جمعه, ۳۰ مُحرم ۱۴۴۷هـ| ۲۰۲۵/۰۷/۲۵م
ساعت: مدینه منوره
Menu
القائمة الرئيسية
القائمة الرئيسية
  • نشر شده در فقهی

(ترجمه)

پرسش

با عرض سلام خدمت امیرمان! امیدوارم از نعمت صحت و عافیت برخوردار بوده باشید و از الله متعال می‌خواهم تا در آن امور که موجب رضایتش می‌گردد، دستگیری‌تان نماید و بدان فایق آیید و از خطاهای‌تان در گذرد. پرسش من این است که: در این روزها سوالات زیادی از مردم شنیده می‌شود که اگر الله متعال با برپایی خلافت اسلامی بر اساس منهج و طریقۀ نبوی صلی الله علیه وسلم  بالای ما سایه رحمت و منت خویش را بگستراند و این فرصت را برای‌مان اعطاء فرماید، چگونه مطابق اسلام حکومت خواهیم کرد؟ و ما می‌دانیم که لازم است تا اسلام به گونه کامل و شاملش از روز اول تطبیق گردد؛ پس احکام، اجراآت و گام‌های عملی که عجالتاً بعد از اعلان خلافت اسلامی باید اتخاذ شود چه خواهد بود؟ و نقش ما جوانان در این گروه (حزب) که در قلمرو دولت خلافت اسلامی زندگی به سر می‌بریم چیست؟

پاسخ

وعلیکم السلام ورحمة الله وبرکاته!

کارها به وقت خودش انجام خواهد گرفت؛ پس عجله نکنید. به شکل عام باید گفت که جوانان به گونه عمومی بخاطر این کار آماده اند؛ بناءً افکار حزب، مفاهیم و آن چه که در کتاب‌های حزب از نظام‌ها و قانون اساسی گرفته تا راه و مسیری‌که به آن روان می‌باشد، همه و همه جوانان را – با کمک الله متعال – در آن زمان تقویت و توانایی خواهد بخشید تا این امر را تحقق بخشند.

اما به شکل خاص اصدار حکم مبنی بر احکام اسلامی در همان زمان خواهد بود – إن شاء الله -، الله منان شما را بخاطر حرص و توجه‌تان به این امر برکت دهد.

برادر تان عطاء بن خلیل أبو الرشته

9  محرم 1435هـ.ق

2013-11-12

ادامه مطلب...
  • نشر شده در سیاسی

(ترجمه)

پرسش:

السلام عليكم و رحمة الله و بركاته!

من در حزب التحریر نیستم؛ اما نزدم سوالی خلق شده است که آیا حزب التحریر نظام آموزشی و برنامه آموزشی دارد که بخوانم و برایم جالب تمام شود؟ آیا برنامه منظم و کاملی برای بخش‌های علوم شرعی وتجربی وجود دارد تا در مناطق آزاده شدۀ شام و یا دیگر مناطقی‌که آزادی آموزش و ظرفیت خاصی وجود دارد، تطبیق شود؟ چون هرکس به ذوق خودش مکاتب ایجاد کرده و منهج خود را تعمیل می‎نمایند برابر است که هدفی خاصی داشته باشد و یا خیر و نمی‌دانیم که این نسل چگونه تربیه خواهند شد؟

مفکوره خویش را خدمت هرآن‌کسی‌که توان ترتیب منهج و نظام آموزشی داشت و هر آن کس بالای فرزندان خویش وسائر فرزندان امت مسلمه دل‌سوزی داشتند، تقدیم کردم. با خود فکر کردم زمانی‌که نزد شما منهجی باشد، چرا وقت را  در مناهج دیگری ضایع سازم و این برنامه را می‌خواهم از دوستان و اقاریب خویش آغاز نمایم. جزاکم الله خیرا!

پاسخ:

وعليكم السلام و رحمة الله و بركاته!

