(ترجمه)
الله سبحانه وتعالی، روزه را بر مسلمانان به مقصد متقی شدن فرض گردانیده و چنین فرموده است:
﴿يَٰأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّیَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ﴾ [بقره: 183]
ترجمه: ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید! بر شما روزه واجب شده، همانگونه بر کسانی‌که پیش از شما بوده اند، واجب بود تا باشد که پرهیزگار شوید.
روزه از بزرگ‌ترین عبادات بوده؛ زیرا روزه‌دار در خلوت و غیرخلوت مراقب خود بوده و ملبس به لباس پرهیزگاری‌ست و این فضیلت ماه رمضان و روزه بر سایر عبادات است. هیچ عبادتی نیست که مسلمان در آن اخلاص بیشتر از روزه داشته باشد و این بدان شرط است که روزه‌اش از روی ایمان و امید ثواب در آخرت باشد. الله سبحانه وتعالی بندگان خود را در ماه مبارک رمضان، برای ادای این فریضه همراه با اخلاص کمک و یاری کرده است. ابن ماجه و ابن حبان از ابوهریره روایت کرده اند که رسول الله ﷺ فرموده اند:
«إِذَا كَانَ أَوَّلُ لَيْلَةٍ مِنْ رَمَضَانَ صُفِّدَتِ الشَّيَاطِينُ، وَمَرَدَةُ الْجِنِّ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ، فَلَمْ يُفْتَحْ مِنْهَا بَابٌ، وَفُتِحَتْ أَبْوَابُ الْجِنَانِ فَلَمْ يُغْلَقْ مِنها باب، وَ نَادَی مُنَادٍ یَا بَاغِی الخَیرِ أقبِل، وَ یَا بَاغِی الشَرِّ أقصِر، وَ لِلهِ عُتَقَاءُ مِنَ النَّارِ»
ترجمه: وقتی اولین شبِ رمضان فرا می‌رسد؛ شیاطین و رؤسای سرکش جنیات به زنجیر کشیده می‌شوند، دروازه‌های جهنم بسته و دروازه‌های بهشت باز می‌شوند (زمینه انجام ترک گناه و انجام ثواب بیشتر فراهم می‌شود) و منادی ندا می‌زند که ای طلب‌کننده خیر! روی آور (کارهای نیک را بیشتر انجام بده) و ای طلب‌کننده شر! کوتاه بیا (گناهانت را ترک و توبه کن) و برای الله آزادگانی از جهنم است.
از این حدیث چنین برداشت می‌شود که الله سبحانه وتعالی، بندگان خود را در انجام این عبادت بزرگ با به زنجیر کشیدن شیاطین و راندن جنیات کمک نموده و سپس مؤمنان را بر انجام طاعات و عبادات و ترک منهیات دستور داده و رمضان را موسم طاعات و عبادات گردانیده که در آن دروازه‌های بهشت باز و دروازه‌های دوزخ بسته می‌شود و هرکس در این ماه، عبادت و طاعت کند، الله سبحانه وتعالی به قدر سعی وی پاداشش را بزرگ می‌سازد. در حدیث قدسی چنین آمده است:
«کُلُّ عَمل ابنَ آدَمَ لَهُ اِلَّا الصِیَام فَإنَّهُ لِی وَ أنَا أَجزِی بِهِ، وَ الصِّیَامُ جُنَّة، وَ إذَا کَانَ یَومُ صَومِ أحَدِکُم فَلَا یَرفَث وَ لَا یَصخَب، فَإن سَابَّهُ أحَدٌ أو قَاتَلَهُ فَلیَقُل إِنِّی امرُؤٌ صَائِمٌ»
ترجمه: هر عملی‌که فرزند آدم انجام می‌دهد برای خودش است، جز روزه که مخصوص من است و من خودم پاداش آن را خواهم داد. روزه سپری (در برابر آتش جهنم) است؛ پس هرگاه یکی از شما روزه دار بود، همبستری نکند، ناسزا نگوید و سروصدا به پا نکند و اگر کسی با او درگیر شد و یا ناسزا گفت، در جواب بگوید: من روزه دارم.
