو.

که څه هم په سوریه کې د حاکم نظام چلوونکي او هغه کسان چې په دې وروستیو کې د حلب په ختیځ باندې له دوی سره همغږي شوي، په سوریه کې دننه د خلکو له ویښتیا او په نظامي ډلو د هغوی له فشاره خبر وو؛ خو دا ویښتیا او فشارونه اوس لا زیات شوي او نوموړې ډلې یې د ځان پلورونکو او خاینو په توګه پېژندلې او له صحنې څخه د هغوی د وتلو غوښتنه یې کړې. د حلب د دننه ډلو پرېکړه کړې چې ځانونه د وروستیو خونړیو بریدونو په هکله منحل کړي او وروسته په ټولیزه توګه یوه منظمه اردو د حلب اردو په نوم  رامنځته کړي ترڅو په دې توګه یوه واحده اردو وي. باید ووایو چې دایو نېک ګام دی، ښايي هغوی د شته خطرونو پروړاندې سره یو لاس کړای شي او په بهرنیانو پورې له تړل کېدو څخه یې وژغوري.

د روسیې تلویزیون نن د ۲۰۱۶.۱۲.۱م په یوه خبر کې داسې وویل: « د سوریې د مخالفینو د ایتلاف یوه تن غړي سمیر نشار اعلان وکړ چې له روسیې او ترکیې سره د نظامي ډلو خبرو اترو هېڅ ډول لاسته راوړنه نه درلوده، ځکه چې اساسي پرېکړه د حلب په ښار کې د کلابندو شوو ډلو په لاس کې ده. همداراز ده وویل: دغو ناستو هېڅ ډول محسوسه پایله نه درلوده، ځکه چې هغه کسان چې په حلب ښار کې کلابند دي، په بشپړه توګه له خپلو هغو رهبرانو پرته  چې له ښاره بهر دي؛ پرېکړې کوي. له همدې امله دغه وروستۍ پرېکړه په خپلواکه توګه نیول شوې او د هغو کسانو په واک کې ده چې په ښار کې د ننه کلابند دي.»

په دې کې شک نشته چې په حلب کې دننه وسلوالو ډلو له خیانته ډکو خبرو اترو او وحشیانه ګواښونو ته چې په بهر کې د تسلیمېدو په موخه کېږي «نه» ویلي. الحره د ۲۰۱۶.۱۲.۳ په یوه خبر کې وویل: رویترز خبري اژانس د شنبې په ورځ د سوریې د مخالفینو د یوه مسئول له خولي خبر ورکړی، چې د مخالفو ډلو رهبران به هېڅکله هم د حلب ختیځ حکومتي ځواکونو ته و نه سپاري. دا په داسې حال کې ده چې روسیې له دې مخکې ویلي وو چې چمتو ده له دغې سیمې څخه د مخالفو ځواکونو د وتلو په هکله له امریکا سره خبرې اترې وکړي.

په همدې توګه هغه خلک چې د شام د انقلاب سقوط د غفلت له خوبه راپاڅولي هېڅکله هم په سیاسي حللارو موافقه نه کوي او دښمن ته به تسلیم نه شي، بلکې ومو لیدل چې په لا پراخه کچه یې په ترکیه او عربي هېوادونو پورې د تړلو ډلو د تګلارو په بدلولو او اصلاح کار پیل کړی. هغو ډلو ته چې د دښمن مالي مرستې په یوه لویه نه هضمېدونکې ګولۍ بدلې شوې چې هغوی د انقلاب لارې ته له دوام ورکولو ګرځوي. په همدې توګه پاک او ککړ یو له  بله توپیریږي. ککړ هغه دي چې په خپلو بادارانو لکه ترکیې، سعودي او داسې نورو پسې ځي او په تېزۍ سره د امریکا او ملګرو په وسیله یې جوړ شوي سیاسې ذلت او د انقلاب پر وړاندې د دسیسو جوړونکو په کنده کې لوېږي.

خو پاک هغه دي چې لاهم په خپل ټینګ عزم  ولاړ دي او له الله سبحان وتعالی پرته بل  هیچا ته سر نه ټیټوې. همدغه پاکان دي چې د الله سبحان وتعالی په خوښه به هغه چل او مکر چې امریکا یې د ایران، روسیې، ترکیې او عربې دولتونو په مرسته عملي کوي، له منځه یوسي.

دغو وحشیانه بریدونو او په حلب کې د انقلابیونو افسانه یی مقاومت، نه یوازې په هېواد کې د ننه د ځینو خباثت او دوه مخي ټولو ته څرګنده کړه؛ بلکې په جګړه کې د خبیثو ښکېلو غاړو په ځانګړې توګه د ایران، سعودي او ترکیې له څېرو يې هم پرده پورته کړه. ایران د هغو نقشو پر بنسټ چې امریکا یې طرح کوي، په وحشیانه وژنو لاس پورې کوي، چې دغه چاره یې د روس له وحشیانه وژنو پرته له بل هېواد سره نشو پرتله کولای. سعودي په خپلو کثیفو پیسو ځینې ډلې تمویلوي چې په له خیانته په ډکو خبرو اترو کې ونډه اخلي او ترکیه د ځینو په ګمراه کولو د امریکا د نقشو په پلې کولو کې مرسته کوي. که څه هم چې په لوړ اواز یې غږ وکړ چې هېڅ وخت به حلب یوازې پرېنږدي، خو ومو لیدل چې د نړیوالو د سترګو په مخ کې یې هغه په ډېرې ناځوانۍ سره یوازې پرېښود. نه یوازې دا، حتی په ځان پورې تړلې ډلې یې له حلبه بهر کړې او هغه یې په مکر سره له حلب نه په یوه لرې سیمه کې بوخت کړل.

همداراز په لا لوړ اواز یې غږ وکړ چې هېڅکله به اجازه ورنه کړي چې د حماة سیمې ټولوژنه دې بیا تکرار شي. په عمل کې مو ولیدل چې پرته له دې چې ترکیه په یوه کار لاس پورې کړي، دویم او درېیم حماة هم تکرار شول. کله يې چې د شرم خولې یې په تندي کې راټولې شوې. په دې وروستیو کې مو ولیدل چې یو ځل بیا یې غږ پورته کړ داسې چې اردوغان په خپلو خبرو کې وویل: «له سپر فرات عملیاتو څخه زموږ موخه د بشاراسد لرې کول دي!» د روسیې تلویزیون نن د ۲۰۱۶.۱۱.۲۹م له رجب طیب اردوغان څخه په نقل خبر ورکړ چې ده په استامبول کې د نومبر په۲۹مه د سې شنبې په ورځ په یوه ځانګړي سیمینار کې، وویل: «موږ د سوریې له خپلواک فوځ سره یوځای دغې خاورې ته دننه شوو. بیا یې پوښتنه وکړه ولې دننه شوو؟ دننه شوو، چې د ظالم بشار اسد حاکمیت ته چې د سوریې خلک په خپل تروریست حکومت وېروي د پای ټکی کېږدو او سوریې ته زموږ د دننه کېدو موخه بل هېڅ شی هم نه ده».

خو په عمل کې مو ولیده، مخکې له دې چې د دې خبرې پر وړاندې یې غبرګونو نه څرګند شي، د هغو روسانو د خوشاله کولو لپاره چې سهار او بېګاه په حلب توغوندي اوروي، پاتې راغئ. همداراز د ټي ار ټي عربي تلویزیون د ۲۰۱۶.۱۲.۱ په یو خبر کې وویل: «د ترکیې ولسمشر اردوغان په ارګ کې د ښاروالانو په جوړه شوې دېرشمه غونډه کې خبرې وکړې او د دغو خبرو په یوه برخه کې یې وویل: د سپرفرات عملیاتو موخه چې د ترکیې وسلوال فوځ له لوري رهبري کېږي، هېڅوک او هېڅ ځانګړی هېواد نه دی؛ بلکې د دغو عملیاتو موخه ـ چې د اګست په ۲۴مه پیل شول ـ یوازې ترهګرې ډلې دي.»

روسیه له هماغه وخته پوهېده چې د بشار الاسد د ګوښه کولو په اړه د اردوغان خبرې پوچې او بې معنا دي. روسي تلویزیون د ډسمبر په لومړي د اردوغان د وروستیو څرګندونو په هکله داسې وویل: «مسکو په عمل کې په هغو هوکړو متکي دی چې د دواړو هېوادو د ولسمشرانو ترمنځ شوي. هغه هوکړې چې عملا د ترسره کېدو په حال کې دي، نه د هغو یو اړخیزو ویناوو چې په زیاتو برخو کې مطرح کېږي. وروسته یلدرم د ۲۰۱۶.۱۲.۷مه مسکو ته د خپل سفر پرمهال د روسیې له خبري اژانس(انترفاکس) سره په خپلو خبرو کې په ښکاره او څرګنده توګه وویل چې.«د سفر پرات عملیات د حلب ښار په مرکز کې له راوانو حالاتو او همداراز د سوریې د رژیم له بدلولو سره هېڅ تړاو نه لري.» دغه خبر الخلیج انټرنټي پاڼې هم د ۲۰۱۶.۱۲.۷مه خپور کړ.