بلی حزب التحریر دارای منهج آموزش و تربیه ویژه‌ای است؛ اما این امر نیازمند موجودیت قدرت و فضای خاصی است که مکاتب و استادان و تشکیلات صنفی را بر اساس شریعت ایجاد نماید که این چنین عمل از توان افراد و احزاب بالا بوده و برای تطبیق منهج آموزشی اسلام دولت اسلامی نیاز است که منهج تعلیمی را برگزیند. اکنون این‌گونه دولت در جهان وجود ندارد، شما چگونه و در کجا این منهج را می‌توانید عملی سازید؟ به هرحال، همه‌‌ای ما برای تأسیس خلافت اسلامی راشدۀ دوم تلاش می‌ورزیم تا منهج آموزشی اسلام را بالای مردم تطبیق نماید؛ إن شاء الله که آمدنش قریب است. در پایان، از الله متعال می‌خواهم در علاقه و توجه شما  برکت نهد.

برادرتان عطاء بن خليل أبو الرشته

20من محرم 1435هـ.ق

23 نومبر 2013م

ادامه مطلب...
  • نشر شده در سیاسی

(ترجمه)

پرسش:

السلام علیکم و رحمت الله و برکاته!

پرسش اول از برادر زیاد ولول

جناب شیخ، پرسش من در مورد طلب نصرت می‌باشد، حزب‌التحریر در موارد زیادی ذکر کرده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم بنا بر تنگ شدن فضای جامعۀ مکه در برابر دعوت از این شهر بیرون شده تا نصرت را از دیگر قبائل بخواهد. در این زمینه در نزد من و بسیاری از مردم پرسشی است که آیا وقتی رسول الله صلی الله علیه و سلم مشرکین را دعوت می‌نمود، آن‌ها را به نصرت خودش فرا می‌خواند و یا این‌که در ابتداء به سوی اسلام و سپس به نصرت فرا می‌خواند؟ اگر فرض کنیم که بزرگان و رهبران قبائل ایمان می‌آوردند، آیا این به معنی این است که آن‌ها آماده‌ی قربانی بودند؟ آیا ممکن است که رسول الله صلی الله علیه و سلم اسلام آن‌ها را نپذیرفته باشد؟

پرسش دوم از برادر کمال صالح

اگر اجازه دهید می‌خواهم سوال کنم که آیا رسول الله صلی الله علیه و سلم نصرت را از کفار در حال کفرشان طلب کردند و یا از ایشان خواستند تا اول ایمان آورند؟ پس آیا طلب نصرت از کافر جائز است؟

به نظر می‌رسد که پرسشم چندان واضح نیست، اجازه دهید که آن را به عبارت دیگری تکرار کنم. آیا رسول الله صلی الله علیه وسلم نصرت را از مشرکین در حال شرک‌شان خواستند و یا این‌که شرط گذاشتند تا اول مسلمان شوند؟ آیا هدف رسول الله صلی الله علیه وسلم از دعوت بزرگان قبائل تنها طلب نصرت قطع نظر از مسلمان و کافر بودن‌شان بوده؟

پرسش سوم از برادر فوزی ابراهیم علی‌شاه

آیا الله سبحانه وتعالی رسول الله صلی الله علیه وسلم را دستور داد که به خاطر طلب نصرت به سوی طائف و قبائل عرب برود و یا این‌که خود رسول الله صلی الله علیه وسلم قبائل قوی را در طلب نصرت اختیار کرد؟

آیا اهل نصرت که رسول الله صلی الله علیه وسلم از آن‌ها طلب نصرت کرد، آنها رهبران سیاسی بودند که اهل قدرت آن‌ها را پیروی می‌کردند و یا این‌که نظامی‌ها و مردم جنگجو بودند؟ یعنی رسول الله صلی الله از کسانی‌که طلب نصرت کردند به دلیل سیاسی بودن شان طلب نصرت کردند و یا به دلیل نظامی بودن شان؟

 پاسخ:

وعلیکم السلام و رحمت الله و برکاته!