برای اینکه فرد روزه‌دار در این حالت فرشته‌ای بماند و به مجادله و سخنان زشت کشیده نشود، روزه او سپرش خواهد بود؛ چنانکه در حدیثی‌که طبرانی در معجم الأوسط از أبوهریره روایت کرده آمده است که پیامبر ﷺ فرموده اند:
«الصِیَامٌ جُنَّةٌ مَا لَم یَخرِقهٌ. قِیلَ: وَ بِمَ یَخرِقُهُ؟ قَالَ: بِکَذِبٍ أو غِیبَةٍ»
ترجمه: روزه سپر است تا زمانی‌که (روزه‌دار) پاره‌اش نکند، گفته شد با چه پاره‌اش می‌کند؟ فرمودند: با دروغ و غیبت.
لذا کسی سعی ورزد تا روزه‌اش از روی ایمان و به امید ثواب آخرت باشد و روزه‌اش چنان روزه‌ای باشد که وی را بر طاعت الله و اخلاص برایش برانگیزد و خالی از هر نوع خودنمایی و ریاء باشد، روزه‌اش قبول و به ثمر رسیده و گناهان گذشته‌اش بخشیده می‌شود. رسول الله ﷺ فرمودند:
«مَن صَامَ رَمضَانَ إیمَانًا وَ إحتِسَابًا غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنبِه»
ترجمه: هرکس از روی ایمان و اخلاص و انتظار پاداش از الله، رمضان را روزه بگیرد، گناهان گذشته او بخشیده می‌شود.
این فضل و رحمت الهی است که صاحبان عذر شرعی در صورت قیام رمضان، از ثواب روزه‌داران که از روی ایمان و انتظار بخشش گناهان روزه گرفته اند، بهره‌مند می‌شوند.
در حدیثی به روایت معاذ ابن جبل آمده که وی گفت: روزی با پیامبرﷺ در سفر بودم، در حالی‌که روان بودیم، به ایشان نزدیک شدم و گفتم: ای رسول الله! مرا از عملی آگاه ساز که به بهشت وارد و از دوزخ دورم کند؛ پیامبر در جواب فرمودند:
«لَقَدْ سَأَلْتَنِي عَنْ عَظِيمٍ وَإِنَّهُ لَيَسِيرٌ عَلَى مَنْ يَسَّرَهُ اللَّهُ عَلَيْهِ؛ تَعبُدُ اللهَ وَ لَا تَشرِکُ بِهِ شَیئًا، وَ تُقِیمُ الصَلَاةَ، وَ تُؤتِی الزَّکَاةَ، وَتَصُومَ رَمَضَانَ، وَ تَحُجُّ البَیتَ، ثُمَّ قَالَ: ألَا أدُلُّکَ عَلَی أبوَابِ الخَیرِ؟ الصَومُ جُنَّةٌ، وَ الصَّدَقَةُ تُطفِئُ الخَطِیئَةَ کَمَا یُطفِئُ المَاءُ النَّارَ»
ترجمه: به تحقیق از چیزی بزرگی از من پرسیدی و آن بر کسی‌که الله توفیق بر انجامش دهد، آسان است: تنها الله را بپرستی و به وی شریک قرار ندهی، نماز را برپا داری، زکات بدهی، روزه رمضان را بگیری، حج خانه کعبه کنی. (راوی گوید) سپس پیامبر فرمودند: آیا ترا به دروازه‌های خیر رهنمود نسازم؟ روزه سپر است و صدقه گناه را محو می‌کند؛ چنانکه آب، آتش را خاموش می‌کند.