څلورم: پورته مواردو ته په پام سره پوهېدای شو چې روسیه خپل وحشیانه بریدونه له امریکا سره په بشپړه همغږۍ  ترسره  کوي او امریکا د سپر فرات عملیاتو ترشا ولاړه ده. هغه عملیات چې د پیلولو یوه موخه یې، د حلب له جبهې څخه د یوشمېر جنګي ډلو ایستل او په پایله کې د حلب د جبهې کمزوري کول وو. د ساختګي ډلو او روسانو ترمنځ خبرې اترې هم د امریکا په ملاتړ ترسره شوې دي او همداراز امریکا د ایراني او په هغوی پورې د تړلو ډلو ترشا ولاړه ده.

له بل پلوه بیا هم همدا امریکا ده چې اغېزمنو وسلو ته د مخالفانو له لاسرسي څخه مخنیوی کوي او هغه خبرونه چې د ۲۰۱۶.۱۲.۷مه رسنیو خپاره کړل، دغه واقعیت نه شي بدلولای. د بېلګې په توګه العربیه تلویزیون نن د ۲۰۱۶.۱۲.۷مه په یوه ریپوټ کې وویل: «د امریکا د استازیو مجلس داسې قانون تصویب کړ چې پر بنسټ یې د ډونالټرمپ د حکومت ادارې ته اجازه ورکول کېږي چې له ځمکې هوا ته توغندي چې الوتکې په نښه کولای شي، د سوریې مخالفو ډلو ته ولیږي.» دوی همداراز خبر ورکړی چې دغه قانون د وسلو د لېږدولو په هکله د ځینو بندیزونو په ګډون دی.

د دې قانون عملي کېدل مشکوک ښکاري او که عملي هم شي، بیایې هم له نه عملي کېدو سره توپیر نشته، ځکه چې له دې وسلو څخه ګټه اخیستنه به یوازې د اسلام او مسلمانانو د دښمنانو په امر وشي، نو داسې وسلوال کول له بې وسلې ‌کېدو سره هېڅ توپیر نه لري او دې ژمنو او زېرو ته هیله درلودل د اغزي له بوټي د انګورو هیله ده. له دې ور هاخوا. دغه قانون په داسې حال کې تصویبیږي چې حلب د بشپړ ویجاړتوب په حال کې دی او د امریکا پارلمان د دې قانون پلي کول د ټرامپ د حکومت په پیل پورې مقید کړی او دا په داسې حال کې ده چې ټرامپ له دې مخکې اعلان کړی و، چې مخالفانو ته به وسلې ورنه کړي! نو شک نشته چې دغه صحنه جوړونه د ساده مسلمانانو د بې لارې کولو لپاره ده او لوی تهمتونه دي چې د انقلابیونو په حق کې ویل کېږي.

له دې ټولو بوږنونکو واقعیتونو سره سره، بیا هم باید پوه شو چې که حلب هرڅومره وران هم شي، بیا به له سره راپورته شي. د شام ټوله مبارکه خاوره په ځانګړې توګه سرلوړی حلب، د زهرجن غشي په څېر دی چې د امریکا، روسیې او ورپورې تړلو او د دوی د لارو څارونکو په ستوني کې بند دی او له سترګو یې خوب تښتولی.

هغوی ته به هېڅ وخت دا چانس ور نه کړل شي، چط خپله خیالي بریا یو بل ته مبارکه کړي؛ ځکه چې یوه ښار ته ننوتل، د هغه د بشپړ ویجاړولو او د اوسیدونکو عام وژنه او دښمن ته یوازې له شهادت وروسته رسېدل، خپله د تخیلي بریا ښودونکي او ریښتینې ماته ده، چې امریکا او ملګري یې هغه جشن نیسي! داچې ویجاړوونکي توغوندي، بېلري بمونه او بې شمېره لښکرې یې د سلګونو او نهایتا څو تنو مجاهدینو ـ د کمو نظامي تجهیزاتو ـ سره د جګړې ډګر ته ځي، خو له دې سره سره  مخامخ له هغوی سره جګړه نه شي کولای؛ خو د هوایي بمبارونو او بحري توغندیو له پیلولو وروسته، قطعا د بزدله او وحشتګرو انسانانو د بریا ښودونکې ده، چې د زړورو او سرلوړو نرانو په وړاندې یې ترلاسه کوي او ښکاره ده چې دا ډول بریا، هېڅکله تلپاتې نه ده او یوه ورځ به ماته خوري!

امریکا، روسیه، ملاتړي یې، ملګري یې او د دوی په پله تلونکي په دې لټه کې دي، چط د دغو ټولو وحشیانه جنایاتو په ترسره کولو سره، د خپلو صلیبي وروڼو او د تاتار مغول ننګین تاریخ تکرار کړي. هغه صلیبیان او مغولیان  چې د عراق او شام په خاوره کې یې وېرونکي جنایتونه ترسره کړل.

خو دوی د تاریخ یوه برخه هېره کړې او هغه برخلیک دی چې پروني وروڼه یې له مسلمانانو سره مخ شول، لکه څنګه چې مسلمانانو هغوی له خپلې خاورې ورک کړل او یو ځل بیا یې د اسلام او مسلمانانو عزت او سرلوړي ورته راوسته او خلافت یې ورته ځواکمن کړ، هغوی د (هرقل) ښار فتحه کړ او له هغه څخه یې استانبول یعنې د اسلام ښار جوړ کړ، وروسته یې ځانونه مسکو ته نږدې کړل او د (وین) دروازې یې وټکولې. باید پوه شو چې تاریخ تل په دوران کې دی او دغه دوران د هغه چا لپاره چې بینا سترګې لري، لرې په نظر کې نه ورځي.

[وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ]   (شعراء: ۲۲۷)

او هغوی چې ظلم یې کړی، ډېر ژر به پوه شي چې بېرته ګرځېدل یې چېرته دي!

د مطلب ادامه...

د موصل د بیا نیولو تر شاه څه روان دي؟

  • خپور شوی په سیاسي

(ژباړه)

پوښتنه:

السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته!

د ۲۰۱۶ زکال د اکټوبر پر ۱۷ مه د موصل د بیا نیولو لپاره مبارزه پیل شوه، له دغو خبرو څخه موخه څه ده؟ د امریکا د لوړ پوړو چارواکو له څرګندونو څخه چې هیله کېده، د موصل جګړه له څو کلونو وروسته تر سره شوه، له دې نه څه برداشت کیږي؟ که چېر په موصل کې داعش ماته وخوري، دا به د داعش د کار پای ته رسېدل وي؟ ولې د عراق د حکومت او ترکیې د رژیم تر منځ شخړې روانې وې او ولې ترکیه په دغه جګړه کې ګډون ته زړه ښه کوي؟

ځواب:

وعلیکم السلام ورحمت الله وبرکاته!

که چېرته د عراق مسلې ته وګورو، دې پایلې ته رسیږو چې دا د هغو بدبختیو لړۍ ده چې عراق یې ټوټې ټوټې کړ او یوه سیمه یې د سنیانو او بله سیمه یې د شیعه ګانو په واک کې ور کړه. دا په داسې حال کې ده چې د کردانو رژیم ورځ په ورځ ځواکمنیږي. د امریکا دا سیاست له نن ورځې او یا د عراق له اشغال څخه نه دی پیل شوی، بلکې هغه وخت چې امریکا په ۱۹۹۱ زکال د عراق په شمال کې یو شمېر سیمې ونیولې او په هغه ځای کې یې هېچا ته د الوتو اجازه نه ورکوله، پیل شو. کله چې امریکا په ۲۰۰۳ زکال عراق اشغال کړ، هغه رژیم چې په عراق کې واکمن شو، داسې رژیم و چې د عراق او په دغه هېواد کې د موقت حکومت د رییس لپاره په ۲۰۰۳ زکال کې د امریکا د ولسمشر د استازي (بریمر) په واسطه وټاکل شو او دا رژیم د دیني تعصبونو پر بنسټ نه و.

بریمر د جولای په میاشت کې د عراق مجتمع نمادین حکومتي شورا او د ۲۰۱۶ زکال د اګیسټ په میاشت کې ۲۶ کسیزه کمیټه چمتو او اساسي قانون یې جوړ کړ. دغې کمیټې عراق فدرالي حکومت اعلان کړ او یو شمېر سیمې یې د کردستان د سیمو په نوم ونومولې او د ۲۰۰۵ زکال د جنوري پر ۳۱مه یې د اساسي قانون د پروسې د قانوني کولو لپاره ټاکنې تر سره کړې. په هغو ناوړه تګلارو کې چې له ظلم نه ډکې وې، ۵۸ سلنه ګډونکونکي د رایې د صندوقونو پر لور ولاړل چې همدې کار اساسي قانون ته قانوني بڼه ور کړه.

د اساسي قانون ځینې مادې په لاندې ډول دي:

لومړۍ ماده: په ۲۰۰۵ زکال کې د عراق اساسي قانون داسې بیانوي: «عراق یو فدرالي دولت دی».