پرسش های هر سه نفر شما مشابه است، پس پاسخ آنها را نیز یکی و یکجا ارایه می‌داریم:

طوری‌که در جلد سوم کتاب شخصیه در باب افعال رسول الله صلی الله علیه و سلم بیان کردیم، رسول الله صلی الله علیه و سلم هیچ عملی را بدون وحی الله سبحانه و تعالی انجام نداده است، چنانچه در این کتاب آمده است:

 ( افعال رسول الله صلی الله علیه و سلم به سه قسم است: قسم اول افعالی است که رسول الله صلی الله علیه وسلم به صورت طبعی انجام نداده و از جمله اعمالی هم نمی‌باشد که مخصوص رسول الله صلی الله علیه و سلم بوده باشد، پس شکی نیست که ما به پیروی از این نوع عمل رسول الله صلی الله علیه و سلم مأمور بوده و این دسته از افعال رسول الله صلی الله علیه  وسلم دلیل شرعی عمل به این نوع افعال است، زیرا الله سبحانه و تعالی در کتاب‌اش فرموده است:

﴿لَّقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ﴾ [احزاب 21]

ترجمه: سرمشق و الگوي زيبائي در(شيوه، پندار، گفتار و كردار) رسول الله صلی الله علیه و سلم براي شما است. یعنی در شخصیت رسول الله صلی الله علیه وسلم برای شما الگوی خوبی است.

و هم‌چنان الله سبحانه و تعالی فرموده است:

﴿إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى﴾ [انعام 50]

ترجمه: من جز وحی، چیزی دیگری پیروی نمی‌کنم.

و هم‌چنان او سبحانه و تعالی فرموده است:

﴿قُلْ إِنَّمَا أَتَّبِعُ مَا يُوحَى...﴾ [اعراف 203]

ترجمه: بگو من از آن چیزی‌که از سوی پروردگارم وحی می‌شود اطاعت می‌کنم.

بناْ هر آن ‌چیزی‌که رسول الله صلی الله علیه و سلم انجام داده که شامل گفتار و سکوت آن حضرت صلی الله علیه وسلم نیز می‌شود، عمل به آن لازم است غیر از اعمال مخصوص و اعمال طبیعی رسول الله صلی الله علیه و سلم، زیرا رسول الله صلی الله علیه و سلم جز وحی چیزی دیگری را پیروی نمی‌کرد. ولی نکتۀ که قابل ذکر می‌دانم این است، که پیروی رسول الله صلی الله علیه وسلم به معنی وجوب انجام دادن تمام اعمال آن نبوده بلکه به معنی این است که اعمال رسول الله صلی الله علیه وسلم منحیث منبع و دلیل شرعی برای ما لازم و واجب الاتباع است. اگر عمل‌کرد آن حضرت صلی الله علیه وسلم از لحاظ حکم بر وجوب دلالت می‌نمود پس بر ما هم واجب است که آن عمل را انجام دهیم، و اگر از لحاظ حکم از جمله‌ی مستحبات بود، انجام آن نیز بر ما مستحب است و اگر از جملۀ مباحات بود، انجام آن بر ما نیز مباح می‌باشد. پس عمل‌کردن به سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم حسب دلالت آن بوده و این در حقیقت عمل‌کردن به عمل رسول الله صلی الله علیه و سلم می‌باشد. الله سبحانه و تعالی فرموده است:

﴿فَلْيَحْذَرِ الَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ أَن تُصِيبَهُمْ فِتْنَةٌ أَوْ يُصِيبَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾ [نور: 63]

ترجمه: آنان كه با فرمان او مخالفت مي كنند، بايد از اين بترسند كه بلائي(در برابر عصياني كه مي ورزند) گريبانگيرشان گردد، يا اين كه عذاب دردناكي دچارشان شود (اعم از قحطي و زلزله و ديگر مصائب دنيوي، و دوزخ و ديگر شكنجه هاي اخروي)