لذا در صورتی‌که روزه‌دار تمام اعضای بدنش روزه داشته باشد، چشمش از نگاه به نامحرم دور باشد، گوشش از شنیدن به لهو و لعب محروم باشد، زبانش از غیرکلام الله و سخن ناحق مبرا باشد، دستش از کسب مال حرام و پایش از رفتن در راه حرام و باطل کوتاه باشد، واقعاً که چنین روزه برایش سپر خواهد بود و این عملکرد متقیان است که از الله تقوا پیشه می‌کنند؛ حلال وی را حلال و حرام وی را حرام خوانده و کتاب وی را بالای خود تطبیق و از سنت نبی وی که درباره صلاح و حفظ کار امتش چنین فرموده است، پیروی می‌کنند:
«اِمَام جُنة یُقاتَل مِن وَرائِهِ وَ یُتَّقَی بِه»
ترجمه: امام سپری است که شما از عقب آن می‌جنگید و به او پناه می‌برید.
بنابر این، وجود چنین امام که از عقب آن با دشمن می‌جنگید و توسط آن از اذیت دشمن جان سالم به در می‌برید، در حقیقت سپری برای امت می‌باشد؛ همانند روزه که برای فرد مسلمان سپر و محافظ است. در این حدیث تأکید بر آن است که وجود یک حاکم مسلمان که حلال وی را حلال و حرام وی را حرام بداند، حکم بماأنزل الله نموده و سرزمین مسلمانان را پاک و صاف کند، ارزش‌ها و آبروی شان را حفاظت کند و در عقبش با دشمن جنگیده شود واجب و لازمی می‌باشد.
در حدیث فوق، به صراحت خواسته شده که باید یک حاکم أمانت‌دار و خیرخواه برای امت وجود داشته باشد. الله سبحانه وتعالی فرموده است:
﴿إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُكُمْ أَنْ تُؤَدُّوا الْأَمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُمْ بَيْنَ النَّاسِ أَنْ تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ إِنَّ اللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ سَمِيعاً بَصِيراً﴾ [نساء: 58]
ترجمه: همانا الله به شما مؤمنان دستور می‌دهد که امانت‌ها را به صاحبان آن برگردانید و هنگامی‌که در میان مردم به داوری نشستید، اینکه دادگرانه داوری کنید، الله شما را به بهترین اندرز پند می‌دهد. بی‌گمان الله شنوا و بیناست.
بلی، حاکم خیرخواه و محافظ امت؛ نه مثل حکام فاسق و فاجر امروزی که بغیر ماأنزل الله حکم کرده، از قوانین و شریعت کفار پیروی کرده و سخن راستینی را که محمد راستگو ﷺ آورده ترک می‌کنند.
بنابر این، بر هر مرد و زن مسلمان لازم است که برای موجودیت همچو امامی‌که سپر امت است، با کسانی‌که برای اقامه خلافت کار می‌کنند، فعالیت کنند. لذا فرزندان امت به ویژه لشکریان برای طاعت از الله سبحانه وتعالی باید قاطعانه وارد کار شوند و عاملان اقامه خلافت بر منهج نبوت را نصرت دهند و از تقصیرات و کوتاهی های گذشته خود به سوی الله سبحانه وتعالی توبه و رجوع کنند! الله سبحانه وتعالی فرموده است:
﴿إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذَا مَسَّهُمْ طَائِفٌ مِنَ الشَّيْطَانِ تَذَكَّرُوا فَإِذَا هُمْ مُبْصِرُونَ﴾ [اعراف: 201]
ترجمه: پرهیزگاران هنگامی‌که گرفتار وسوسه شیطان می‌شوند، به یاد (عداوت و نیرنگ شیطان و عذاب الهی) می‌افتند و بینا می‌گردند (و آگاه می‌شوند که اشتباه کرده اند و از راه حق منحرف شده اند، لذا شتابان به سوی حق باز می‌گردند.
نویسنده: استاد ناصر رضا محمد عثمان
مترجم: محمد مزمل