۱۱۶ مه ماده: «د عراق ولسمشریز فدرالي سیسټم له پلازمېنې پرته نورې سیمې، ولایتونه او اداري واحدونه سیمییز بولي».

۱۱۷ مه ماده: اساسي قانون د کردستان د سیمې له اجرایي صلاحیتونو څخه ملاتړ کوي او په سیمه کې د فدرال ټول قدرتونه په رسیمیت پېژني».

د فدرالي سیمیو حالاتو ته په کتو سره، د عراق تیت پرک کېدل د وړاندوینې وړ دي چې دغه امر ته په ۱۱۹ مه ماده کې په څرګنده ډول اشاره شوې ده چې وایي: «په عراق کې به نوې فدرالي سیمې جوړې شي». نو پر همدې اساس امریکا د عراق د تیت پرک کېدو تخمونه په دغه کار سره شکمن کړي او دغه اساسي قانون چې د عراق له مخکني قانون څخه ډېر خراب دی، اخیستل شوی. امریکا د دغه اساسي قانون د بریا تر منلو وروسته چې د عراق د پاشل کېدو ریښه ده، کبر وکړ او خپل مزدوران یې په دغه اداره کې وټاکل چې د کار لومړیتوب یې د دغه قانون لپاره فضا جوړول وو؛ خو په دې چاره کې بریالۍ نه شوه. هغه سیمې چې د سني او شیعه په نوم له یو بل څخه بېلې شوې وې، په مختلفو نومونو سره له یو بل نه بېلې شوې او دغه د سني او شیعه نومونو د عراق د خلکو په ذهنونو کې ځای ونیو او د ټولو لپاره حیرانونکي وو.

امریکا د خپلو تګلارو د پلي کولو لپاره فضا جوړونه پیل کړه او د دغه کار لپاره یې نوري المالکي په ۲۰۰۶ زکال د مې پر ۲۰ مه د لومړي وزیر په توګه وټاکه؛ هغه کس چې د اسلام او مسلمانو له کرکې څخه یې زړه ډک و. المالکي ته چې لومړۍ دنده وسپارل شوه، هغه د سنيانو او شیعه ګانو تر منځ شخړې او فتنې پیلول و چې د حالاتو د خرابېدو لامل شوې او هغوی یې له یو بل نه لرې کړل. المالکي امریکا ته په مزدورۍ او ډلییزو شخړو ته په لمن وهولو کې ډېر بریالی و او د نورو د احساساتو د راپارولو لپاره یې سیمې تجزیې ته چمتو کړې. المالکي د کردانو او سنیانو تر منځ داسې ډله ییزې شخړې پیل کړې چې د عراق ځینو خلکو پخپله د تجزیې او بېلتون نارې وهلې.

المالکي ته چې د امریکا له لوري کومه موخه ټاکل شوې وه چې هغه د فضا جوړول او د سیمو وېشل وو، بریالی شو. د همدې لپاره امریکا د نوموړي د قدرت دوره وځنډوله. د المالکي دوره توره دوره وه، که څه هم امریکا د ۲۰۱۱ زکال تر سپټمبر پورې په نظامي بڼه ځان څرګنداوه، خو په عام ډول په امنیتي او سیاسي کنټرول کې وه.  المالکي په خپل ظلم او ناپوهۍ سره په عراق کې د فتنې او شخړو ونې وکرلې او هر ځل به چې په عراق کې د دې شخړو لمبې مړې کېدې، نو المالکي به له سره بلولې. د المالکي د واکمنۍ په دوره کې ډلییزو نفاقونو ریښې وغځولې او په دغه هېواد کې د وسلوالو ملېشو د رامنځته کېدو سبب شوې. امریکا د المالکي په مرسته د مسلمانانو تر منځ د تشې رامنځته کېدو ته لار ومنده. المالکي پخپل ظلم او کرکې سره له یو بل څخه د مسلمانانو په بېلولو کې هڅه وکړه. که څه هم خلکو د عدالت او خپلو حقونو غوښتنه کوله، خو نوموړي پخپل ظلم سره هغوی له پښو وغورځول؛ څنګه چې په ۲۰۱۲ زکال کې د سني مېشتو سیمو خلکو د عدالت غوښتنې، له بنددونو څخه د ښځو د خلاصون او د شپنیو عملیاتو د بندېدلو لپاره سوله ییز لاریونونه تر سره کړل، نو هغوی یې له ټروریزم سره په اړیکو درلودلو او د دولت د رانسکورولو په پلمه وځپل او په دې کار سره یې د فدرال دولت اداري تشکیل ته لار هواروله. المالکي د امریکا له اجازې پرته دا کارونه نه دي تر سره کړي.

همدارنګه له سوله ییز لاریون وړاندې په انبار کې د شیعه ګانو ځینو ډلو د شیعه ګانو لپاره د کردستان د سرحدي کرښو په اوږدو کې بېلې سیمې غوښتې. د دې تر څنګ سیمه ییزو هېوادونو هم د دغو ډلو لپاره بېلې ډلې غوښتې. دغه ټولې کړنې د امریکا د سیاست د پلي کېدو لپاره دي چې یو متحد عراق نه غواړي او داسې ډلې غواړي چې یو بل سره ووهي او خپلې بېلې شوې سیمي وغواړي چې په دې چاره کې تر ډېره امریکا بریالۍ وه او دغه بېلتون غوښتنه یې د خلکو په عامه رایه بدله کړې ده. د دې تر څنګ په عراق کې د داعش نمایشي کړنې ډېرې شوې او امریکا له داعش ښه ګټه واخیسته: د امریکا په اند که چېرته داعش په سیمه کې ځواکمن شي، دا ډېر ښه فرصت دی چې سنیان او شیعه ګان پخپلو کې سره اخته شي. په دې وخت کې المالکي ته دنده وسپارل شوه چې خپل پوځونه له وسلو پرته او د بانکونو پیسې له موصل څخه وباسي. نو هغه و چې په ۲۰۱۴ زکال کې د داعش په لاس د موصل د سقوط اعلان وشو. خو ډول ډول راپورونه خپرېدل چې د عراق پوځونو دا ښار له جګړې پرته داعش ته وسپاره او تر دې چې وسلې، وسایل، جامې او پیسې یې په موصل کې پرېښودل او د عراق پوځونه په دومره ډېر شمېر سره له عراقه وتښتېدل.

اوس ټول په دې اړه فکر کوي چې ولې عراقي پوځونو دغه ښار داعش ته په لاس ور کړ؟ دې خبرو تر دې کچې زور واخیست چې المالکي پخپله وویل چې دا ټول یوه نقشه وه. (سرچینه: ۲۰۱۶ زکال د اګیسټ ۱۸ مه د المالکي د فیسبوک پاڼه).

که څه هم المالکي غوښتل چې دا خبرې پټې کړي، خو نوموړی لومړی وزیر، د وسلوالو ځواکونو علی سر قومندان او د جکړې مسول و. د عراقي ځواکونو دا کړنه یو ځل بیا په رمادي کې تکرار شوه. له رمادي څخه د ځانګړو ځواکونو له مقامت پردته دغه په شاتګ تر پوښتنو لاندې راغی؛ خو یو ځل بیا پر دې قضیه سترګې پتې شوې او وتړل شوه. دلته امریکا د دې مسلې تړلو ته سخته اړه وه، څنګه چې د عراقي ځواکونو د په شاتګ تر شاه اصلي هوډ نیونکې امریکا وه. امریکا په دې کار سره غوښتل چې د داعش د اوسېدو لپاره ځای برابر کړي او په دې کار سره یې کولی شول چې په عراق کې د سنیانو او شیعه ګانو تر منځ په بېلتون رامنځته کېدو بریالۍ شي او خپلې اصلي موخې ته چې په عراق کې د یو فدرال حکومت غوښتنه ده، ورسیږي. همدا دلیل و چې امریکا عراقي ځواکونو ته د په شاتګ امر وکړ چې داعش په اسانۍ سره دغه ښار ته دننه شي. د دې تر څنک امریکا د داعش له بمبارولو څخه ډډه وکړه. څنګه چې اوباما د ۲۰۱۴ زکال د جون پر ۱۳ مه وویل: «موږ له داعش سره جګړې ته له نظامي پلان پرته چې عراقیانو موږ ته راکړی، نه ځو». دا په داسې حال کې ده چې د امریکا او عراق تر منځ امنیتي هوکړه لیک لاسلیک شوی او عراق له امریکا څخه د داعش د بمبارولو غوښتنه وکړه؛ خو امریکا په دې اړه هېڅ اقدام ونه کړ. دغه څرګندونې په جده کې د عراق د بهرنیو چارو وزیر «زبري» هم وکړې.