 این آیات بر پیروی رسول الله صلی الله علیه وسلم دلالت دارد، اما بر وجوب انجام آن دلالت ندارد زیرا عمل‌کردن به آن طبق امر رسول الله صلی الله علیه و سلم می‌باشد، یعنی طوری‌که قبلاْ گفتیم، اگر از لحاظ دلالت امر به وجوب باشد از لحاظ حکم نیز واجب است و اگر از لحاظ دلالت امر رسول الله صلی الله علیه وسلم بر مستحب باشد از لحاظ حکم نیز بر ما مستحب می‌باشد و اگر از لحاظ دلالت امر به اباحت باشد پس آن حکم بر ما نیز مباح است. به این ترتیب پیروی از رسول الله صلی الله علیه وسلم لازم است اما الزامت عمل‌کردن مطابق به دلالت افعال رسول الله صلی الله علیه و سلم‌باشد.

 بنابرین رسول الله صلی الله علیه و سلم به اذن و اجازۀ الله سبحانه و تعالی نصرت را شروع و از اهل آن خواست. این طلب نصرت در مرحلۀ آخر تفاعل در سال دهم بعثت بوده، وقتی‌که دشمنی از هر طرف بالای رسول الله صلی الله علیه وسلم شدت گرفته بود. در عیون الاثر آمده است: «از قتاده روایت شده که وی گفته است، خدیجه رضی الله عنها سه سال قبل از هجرت رسول الله صلی الله علیه وسلم در مکه وفات نمود. خدیجه اولین کسی بود که به رسول الله صلی الله علیه و سلم ایمان آروده بود. قتاده گفته است: خدیجه بنت خویلد و ابوطالب در یک سال وفات نمودند که با مرگ این دو شخص دو مصیبت بزرگ بر رسول الله صلی الله علیه وسلم پیش آمد، یکی وفات خدیجه رضی الله عنها و دیگری وفات ابو طالب. خدیجه رضی الله عنها شخصیت بزرگ و ستون قوی برای تصدیق اسلام بود که رسول الله صلی الله علیه وسلم با او آرام می‌گرفت. قتاده و هم‌چنان زیاد بکائی از ابن اسحاق روایت کرده است که خدیجه رضی الله عنها و ابوطالب در یک سال وفات نمودند و این حادثه پس از سال دهم بعثت رسول الله صلی الله علیه و سلم و سه سال قبل از هجرت به وقوع پیوست. ابن قتیبه گفته است: خدیجه رضی الله عنها سه روز بعد از مرگ ابوطالب وفات یافت. و هم‌چنان بیهقی مثل همین موضوع را ذکر کرده است.»

از واقدی روایت شده است: (خدیجه رضی الله عنها پانزده شب قبل از مرگ ابوطالب وفات یافت و بعضی طوری دیگری گفتند، وقتی که ابوطالب وفات نمود، قریش رسول الله صلی الله علیه وسلم را بسیار آزار دادند در حدی‌که قبلاْ در زمان حیات ابوطالب هرگز چنین آزاری ندیده بود. آزار قریش به حدی بود که یکی از بی‌خردان قریش بالای سر مبارک رسول الله صلی الله علیه وسلم خاک پاشید و رسول الله صلی الله علیه وسلم با همان خاک پاشیده به خانه رفت، یکی از دختران آن حضرت صلی الله علیه وسلم دست مبارکش را گرفت و در حالی‌که خاک را از سر مبارک آن می‌شست گریه می‌کرد، رسول الله صلی الله علیه گفت:

«لا تبك يَا بُنَيَّةُ فَإِنَّ اللَّهَ مَانِعٌ أَبَاكِ» وَيَقُولُ بَيْنَ ذَلِكَ: «مَا نَالَتْ مِنِّي قُرَيْشٌ شَيْئاً أَكْرَهُهُ حَتَّى مَاتَ أَبُو طَالِبٍ»

دخترم! گریه نکن، الله سبحانه و تعالی حامی و حافظ پدرت است و در بین سخنان شان فرمودند هرگز قریش چنین آزار و اذیتی‌را قبل از مرگ ابوطالب بر من مرتکب نشده بود.