همدارنګه دغه څرګندونې د امریکا د نظامي ځواکونو رییس جنرال ډمپسي په یو کنفرانس کې ومنلې، پخپله یې دا وویل چې امریکا په دې اړه هېڅ کومه بیړه نه کوي او خپله لاسوهنه یې تر یو څه وخت پورې وځنډوله چې په عراق کې د دوی د سیمه ییزو پلانونو پلي کېدو ته زمینه برابره شي. په عراق کې د امریکا د سیمه ییز پلان چې هغه د سنیانو او شیعه ګانو په بېلو سیمو سره فدرال عراق دی، ډېر ژر د خلکو په ذهنونو کې دغه مفکوره پیل شوه؛ داسې چې د عراق په کردستان کې امریکا له داعش سره د جګړې امر ورکړ او داعش یې له هغه ځای وایست. خو دلته هغه خبرونه را اخلو چې د نن ورځې عراق له ویبپاڼې نه د ۲۰۱۶ زکال د ډیسمبر پر ۶مه اعلان شول: «د عراق لپاره حل لاره یو فدرال عراق دی، داسې عراق چې په هغه کې به په فدرالي صلاحیتونو سره درې بېلابېلې سیمې په رسمیت وپېژندل شي؛ دا د داعش د ستونزې د لمنځه وړلو لپاره یوازینۍ لاره ده او دا په بغداد کې د ټولو دویمي قدرتونو د لمنځه وړلو په ځانګړي ډ‌ول هغه ملېشې چې د ایران له خوا رهبري کیږي، حل لاره ده».

دې ورځپاڼې همدارنګه څرګنده کړه: «واشنګټن د ملګرو ملتونو د امنیت شورا په ملاتړ له عراق څخه د ساتنې هوډ لري». نو پر همدې اساس امریکا له المالکي نه په ګټې اخیستنې سره د سنیانو او شیعه ګانو تر منځ بېلتون اچونه پیل کړه او په دې کار سره یې غوښتل چې عراق ټوټه ټوټه کړي او له عراق نه مختلفې سیمې په فدرالي صلاحیتونو سره جوړې کړي چې له مرکز سره ډېرې کمزورې اړیکې ولري او وروسته به دا کمزورې اړیکې هم له منځه ولاړې شي. د دې تر څنګ امریکا د شیعه ګانو په اړه د داعش له مفکورې او د هغوی د خلافت له اعلان څخه ګټه واخیسته او موصل ته په اجازې ور کولو سره یې د دغو دوو ډلو تر منځ دښمني ډېره کړه.

امریکا د داعش هر عمل لکه وژل، په اور سوځول او د بې ګناه کسانو ځورول مخکې له مخکې پر خلافت پورې تړل؛ خو الله سبحانه وتعالی د دوی دغه کړنې شنډولې او خلک پوه شول چې د عراق خلافت له خرافاتو پرته بل څه نه دي او هغه خلافت چې الله سبحانه وتعالی فرض کړی او د رسول الله صلی الله علیه وسلم زیر دی، داسې خلافت به وي چې خلک به د عدل لپاره هلته مهاجر کیږي او دغه خلافت به د خپلو کسانو او نړیوالو لپاره عدل راوړي. د عراق په شمال کې له سنیانو څخه د ترکیې ملاتړ همغه له شیعه ګانو څخه د ایران د ملاتړ موخه ده چې ترکیه د سنیانو د ځواکمنتیا او ایران د شیعه ګانو د قدرت لپاره جګړه کوي چې دا پخپله د دغو دوو ډلو تر منځ په بېلتون رامنځته کېدو کې مرسته کوي. د عراق په موضوع کې د ترکیې د دننه کېدو موخه د سني او شیعه مسلمانانو تر منځ د تشې رامنځته کېدل دي؛ څنګه چې ترکیه د سنیانو د ساتنې او ایران د شیعه ګانو د ساتنې لپاره جګړه کوي چې ټول غشي پر یوه موخه (د عراق پر تجزیې) لګیږي.

دا په داسې حال کې ده چې د اردوغان او عبادي تر منځ لفظي شخړې هم رامنځته شوې دي. ترکیه د عراق په جګړه کې ګډون ته لېواله ده او د سنیانو د ساتنې ادعا کوي؛ په داسې حال کې چې عبادي له ترکیې غوښتي چې د عراق له شماله ووځي چې دې خبرو اردوغان حیران کړ. اردوغان او عبادي دواړه پر دې پوهیږي چې د دوی کړنې د دوی له صلاحیتونو سره هېڅ اړیکه نه لري او دا ټول د امریکا د سیاست پلي کېدل دي چې هغه یو سیمه ییز او فدرال عراق دی. دا څرګندونې دا ښیي چې اردوغان له سنیانو او عبادي له شیعه ګانو څخه خپل ملاتړ څرګند کړی چې دا پخپله د عراق له تجزیې سره مرسته کوي. عبادي پخپلو خبرو کې یوازې د ترکي ځواکونو وتل یادوي، په داسې حال کې چې د عراق ځمکه او اسمان له ډول ډول ځواکونو څخه ډک دي او د دکار موخه یې له شیعه ګانو څخه ملاتړ دی چې د دې کړنو پایله یوازې د عراق تجزیه کېدل دي او د دې لفظي شخړو دوام او بندېدل د امریکا په سیاست پورې اړه لري.

دا لومړی ځل نه دی چې د عراق حکومت د ترکي ځواکونو د وتلو غوښتنه کوي. د عراق پر دغه غوښتنه د عربو په اتحادیه کې هم خبرې وشوې او ومنل شوه؛ د عربو اتحادیې دغه غوښتنه د ملګرو ملتونو امنیت شورا ته وړاندې کړه او له سازمان نه یې د ترکیې د حکومت د محکومولو غوښتنه وکړه. نو دا هغه راز دی چې ترکي ځواکونه په عراق کې پرمختګ نه شي کولی، دا همغه د امریکا د سیاست پلي کېدل دي چې په عراق کې مختلفې فدرالي سیمې جوړې کړي. اردوغان د موصل لپاره د خپلواک دولت بحثونه پر مخ وړي، خو هغه کسان چې د عراق په مرکز د کردستان په سیمه کې د شخصي دولت هڅه کوي، هغوی په موصل کې د بل دولت جوړېدل رد کړل او په کلکه یې غندي. اردوغان د ترکیې د انقرې په بسټپ سیمه کې پخپله بیانیه کې د موصل د پرمختګ په اړه وویل: «کومو کسانو چې د عراق په شمال کې د سیمه ییز دولت لپاره خوښي ښودلې، په موصل کې د دا ډول دولت لپاره خوښ نه دي». (سرچینه: د ۲۰۱۶ زکال د اکټوبر ۱۸ مه د The time Turk Newspaper خبرپاڼه)

امریکا په دې فکر کې وه چې اوس د داعش د ایستلو وخت نه دی او اوباما غوښتل چې خپلې دورې ته په دغې مسلې سره د پای ټکی کېږدي؛ په داسې حال کې چې د امریکا ځینو لوړپورو چارواکو پخپلو بیانیو کې ویلي وو: «دغه کار به ډېر کلونه ونیسي، خو حالات داسې شول چې اوباما یې د دې کار چټکتیا ته اړه کړ». اوباما غوښتل چې له خپلې دورې څخه بریالی ووځي، خو د ایران د مرستو او ملېشو او د روسیې د هوایي بمباریو له لارې د سوریې په مسله کې د بریا په اړه په فکر کې شو؛ خو د سوریې او په ځانګړي ډول د حلب د خلکو مقاومت و چې دا هیله یې له لاسه ور کړه. 

د موصل جګړه د ۲۰۱۶ زکال د اکټوبر پر ۱۷ مه پیل شوه. راپورونو ویل چې په دغه جګړه کې ۱۴۰ زره ځواکونو برخه اخیستې وه چې په دوی کې عراقي ځواکونه، د کرد پیش مرګه ځواکونه او نور کسان شامل وو. د امریکا د دفاع وزارت ویاند پیټرکوک په دې اړه خپل نظر داسې څرګند کړ: «د واشنګټن په رهبرۍ د نړیوال ائتلاف ټول ځواکونه د موصل په جګړه کې له عراقي ځواکونو څخه په عام ډول ملاتړ کوي». نوموړي همدارنګه د موصل د بیرته نیولو لپاره د امریکا د ځمکنیو ځواکونو د شتون خبر ور کړ او وې وویل: «دغه ځواکونه به د عراقي او پیش مرګه ځواکونو لپاره لوجستیکي خدمتونه برابر کړي». رویټرز خبري اژانس د ۲۰۱۶ ز کال د اکټوبر پر ۱۷مه د عراق د لومړي وزیر حیدر العبادي په غوښتنه په عراق کې د امریکا پر ۴۴۰۰ ځواکونو د ۶۰۰ نورو ځواکونو د ډېرېدو خبر ور کړی دی. دغه جګړه به د امریکا د ولسمشریزو ټاکنو په دوام او د اوباما د کاري دورې تر وروستیو پورې دوام وکړي چې نوموړی د خپل ځان لپاره لاسته راوړنه ولري.

په داسې حال کې چې د موصل جګړه اسانه جګړه نه ده، دا جګړه د کورنیو او سیمییزو قدرتونو لکه د ایران او ترکیې د سیالۍ جګړه ده. دغه شخړې د موصل جګړې ته لمن وهي. موږ باید پر دې پوه وو چې د دې جګړې اصلي لوبغاړې امریکا ده او دغه شخړې به جګړې ته تر هغه دوام ور کړي چې د امریکا ګتې پکې وي او وروسته به دغې جګړې ته د پای ټکی کېږ دي. همدارنګه د موصل جګړه اسانه جګړه نه ده، دا د کورنیو او د امریکا د قدرتونو تر منځ سیالي ده او اروپا ته په ځانګړي ډول فرانسې او انګلستان ته هم په دې جګړه کې برخه ور کړل شوې ده، په داسې حال کې چې هغوی خپلواک هېوادونه نه دي؛ خو یوازې د دې هېوادونو د متحدینو په توګه د امریکا په رهبرۍ اتحاد پر مخ وړي او امریکا له دوی نه په ګټې اخیستنې سره غواړي ډاډ تر لاسه کړي چې هېڅوک د امریکا د موخې خنډ چې هغه د عراق تجزیه ده، نه شي.

فرانسه د تېر په څېر غواړي چې په فرانسه کې د داعش د برید د غچ اخیستلو لپاره په دغه اتحاد کې ښه څېره وي؛ د همدې لپاره دغه هېواد د ۲۰۱۶ زکال د اکټوبر پر ۲۰ مه د موصل ښار د راتلونکي او د ملکي خلکو د ساتنې لپاره په پاریس کې کنفرانس ونیو او د ۲۰ هېوادونو او سازمانونو وزیرانو او استازو ته یې په هغه کنفرانس کې د ګډون بلنه ور کړه.

له دې لیدنو او خبرو وروسته د امریکا دفاع وزیر اشتون کارتر وویل: «د دوی هېواد د دغې اتحادیې مشري او رهبري په لاس کې لري او د دې خبرو اصلي محور له داعش څخه د رقې ښار د خلاصون لپاره حل لارې لټول او د دوی د پلان په اړه فکر و چې غړي هېوادونه څرنګه کولی شي خپلې سیمې له داعش څخه په امن کې وساتي چې همدې موخې ته ورسېدل». (سرچینه: ۲۰۱۶ زکال د اکټوبر ۲۰مه الجزیره). دا پر دغه هېوادونو د امریکا رهبري ده چې د خپلو سیمو د دفاع لپاره د داعش له ګواښ څخه دغه هېوادونو ته پنا وړي.

که چېرته داعش په موصل کې له ماتې سره مخ شي، ایا دغه ډله به له منځه ولاړه شي؟ نه داسې نه ده، دغه ډله به جګړې ته دوام ور کړي او له ښار نه بهر به بریدونه کوي او تښتي به او د ښار په شاوخوا کې به شته وي؛ څنګه چې دغه ډله له رمادي څخه ویستل شوه؛ خو په شاوخوا کې همداسې پاته شوه. همدارنګه که چېرته له موصل څخه دغه ډله ویستل شي، په شاوخوا سیمو کې به همداسې پاته شي او د موصل د بیرته نیولو هڅه به وکړي، لکه په ۲۰۱۴ زکال کې یې چې دغه ښار ونیو او دغه ډله به په دښتو، غرونو او کلیوالو سیمو کې فعالیتونه وکړي. دغه ډله به د خپلې سیاسي پوهې د نشتون له امله داسې کړنې تر سره کړي چې دوی به داسې فکر کوي چې د دوی په ګټه دي؛ خو د دوی له دغو کړنو څخه به ښکلاکګر کافران ګټه واخلي چې پر دې داعش هم پوهیږي.

امریکا به هېڅ وخت له خپل پلان څخه چې هغه په درې فدراسیونونو سره د عراق وېشنه ده، په شا نه شي او دا په عراق کې د امریکا پالیسي ده. دا کار تر دې کچې جدي دی چې د امریکا مشرانو جرګې په عراق کې د امریکا دغه پروژه چې په درېیو فدراسیونونو سني، شیعه او کرد سره د عراق وېشنه ده، تصویب کړه او دغه هوډ یوازې د اوباما هوډ نه دی. د امریکا پخواني ولسمشر بوش د دغه پرېکړه لیک د پلي کېدو په اړه وویل: «د دغه پرېکړه لیک لپاره زمینه نه ده برابره». خو د اوباما لومړي مرستیال «جوبایډن» دغه پرېکړه لیک د دویم ځل لپاره د پلی کېدو پړاو ته وړاندې کړ. «جوبایډن» په غیر رسمي ډول د دغه پرېکړه لیک د پلی کېدو لپاره بېله هڅه وکړه او اوباما هم د عراق دوسیه نوموړي ته وسپارله. امریکا د عراق اساسي قانون د همدې پرېکړه لیک پر بنسټ جوړ کړی او په راتلونکي کې به د دوی کړنې د همدې پرېکړه لیک د پلی کېدو پر لور روانې وي.

امریکا به د موصل تر نیولو وروسته د دغو سیمو د رهبرۍ لپاره د نورو سیاستونو په لټه کې شي، څنګه چې دغه سیمې په عراق کې د امریکا د کار تر ټولو ستونزمنه برخه ده او شیعه مېشتې سیمې د امریکا لپاره دومره سختې نه دي. دغه کار دومره اسانه هم نه دی؛ څنګه چې په عراق کې ډېر داسې کسان شته چې یوازې الله سبحانه وتعالی او رسول اکرم صلی الله علیه وسلم ته ژمن دي او هېڅکله د خپل هېواد ټوټه ټوټه کېدل نه مني او د دغو پروژو پر وړاندې ان شاء الله راپاڅیږي او الله سبحانه وتعالی تر ټولو ځواکمن دی.

اې د عراق سپڅلو خلکو! موږ پر تاسو لکه مخکې مو چې غږ کړی و، بیا غږ کوو: اسلام تاسو د پېړیو پېړیو لپاره متحد ساتي او تر دې چې ستاسو بیرغ ته به د ډېر وخت لپاره پوښښ ور کړي او تاسو عزتمند یاست؛ څنګه چې تاسو خپلې ښګڼې ګډې کړې دي او د شخړو او فتنو پر وړاندې مو هم یو ځای جګړه کړې ده. ستاسو خاوره بریالۍ ده، د قادصیې او بویبې خاوره ده. ستاسو خاوره د هارون الرشید، صلاح الدین او فاتحانو خاوره پاته شوې ده او انشاء الله په راتلونکې کې به هم د فاتحانو خاوره وي.

عراق پخپلو خلکو سره قوي او متحد دی او وېشل شوی عراق وېشل شوو کسانو ته کمزوری عراق دی. که چېرته د کردستان خلک دا فکر کوي چې د کردستان بېله سیمه او بېل دولت به هغوی ته پت ور کړي، دغه پت به د ګوتو په شمار ورځو لپاره دوام وکړي او له څو ورځو وروسته به له ناورین سره مخ شي. که چېرته سنیان دا فکر کوي چې د سنیانو بېل دولت به د عراق په شمال او لودیځ کې هغوی ته ښه ژوند ور کړي، دغه عزت به بیا هم د څو ورځو لپاره وي او وروسته به له ډېرو ستونزو سره مخ شئ. که چېرته د عراق شیعه ګان دا فکر کوي چې بېل دولت به په جنوب کې هغوی ته د ظلم کولو قوت ور کړي، دغه قوت به بیاهم د ګوتو په شمار ورځو لپاره وي او ډېر وخت به ونه وځي چې دغه ټولې کړنې به سرچپه وي او هغوی ته به له کمزورۍ پرته بل څه نه وي.

دَعُوهَا فَإِنَّهَا مُنْتِنَةٌ (صحیح البخاري)

هغوی پرېږدئ، څنګه چې هغوی خسا دي.

 ډلې جوړونه پای ته ورسوئ او د الله سبحانه وتعالی پر نوم راټول شئ:

هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِین (حج: ۷۸)

 الله سبحانه وتعالی پر تاسو د مسلمانانو نومونه ایښي دي

پر الله سبحانه وتعالی پورې ځانونه ونښلوئ، نو تاسو بریالي کېږئ، له دې پرته له هر لوري پر تاسو ناخوالې بریدونه کوي.

[إِنَّ فِی ذَلِكَ لَذِكْرَى لِمَنْ كَانَ لَهُ قَلْبٌ أَوْ أَلْقَى السَّمْعَ وَهُوَ شَهِید] (ق:۳۷)

نو په دغو عذابونو کې د هر زړه څښتن او د حق اورېدونکي ته چې پوهیږي، یو پند دی.

 

د مطلب ادامه...

هغو کسانو ته ځواب چې د دولت د تاسیس لپاره د رسول الله (ص) طریقه پر ځان لازمه نه ګڼي

  • خپور شوی په فقهي

(ژباړه)

پوښتنه: 

 ښاغلی شیخ صاحب السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته!

هیله من یم د هغو کسانو په اړه چې استدلال کوي: «موږ د اسلامي دولت د حاکمیت او جوړښت لپاره د رسول الله صلی الله علیه وسلم پر تګلاره پابند نه یو.» پوره او قناعت ورکوونکی ځواب راکړې!

ځواب:

 وعلیکم السلام و رحمة الله وبرکاته!