 در چنین زمان سختی، الله سبحانه و تعالی رسول‌اش را با دو حادثۀ بزرگ عزت داد، یکی اسراء و معراج و دیگری اذن و جازۀ رسول الله صلی الله علیه وسلم به طلب نصرت از اهل قوت که مطمئناْ این طلب نصرت به قصد حمایت دعوت و برپائی دولت  اسلامی بود که در این مطلب جای بحث از مسأله معراج نیست. اما طلب نصرت رسول الله صلی الله علیه وسلم ابتداء از طائف شروع شد که این مردم جواب رد دادند وحتی برعکس مردان بی‌خرد خود را بر رسول الله صلی الله علیه و سلم شوراندند تا آن حضرت صلی الله علیه و سلم را اذیت کنند، اما باز هم فعالیت‌ها برای طلب نصرت بیشتر و وسیع‌تر گردید.

رسول الله صلی الله علیه وسلم در طلب نصرت خود به اهل قوت و اهل قدرت یعنی سران قبائل بزرگ، نه قبائل کوچک توجه کرد. رسول الله صلی الله علیه و سلم قبل از طلب نصرت اهل قدرت را به سوی اسلام فرا می‌خواند، اگر اسلام را می‌پذیرفتند بعداْ آنان را به صورت واضح و آشکار برای برپائی دولت اسلامی فرا می‌خواند، دولتی‌که احکام الله سبحانه و تعالی را تطبیق نموده و توسط جهاد اسلام را حمل نماید، به همین دلیل بعضی از قبائل شرط گذاشتند که بعد از رسول الله صلی الله علیه و سلم قدرت و حاکمیت به دست شان سپرده شود و بعضی گفتند به شرط این‌که جنگ تنها در برابر اعراب صورت گیرد، نصرت می‌دهند نه با فارس که توضیح بیشتر این مسأله را در ذیل ارایه می‌کنیم:

 سیرت نبوی ابن کثیر جلد 2 صفحۀ155، «حافظ ابونعیم از طریق عبدالله بن اجلح و یحی بن سعید اموی و هردوی شان از محمد بن سائب کلبی از ابی صالح از ابن عباس و از عباس روایت کرده است که گفته است: رسول الله صلی الله علیه و سلم برایم گفت: من برای تو و برادرت کدام مانع نمی‌بینم، آیا می‌توانی که فردا مرا در بازار بیرون کنی و در بین منازل قبائل مردم قرار بگیریم؟ (آنجا‌ جای بود که عرب‌ها از مناطق مختلف جمع می‌شدند) عباس رضی الله عنه گفت: گفتم این قبیلۀ کنده است، این قبیله بهترین کسانی هستند که از یمن به حج آمدند، این قبیلۀ بکر ابن وائل و این قبیلۀ بنی عامر بن صعصعه است، پس از بین این‌ها انتخاب کن! عباس گفت، رسول الله صلی الله علیه وسلم از قبیلۀ کنده شروع کرده نزد شان رفت و سوال نمود، این قوم کدام قوم است؟ گفتند از اهل یمن، رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: از کدام قوم یمن؟ گفتند از قبیلۀ کنده؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: از کدام قبیلۀ کنده؟ گفتند از بنی عمرو بن معاویه. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: آیا می‌خواهید شما را به خیر دعوت کنم؟ گفتند: کدام خیر؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«تشهدون أن لا إله إلا الله وتقيمون الصلاة وتؤمنون بما جاء من عند الله»

ترجمه: شهادت دهید که جز الله سبحانه و تعالی دیگر معبودی نیست، نماز را بر پا دارید و به آنچه از جانب الله سبحانه و تعالی آمده است ایمان بیاورید.