ان شاء الله چې پوره او لنډ ځواب به درکړم:

هغه کس چې استدلال کوي؛ «موږ د اسلامي دولت د حاکمیت او جوړښت لپاره د رسول الله صلی الله علیه وسلم پر تګلاره پابند نه یو.» ورته ووایه: که وغواړې اودس وکړې، د اوداسه د پېژندنې لپاره له کومو دلایلو ګټه اخلې؟ ایا د اوداسه له دلایلو ګټه نه اخلې؟ همداراز که د حج بحث وشي، دی د حج د فریضې د ادا کولو لپاره د حج له دلایلو کار اخلي که د اوداسه...؟

دغه راز پوښتنه دې ترې وشي: که وغواړې د روژې احکام وپېژنې، ایا د روژې له دلایلو ګټه نه اخلې؟ یا د روژې د پېژندنې لپاره د جهاد دلایل کاروې!؟ هغه به ووایې چې د روژې د پېژندنې لپاره د روژې له احکامو کار اخلم.

همداراز پوښتنه دې ترې وشي: که وغواړې د لمانځه احکام وپېژنې، نو د لمانځه له احکامو استفاده نه کوې؟ که د روژې له احکامو استدلال کوې!؟ ځواب به دا وي چې د لمانځه له دلایلو استدلال کوي. په همدې ډول، که وغواړي د هرې مسئلې حکم وپېژني، د پېژندنې لپاره یې له شرعي دلایلو استفاده کوي.

نو له ده څخه د دولت د تاسیس د طریقي پوښتنه کوم، ایا د دولت د تاسیس د څرنګوالي په اړه له رسول الله صلی الله علیه وسلم څخه د وارد شوو شرعي دلایلو استدلال نه کوي!؟ دی د زکات، لمانځه او جهاد له دلایلو استدلال نه کوي؛ بلکې د دولت د تاسیس له دلایلو به استدلال وکړي چې یو ځل رسول الله صلی الله علیه وسلم د تفاعل په پړاو کې د طلب النصرې په طریقه تاسیس کړ. په داسې حال کې چې د دولت د تاسیس طریقه طلب النصره ده. نو پوښتنه دا ده چې طلب النصره فرض، مندوب، مباح او... ده؟ طلب النصره فرض ده او موږ د دولت په تاسیس کې  پر دغه طریقه پابند او ملتزم یو. د یادې موضوع د پېژندنې لپاره لاندې ټکو ته اشاره کوم:

طلب النصره فرض ده، دلیل یې دا دی چې رسول الله صلی الله علیه وسلم د ډېرو ستونزو پر ګاللو سربېره دا تګلاره بدله نه کړه. لکه څنګه چې رسول الله صلی الله علیه وسلم له ثقیف څخه نصرت وغوښت، خو دوی هغه صلی الله علیه وسلم ته ډېر ناوړه ځواب ورکړ او ان تر دې چې هغه يې تعقیب کړ.

رسول الله صلی الله علیه وسلم له ګڼ شمېر قبیلو لکه: نظیر، بنی شیبان، بنی عامر... په لس ګونو ځله د نصرت غوښتته وکړه، خو هغوی ځواب ورنه کړ. سره له دې چې رسول الله صلی الله علیه وسلم ډېر تکلیفونه او ستونزې وګاللې، خو بیا یې هم یاده تګلاره بدله نه کړه. د اصولو له مخې، په تکرار او له مشقت سره سره طلب (غوښتنه)، د دغه طلب د فرضیت قرینه ده. دا په دې مانا چې طلب النصره فرض ده او رسول الله صلی الله  علیه وسلم د دولت په تاسیس کې یوازې له دې طریقې استفاده کړې.

 له بل لوري رسول الله صلی الله علیه وسلم دغې تګلارې ته تر هغه دوام ورکړ چې د عقبې په دویم تړون کې الله سبحانه وتعالی انصارو ته عزت ورکړ او بیعت يې وکړ. وروسته رسول الله صلی الله علیه وسلم مدینې ته هجرت وکړ او دولت یې تاسیس کړ.

 یادې خبرې هوښیارانو او هغو کسانو ته چې د زړه له کومې یې اوري لوی نصیحت دی، مګر یوازې د حق مخالفان دي چې دلیل یې باطل او بې بنسټه دی. د اوداسه لپاره د اوداسه پر دلایلو اقرار لري. همداراز د روژې نیولو لپاره د روژې پر دلایلو اقرار او د لمانځه لپاره د لمانځه پر دلایلو اقرار کوي. نو له هغو دلایلو استفاده نه کوي چې په بل عمل پورې تړاو ولري. نو عاقل به  له استدلال وروسته د دولت د تاسیس پر وجوب قناعت کوي، ځکه چې له طلب النصرې پرته ـ چې رسول الله صلی الله علیه وسلم د دولت د تاسیس لپاره د تفاعل په وروستي پړاو کې ترې کار واخیست ـ کوم بل دلیل نشته چې د رسول الله صلی الله علیه وسلم پر فعل او قول دې دلالت وکړي. نو ځکه دغه تګلاره فرض ده. دغه لنډ ځواب د یادې تګلارې پر وجوب بسنه کوي، چې موږ د دولت د تاسیس لپاره غوره کړې ده.

په پای کې سلام  درلېږم او له الله سبحانه وتعالی څخه غواړم  چې د خیر دروازې دې په لاسونو پرانېزي.

ستاسو ورور عطا ابن خلیل ابو رشته

د مطلب ادامه...

د رایجو پیسو صرافي او حواله

  • خپور شوی په فقهي

(ژباړه)

پوښتنه:

السلام علیکم ورحمت الله وبرکاته!

زما پوښتنه دا ده چې د پیسو بدلول له قبض او له یوه ځایه بل ته له حوالې پرته جواز لري؟ د بېلګې په توګه: زه غواړم چې له صرافۍ ۱۰۰۰ دیناره واخلم، له صراف سره مې هوکړه وکړه او ټول هغه څيزونه چې په دغه مجلس کې مو هوکړه پرې کړې وه، ورته ومې سپارل. د پیسو له قبض پرته مې نوموړي ته وویل چې پیسې یوه ټاکلي ځای ته حواله کړه. ایا دغه کار روا دی، که تقابض (د دواړو لورو قبضه کول) پکې شرط دی؟ الله سبحان وتعالی دې تاسو ته نصرت درکړي.

ځواب:

 وعلیکم السلام ورحمة الله وبرکاته!

دغه پوښتنه یواځې د حوالې په اړه نه ده، بلکې تر څنګ یې د صرف معامله هم ده؛ ځکه تا په نورو پيسو دینارونه اخیستي، مثلاً: تا۳۰۰۰ ریاله پر ۱۰۰۰ دینارو ورکړي، وروسته غواړې چې حواله یې کړې. یعنې لومړی تبادله وه، وروسته حواله.

خو د مختلفو پیسو تبدیلي لازمه ده چې لاس په لاس او فوري تقابض (اخیستنه) وي، له دې پرته حرامه ده، لکه څنګه چې په لاندې حدیث کې ویل شوي:

بخاري له سلیمان بن ابي مسلم نه روایت کړی چې و یې فرمایل: له ابومنهال نه مې په فوري بڼه د پیسو په پيسو یا لاس په لاس تبادلې په اړه وپوښتل، نوموړي وویل: ما او شریک مې یو څيز لاس په لاس او بل مو په نسیه (هغه معامله چې قېمت یې په پور وي) وپېرل، براء بن عازب رضی الله عنه موږ ته راغی او ترې ومو پوښتل، نوموړي وویل: ما او شریک مې زید بن ارقم دا ډول معامله کړې وه او په هکله مو یې له رسول الله صلی الله علیه وسلم نه پوښتنه وکړه، هغه ځواب راکړ:

«مَا كَانَ يَدًا بِيَدٍ، فَخُذُوهُ وَمَا كَانَ نَسِيئَةً فَذَرُوهُ»

څه مو چې فوري او لاس په لاس معامله کړي، وایې خلئ او څه مو چې په نسیه معامله کړي، پرې يې ږدئ.

مسلم له مالک بن اوس بن حدثان څخه روایت کړی، چې ویې فرمایل: ما دا خبرې پيل کړې چې څوک درهمونه بدلوی؟ طلحه بن عبید الله رضی الله عنه چې له عمر بن خطاب رضی الله عنه سره و، وویل: خپله طلا دې موږ ته راوښیه، کله چې زموږ خادم راغی، راشه، پیسې دې درکوم. حضرت عمر رضی الله عنه وفرمایل: داسې نه ده، قسم په الله متعال چې يا به یې پیسې یې ورکوې او یا به یې طلا بېرته ورکوې، ځکه رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمایلي دي:

«الْوَرِقُ بِالذَّهَبِ رِبًا، إِلَّا هَاءَ وَهَاءَ، وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ رِبًا، إِلَّا هَاءَ وَهَاءَ، وَالشَّعِيرُ بِالشَّعِيرِ رِبًا، إِلَّا هَاءَ وَهَاءَ، وَالتَّمْرُ بِالتَّمْرِ رِبًا، إِلَّا هَاءَ وَهَاءَ»

            له لاس په لاس تبادلې پرته نقره پر طلا، غنم پر غنمو، وربشې پر وربشو، خرما پر خرما بدلول سود دی.

مسلم له عباده بن صامت رضی الله عنه نه روایت کړی، چې رسول الله صلی الله علیه وسلم و فرمایل:

«اَلذَّهَبُ بِالذَّهَبِ، وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ، وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ، وَالشَّعِيرُ بِالشَّعِيرِ، وَالتَّمْرُ بِالتَّمْرِ، وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ، مِثْلًا بِمِثْلٍ، سَوَاءً بِسَوَاءٍ، يَدًا بِيَدٍ، فَإِذَا اخْتَلَفَتْ هَذِهِ الْأَصْنَافُ، فَبِيعُوا كَيْفَ شِئْتُمْ، إِذَا كَانَ يَدًا بِيَد»

طلا له طلا، نقره له نقرې، غنم له غنمو، وربشې له وربشو، خرما له خرما او مالګه له مالګې سره لاس په لاس (مساوي او حضوري) معامله کېږي، کله چې پورتنیو اجناسو توپیر درلود، نو څنګه چې غواړئ هغسې معامله وکړئ، په دې شرط چې لاس په لاس وي.

د "یَدًا بِیَدٍ" معنی یعنې لاس په لاس راکړه ورکړه وشي، لکه څنګه په یوه وخت کې یو ریالونه قبض کوي، بل دینارونه. له قبض وروسته یې مطلوب ځای ته حواله کړه، که د دغه کس له لارې وي که د بل. احیاناً که پوښتونکی پوښتنه کوي چې د پیسو د قبض لامل تر هغه وخته چې دغه پیسې حواله کېږي، څه دی؟

لامل یې د رسول الله صلی الله علیه وسلم احادیث دي، ځکه په حدیثو شریفو کې په دې اړه واضح او مؤکد دلالت شته، چې هېڅ ډول تېروتنه او غموض نه پکې لیدل کېږي. د لاس په لاس او تقابض پر وجوب په صریحو او قطعی الدلاله عباراتو حدیثونه راغلي او دغه الفاظ "هاء بهاء" و "يدا بيد" یعنې فوري لاس په لاس قبض کول پر تقابص خورا واضح دلالت ګڼل کېږي، چې نه تعلیل مني او نه تأویل. دا هغه څه وو چې زه پرې پوه شوی یم. الله متعال غوره او با حکمته پوه دی. 

ستاسو ورور عطا ابن خلیل ابو رشته

د مطلب ادامه...

د سرو زرو پېر او پلور

  • خپور شوی په فقهي

(ژباړه)

پوښتنه:

السلام علیکم و رحمة الله و برکاته!

ښاغلی شیخ صاحب! الله سبحانه وتعالی دې تاسو ته خیر در کړي. څنګه چې تاسو پوهیږئ چې د مهلت په ډول د سرو زرو پېر او پلور سم نه دی، بلکې لاس په لاس پېرل او پلورل کېږي. په حدیث شریف کې هم دې موضوع ته اشاره شوې. ایا دغه قاعده له ګاڼو (زېوراتو) سره هم سمون خوري او که نه؟

د دې پوښتنې موارد په لاندې ډول دي:

هغه سره زر چې پېرل او پلورل کېږي؛ د بېلګې په توګه: ګاڼې د ۱۸ عیار ډوله سرو زرو څخه دي، نه د ۲۴ عیار له ډوله. ۲۴ عیار ډوله سره زر هغه سوچه سره زر دي چې له زرګرۍ وروسته ۹۹ سلنه سره زر ترې لاس ته راځي؛ خو ۱۸ عیار ډوله سره زر بیا هغه سره زر دي چې ۷۵ سلنه یې سره زر دي او پاتې برخه یې معدني مواد؛ لکه مس او هغه وسپنه ده چې د زر ګرۍ لپاره چمتو کېږي او کېدای شي له معدنه د لاسته راغلو سرو زرو په څېر رنګ ورکړل شي. نو دا ډول ګاڼې زرګر د هغه وزن پر اساس چې لري يې د سرو زرو له قېمته ګران پلوري؛ ځکه چې زرګر د خپلې زرګرۍ پیسې هم پرې وراچوي.

نو ایا ګاڼه په دغه حالت کې د سوداګرۍ د وسایلو په څېر (چې سره زر پکې وي) په پور یا په مهلت پېرل او پلورل کېدای شي؟ که د سرو زرو د زیاتوالي پر بنسټ تل د ۷۵ سلنه سرو زرو حکم لري؟                                  

بل دا چې زرګر ګاڼې لکه لاس بند په لوړه بیه پلوري. په هغه کې د کولپ په څېر  وړه ټوټه وي، چې هغه د سرو زرو نه ده، بلکې له پلاتین، زرګون او یا دې ته له ورته موادو څخه وي. له زرګري شوي څيز سره یوځای تلل کېږي، په وزن کې حسابېږي او د سروزرو په بیه پلورل کېږي. نو د دې وړې ټوټې پلورل سم دي او که یې د بیې بېلول اړین دي؟ که هغه د زرګرۍ له اجورې څخه وشمېرل شي؟ په دې اړه ستاسو نظر څه دی؟

ځواب:

وعلیکم السلام و رحمة الله وبرکاته!

تر ځواب وړاندې ستاسو په نظر پوه شوم چې په سودي برخو کې د احکامو په بدلون کې د یوې برخې ښه والی او د بلې برخې بدوالی نه مراعات کېږي.

سودي برخې هغه موارد دي چې د نسایي په حدیث کې عباد بن صامت رضی الله عنه له رسول الله صلی الله علیه وسلم روایت کړي، چې فرمایلي یې دي:

«الذَّهَبُ بِالذَّهَبِ تِبْرُهُ وَعَيْنُهُ وَزْنًا بِوَزْنٍ، وَالْفِضَّةُ بِالْفِضَّةِ تِبْرُهُ وَعَيْنُهُ وَزْنًا بِوَزْنٍ، وَالْمِلْحُ بِالْمِلْحِ، وَالتَّمْرُ بِالتَّمْرِ، وَالْبُرُّ بِالْبُرِّ، وَالشَّعِيرُ بِالشَّعِيرِ، سَوَاءً بِسَوَاءٍ مِثْلًا بِمِثْلٍ، فَمَنْ زَادَ أَوِ ازْدَادَ فَقَدْ أَرْبَى»

(سنن نسائی: ۷/۲۷۶)

سره زر د سرو زرو،‌  کاني ټوټه یې د کاني ټوټې او سوچه یې د سوچه په مقابل کې وزن شي او په ورته بڼه نقره هم. مالګه د مالګې، خرما د خرما، غنم د غنمو، وربشې د وربشو، هر جنس یو له بل سره برابر او مساوي بدل شي. چاچې زیات لاسته راوړل او چا چې  زیات ورکړل، نوموړي سودي معامله تر سره کړې ده.

نو هر کله چې تاسو پېرل او پلورل کول، نو له دغو سودي برخو څخه یو باید مثل په مثل وي، نه د عالي پر وړاندې، نو یوه پیمانه ښه خرما پر د دوو پیمانو خرابو خرماوو  بدلولو روا نه دي. یوه پیمانه ښه غنم پر دوو پیمانو خرابو او ناپاکو غنمو بدلول سم نه دي او همداراز وربشې، مالګه او سره زر هم په دغه حکم کې شاملېږي. نو پر همدې بنسټ د یوې ټوټې سوچه سرو زرو بدلول پر یوه نیمه ټوټه ناسوچه سرو زرو سم نه دي، باید مثل په مثل (پر خپل اصلي وزن) بدل شي.

دا د تبادلې ځانکړي حکمونه دي چې په ځینو ځایونو کې د معاملو حکمونه له سرو زرو سره مختلف دي. د بېلګې په ډول: په زکات کې سوچه سرو زرو او نقرې ته اعتبار ورکول کېږي. نو په زکات کې د سرو زرو ۲۴ عیار ټوټه د ۱۸ عیار ډول سرو زرو ټوټې سره توپیر کوي چې تلل کېږي. د ۲۴ عیار سوچه سرو زرو د نصاب کچه ۸۵ ګرامو ته رسېږي، خو د ۱۸ عیار سرو زرو نصاب بیا له دې نه ډېر دی، ځکه چې ربعه یې له داسې موادو سره ګډه ده چې هغه سره زر نه دي. په دې مانا چې په ۱۸ عیار سرو زرو کې ۴/۳ مه برخه د ۲۴ عیار سرو زرو له ډول څخه سوچه سره زر شته دي. نو پر همدې بنسټ د ۱۸ عیار سرو زرو د زکات نصاب د ۳/۱  برخه سوچه سره زر دي (۱۱۳.۳۳) ګرامه کېږي.