عبدالله بن اجلح گفت: پدرم از بزرگان قوم اش روایت نموده که قوم کنده به پاسخ رسول الله صلی الله علیه وسلم گفت: اگر پیروز شدی قدرت و حاکمیت را بعد از خودت برای ما انتقال بده، رسول الله صلی الله علیه و سلم گفت:

«إن الملك لله يجعله حيث يشاء»

ترجمه‌: قدرت از آن الله سبحانه تعالی می‌باشد برای هرکسی او خواسته باشد می‌دهد.

 این‌جا بود که به جواب رسول الله صلی الله علیه وسلم گفتند: به چیزی‌که آوردی نیازی نداریم. ابوبکر رضی الله عنه گفت: سپس به کنار مجلسی رفتیم که سکینت و وقار بالای آن مجلس حکم فرما بوده و بزرگان شان در آن‌جا حضور داشتند و من بر این مجلس سلام کردم. علی رضی الله عنه گفته است: ابوبکر در همۀ امور خیر پیش قدم بود، ابوبکر گفت: این قوم از کجا است؟ گفتند از بنی شیبان ابن ثعلبه، پس به سوی رسول الله صلی الله علیه وسلم نگاهی کرد و گفت: پدر و مادرم فدایت از این مردم قوی‌تر در بین قوم شان نیست. و در روایتی گفته است: این مردم سران قوم و بزرگان قوم خود هستند و در بین شان مفروق بن عمرو، هانی بن قبیضه، مثنی ابن حارثه و نعمان بن شریک نیز حضور داشتند.  

و نزدیک‌ترین قوم به ابوبکر رضی الله عنه مفروق بود و مفروق بن عمرو فصیح‌ترین شخص در بین قوم خود بود. او شخصی بود که دو بافت موی داشت و به روی سینۀ آن افتاده بود. مفروق نزدیک ابوبکر نشست و گفت: فکر می‌کنم از قریش هستی؟ ابوبکر گفت: بلی، اگر به شما خبری رسیده باشد که در بین ما رسولی فرستاده شده آن رسول همین مرد است. مفروق گفت: بلی این خبر برای ما رسیده است. سپس روی خود را به طرف رسول الله صلی الله علیه وسلم نمود و گفت: ای برادر قریشی چه می‌گوئی؟ رسول الله صلی الله علیه نزدیک شد و نشست و ابوبکر رضی الله عنه با ردای خود بالای رسول الله صلی الله علیه وسلم سایه کرد، رسول الله صلی الله علیه و سلم گفت:

«أدعوكم إلى شهادة أن لا إله إلا الله وحده لا شريك له وأني رسول الله، وأن تؤووني وتنصروني حتى أؤدي عن الله الذي أمرني به، فإن قريشا قد تظاهرت على أمر الله، وكذبت رسوله، واستغنت بالباطل عن الحق، والله هو الغني الحميد...»

ترجمه: شما را فرا می‌خوانم که بگوئید، معبودی جز الله سبحانه و تعالی نبوده، او تنها ذاتی است که شریکی ندارد و من رسول آن می‌باشم و هم‌چنین مرا جای دهید و مرا نصرت دهید تا امر الله سبحانه و تعالی را اداء نمایم، زیرا قریش به امر الله سبحانه و تعالی پشت نموده و رسول اش را تکذیب نمودند و به باطل تمسک کرده و از حق بی‌نیازی نمودند، الله سبحانه و تعالی نیز از بنده گان طغیان‌گرش بی‌نیاز بوده و ستوده شده است.

مفروق به رسول الله صلی الله علیه وسلم گفت: ادامه بدهید، قسم به الله که این سخن اهل زمین نیست، اگر سخن اهل زمین می‌بود ما می‌شناختیم. رسول الله صلی الله علیه وسلم این آیۀ مبارکه را تلاوت نمود:

﴿إن الله يأمر بالعدل والإحسان وإيتاء ذي القربى وينهى عن الفحشاء والمنكر والبغي، يعظكم لعلكم تذكرون﴾ [نحل: 90]

ترجمه: همانا خداوند (مردم را) به عدل و احسان و دادن (حق ) خويشاوندان، فرمان مي دهد و از كارهاي زشت و ناپسند و تجاوز، نهي مي فرمايد او شما را موعظه مي كند باشد كه متذكر شويد.

سپس مفروق گفت، سوگند به الله سبحانه و تعالی که ما را به سوی اخلاق زیبا و بهترین اعمال دعوت نمودی، شکی نیست قومی‌که ترا تکذیب کردند خود شان خساره کردند.

 طوری به نظر می‌رسید که مفروق علاقه مند بود تا هانی بن قبیضه نیز در صحبت شان شرکت نماید. او گفت: این هانی ابن قبیضه دوست و بزرگ ما است. گفت: نزد ما قومی است که نمی‌خواهیم با ایشان پیمان و عقدی ببندیم، اما این قوم نزد ما می‌آیند و ما نزد آنها می‌رویم، آن‌ها نگاه می‌کنند و ما نگاه می‌کنیم. طوری به نظر می‌رسید که هانی می‌خواست تا مثنی ابن حارثه در صحبت شان سهیم گردد، سپس گفت: این مثنی بزرگ و رفیق ما در مسائل جنگی است. مثنی گفت: ای برادر قریشی من کلام تو را شنیدم و مورد پسندم قرار گرفت، کلام تو توجه مرا جلب کرد، تو صحبتی کردی که مرا به شگفت انداخت. جواب همان جواب هانی ابن قبیضه بود، گفتند ما دین و اتباع خود را به خاطری یک مجلس تو ترک نمودیم و ما در بین دو سنگ قرار گرفتیم یکی یمامه و دیگری سماوه است.

 رسول الله صلی الله علیه و سلم گفتند این دو سنگ چیست؟ گفت: یکی زمین‌های خشک و سرزمین عرب(اشاره به قوم عرب بود) و دیگری فارس و رود خانه‌های کسری. کسری از ما تعهد گرفته که هیچ مشکلی برای شان ایجاد نکنیم و هم‌چنان کسی‌که برای شان مشکل ایجاد کند در کنار خود جای ندهیم و چیزی‌که تو ما را به سوی آن فرا می‌خوانی چیزی است که پادشاهان از آن متنفر اند، بازهم در مورد عرب مشکلی ندارد و عذر پذیرفته خواهد شد ولی سرزمین فارس این عذر را نمی‌پذیرد و با آن‌ها نمی‌جنگیم اگر می‌خواهی که ما تو را نصرت دهیم و از تو حمایت کنیم انجام می‌دهیم. رسول الله صلی الله علیه وسلم گفت:

«ما أسأتم الرد إذ أفصحتم بالصدق، إنه لا يقوم بدين الله إلا من حاطه من جميع جوانبه»

ترجمه: پس از این‌که حق را شناخته و به زبان آوردید، چی بد پاسخی دادید او هرگز دین الله سبحانه و تعالی تجزیه نکرده و تمام دین او سبحانه و تعالی را عمل خواهد کرد.

 سیرت ابن هشام در صفحۀ 422 جلد 1 کتاب خود تحت عنوان: (رفتن رسول الله صلی الله علیه وسلم نزد بنی عام) چنین نگاشته است: ابن اسحاق گفته است که زهری برایم گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم نزد بنی عامر بن صعصعه رفته و ایشان را به سوی دین الله سبحانه و تعالی فراخواند، از ایشان طلب نصرت نمود. مردی‌که به نام بیحره بن فراس یاد می‌شد ابن هشام گفته است که این مرد بنام فراس ابن عبدالله بن سلمه بن قشیر بن کعب بن ربیعه بن عامر بن صعصه یاد می‌شد. این مرد گفت: سوگند به الله که اگر من این جوان را از قریش بگیرم عرب را توسط آن از بین می‌برم. سپس گفت: نظرت چیست که ما تو را بیعت کنیم اما زمانی‌که پیروز شدی سرنوشت این امر پس از تو برای ما سپرده شود؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم گفت:

«الْأَمْرُ إلَى اللّهِ يَضَعُهُ حَيْثُ يَشَاءُ»

ترجمه: کار به دست الله سبحانه و تعالی است هر جا که او بخواهد قرار می‌دهد.