نو که څوک د ۲۴ عیار سرو زرو له ډول څخه ۸۵ ګرامه سوچه سره زر ولري، د نصاب څښتن بلل کېږي. کله چې یو کال پرې تېر شي، له وزن څخه یې باید په سلو کې ۲.۵ برخه زکات ورکړي. خو که څوک ۸۵ ګرامه، ۱۸ عیار ډوله سره زر ولري، د نصاب څښتن نه بلل کېږي، تر هغه چې ۱۱۳.۳۳ ته نه وي رسېدلي. کله چې پر یاده کچه یو کال تېر شي، څښتن یې باید له وزنه په سلو کې ۲.۵ مه برخه زکات ورکړي، ځکه په سرو زرو کې اعتبار همغه سوچه سره زر دي.

خو د هغه د تبادلې په برخه کې یې ځانګړي حکمونه لري، کله چې هغه د سودي معاملې له برخې وي، که پاک وي که ناپاک، ښه وي او که بد، سوچه وي او که له بل شي سره ګډ. نو په دغو ټولو مواردو کې په هغه صورت کې چې پېرل او پلورل له سودي جنس څخه وي، واجبه ده چې مثل پر مثل بدل شي، خو په دغه شرط چې پاک سره زر له ناپاکو سره یو ځای او ګډ وي. یعنې دواړه له یو بل څخه بېل نه وي او همداراز هغه څه چې له سرو زرو سره ګډ وي، ډېره برخه یې باید سره زر وي، نو په دغه صورت کې د پاکو سرو زرو اطلاق پرې کېږي.

د پورتنیو مواردو په اړه دلیل د ابو سعید خدري رضی الله عنه حدیث دی چې ویې ویل: بلال رضی الله عنه رسول الله صلی الله علیه وسلم ته په داسې حال کې  راغی، چې ښه خرما ورسره وه. رسول الله صلی الله علیه وسلم ورته وویل:

مِنْ أَيْنَ هَذَا؟

دا دې له کوم ځایه راوړه؟

بلال رضی الله عنه وویل: له ما سره خرابه خرما وه، د رسول الله صلی الله علیه وسلم لپاره مې د هغې خرما دوې پیمانې پر یوه پیمانه ښه خرما وپلورلې. رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

«أَوَّهْ عَيْنُ الرِّبَا، لَا تَفْعَلْ وَلَكِنْ إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَشْتَرِيَ التَّمْرَ فَبِعْهُ بِبَيْعٍ آخَرَ، ثُمَّ اشْتَرِ بِهِ»

(رواه مسلم: ۳/۱۲۱۵)

اوف دا په خپله سود دی، دا کار مه کوه، خو که ته غواړې چې خرما وپېرې او وپلورې، هغه په یوه بیه وپلوره او په بله یې وپېره.

همداراز له ابو سعید خدري او ابو هریره رضی الله عنهما څخه روایت دی چې رسول الله صلی علیه وسلم په خیبر کې یو کس ته دنده ورکړه، هغه کس رسول الله صلی الله علیه وسلم ته ښه خرما راوړه، رسول الله صلی الله علیه وسلم ورته وویل:

«أَكُلُّ تَمْرِ خَيْبَرَ هَكَذَا؟»

ایا د خیبر ټوله خرما همداسې ده؟

هغه کس وویل: نه په الله قسم اې رسول الله صلی الله علیه وسلم! موږ د دغه خرما یوه پیمانه پر دوو پیمانو او دوې پیمانې پر درېیو پیمانو اخلو. رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

«لاَ تَفْعَلْ، بِعْ الجَمْعَ بِالدَّرَاهِمِ، ثُمَّ ابْتَعْ بِالدَّرَاهِمِ جَنِيبًا» (متفق عليه)

دغه کار مه کوه، ټولې خرماوې پر څو درهمو وپلوره، وروسته پر هغو درهمو ښه خرما واخله.

په همدې قاعده کې ټولې اړوندې سودي برخې شاملېږي. همداراز د اقتصادي نظام د کتاب په ۲۶۴ ام مخ کې داسې ویل شوي: کله چې یو څوک له بل چا څخه یو کره دینار پر د دوو کوټه (خرابو) دینارونو وپېري، دا کار روا نه دی. که یې یو دینار د سپینو زرو پر درهمونو واخیست، وروسته یې هغه په دوو کوټه درهمو وپلوره، دا د ابو سعید خدري رضی لله عنه د حدیث پر بنسټ روا دی، چې ویې ویل: بلال رضی الله عنه رسول الله صلی الله علیه وسلم ته په داسې حال کې  راغی، چې ښه خرما ورسره وه. رسول الله صلی الله علیه وسلم ورته وویل:

«مِنْ أَيْنَ هَذَا؟»

دا دې له کوم ځایه راوړه؟

بلال رضی الله عنه وویل: له ما سره خرابه خرما وه، د رسول الله صلی الله علیه وسلم لپاره مې د هغې خرما دوې پیمانې پر یوه پیمانه ښه خرما وپلورلې. رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

اوف دا په خپله سود دی، دا کار مه کوه، خو که ته غواړې چې خرما وپېرې او وپلورې، هغه په یوه بیه وپلوره او په بله یې وپېره.

همداراز له ابو سعید خدري او ابو هریره رضی الله عنهما څخه روایت دی چې رسول الله صلی علیه وسلم په خیبر کې یو کس پر يوه کار وګوماره. هغه کس رسول الله صلی الله علیه وسلم ته ښه خرما راوړه، رسول الله صلی الله علیه وسلم ورته وویل:

«أَكُلُّ تَمْرِ خَيْبَرَ هَكَذَا؟»

ایا د خیبر ټوله خرما همداسې ده؟

هغه کس وویل: نه په الله قسم، اې رسول الله صلی الله علیه وسلم! موږ د دغه خرما یوه پیمانه پر دوو پیمانو او دوې پیمانې پر درېیو پیمانو اخلو. رسول الله صلی الله علیه وسلم وفرمایل:

دغه کار مه کوه، ټولې خرماوې په څو درهمو خرڅې کړه، وروسته په هغو درهمو ښه خرما واخله.

نو له پورتنیو دلیلونو څخه په تبادله کې  ټولې سودي برخې روښانه کېږي، چې مثل په مثل دې تر هغه وخته وشي چې د یاد شي ښه والی لکه په حدیث کې چې وویل شول، پر خپل حال پاتې شي، دا توپیر نه کوي چې سره زر د سرو زرو، نقره د نقرې، غنم د غنمو، وربشې د وربشو او یا مالګه د مالګې په مقابل کې وي.

د همدغه حکم پر بنسټ ستاسو د پوښتنې لپاره ځواب په لاندې ډول دی:

زرګري شوې ګاڼې د سرو زرو او نقرې له هر ډول عیار څخه چې وي، د هغه د بدلولو پر وخت باید له خپل جنس (مثل په مثل) سره بدل شي؛ د بېلګې په توګه: د ناخالصو سرو زرو بدلول له لاس بند او نورو ګاڼو سره که له ۲۴ ډول عیار څخه وي او که له ۱۸، نو اړینه ده چې مثل په مثل وي، په هغه کې زیادت سم نه دی. که زرګري شوي هم وي، ګټه یې نه روا کېږي. همداراز ویلي شوي سره زر د پورتني حالت په څېر مثل په مثل بدلېږي، په هغه صورت کې چې پېرونکي او پلورنکي د مثل په مثل هوکړه نه وي کړې او دا په داسې صورت کې کېږي چې د سرو زرو ټوټه په نقدو پیسو وپلورل شي او په نقدو پیسو لاس بند واخیستل شي.

د سرو زرو لاس بند د اخیستلو پر وخت د کولپ په نامه ټوټه چې ورسره ګډه هم نه ده، شته ده او له لاس بنده یې لرې کېدل هم شوني دي، نو په دغه حالت کې دې دا ټوټه ترې لرې شي، سره زر دې په یوازې توګه وتلل شي او په خپل جنس (مثل په مثل) دې وپلورل شي. د هغې ټوټې پېر و وپلور دې د دواړو لورو تر منځ په هوکړه وشي. دا هم په هغه حالت کې کېږي چې د سرو زرو د لاس بند پېر و پلور پر سرو زرو وي.

خو که ته غواړې چې د سرو زرو لاس بند واخلې او په هغه کې له سرو زرو پرته کومه بله ټوټه وي او ته یې په نقدو پیسو اخلې، نو دا درته سمه ده چې په هره بیه چې د دواړو تر منځ هوکړه وشوه، ویې پېرې. که یې ټول د هغې بیې په بدل کې وزن کړ چې هوکړه یې درسره کړې، په دې کې هم ستونزه نشته، ځکه چې په دغه ځای کې پېر و پلور په دوو مختلفو جنسونو شوی. یعنې که ته غواړې لاس بند په کاغذي پیسو واخلې، نو په دغه صورت کې پلورنکي ته دا سمه ده چې ټول لاس بندونه په هغو کې له ګډو شیانو سره وتلي او وروسته یې په هغه بیه چې تل یې ته پېرې، له سرو زرو پرته په نقدو پیسو په هغه بیه وپلوري چې هوکړه یې درسره کړې.

ستاسو ورور عطا بن خلیل ابورشته

د مطلب ادامه...
Subscribe to this RSS feed

اسلامي خاورې

اسلامي خاورې

غربي هېوادونه

ټول لینکونه

د پاڼې برخې