 زهری گفته است که بیحره گفت: تو می‌خواهی ما را به خاطری خودت در برابر عرب‌ها قرار دهی اما زمانی‌که پیروز شدی امر به دست غیر ما سپرده شود؟ ما نیازی به این کار نداریم.

 اما در اخیر مرحلۀ طلب نصرت یعنی عقبۀ دوم، واضح معلوم می‌شود که مسلمانان بیعت کردند و مصعب رضی الله عنه مدتی در بین شان بود که اسلام را برای شان تعلیم داده و بعد از تعلیم اسلام بیعت دوم عقبه صورت گرفت، سپس هجرت رسول الله صلی الله علیه و سلم و اقامت دولت اسلامی به میان آمد که برای توضیح بیشتر مطالب ذیل را بیان می‌کنیم:

در سیرت ابن هشام و در حدائق الانوار و دیگر کتب سیرت آمده است: «سپس مصعب ابن عمیر به مکه برگشت و کسانی‌که از انصار در موسم حج در سال سیزدهم بعثت با قوم خود از اهل شرک به حج رفته و به مکه رسیدند برای رسول الله صلی الله علیه وسلم در اواسط ایام تشریق برای بار دوم در عقبه وعده دادند، وقتی الله سبحانه و تعالی خواست که عزت و نصرت را برای نبی صلی الله علیه وسلم نصیب فرماید تا مسلمانان را عزت و مشرکین را ذلت بخشد این بیعت به میان آمد. کعب رضی الله عنه گفت: سپس به سوی حج بیرون شدیم و برای رسول الله صلی الله علیه وسلم در عقبۀ دوم در وسط ایام تشریق وعده داده بودیم، وقتی از مراسم حج فارغ شدیم شب را با قوم خود در خواب‌گاه خود استراحت کردیم تا قسمتی از شب گذشت، سپس از خواب‌گاه خود بیرون رفته آرام آرام پنهان از قوم خود نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم رفتیم تا این‌که در عقبه با رسول الله یک‌جا شدیم و تعداد مان هفتاد و سه مرد و دو زن بود.

 کعب رضی الله عنه گفت: ما در شب یک‌جا شدیم و منتظر رسول الله صلی الله علیه وسلم بودیم، رسول الله صلی الله علیه وسلم آمده صحبت را شروع نمود، وی قرآن را تلاوت و سپس ما را به سوی الله سبحانه و تعالی و اسلام فراخواند، بعداْ گفت:

«أُبَايِعُكُمْ عَلَى أَنْ تَمْنَعُونِي مِمَّا تَمْنَعُونَ مِنْهُ نِسَاءَكُمْ وَأَبْنَاءَكُمْ»

از شما بیعت گرفتم تا از من طوری حمایت کنید که از زنان و فرزندان تان حمایت می‌کنید. کعب گفت: براء بن معرور دست رسول الله صلی الله علیه وسلم را گرفته، گفت، بلی قسم به آن ذاتی‌که ترا به حق فرستاده است از تو هم‌مانند آبرو و عفت مان حمایت می‌کنیم، رسول الله صلی الله علیه وسلم از ما بیعت گرفت، قسم به الله سبحانه و تعالی که ما اهل جنگ و شمشیر بودیم و جنگ را به میراث برده بودیم وی هم‌چنان گفت: براء با رسول الله صلی الله علیه وسلم صحبت می‌نمود ابوهیثم بن تیهان گفت یا رسول الله بین ما و یهود تعهداتی است و ما این تعهدات را می‌شکنیم، اگر ما ترا نصرت دهیم و الله سبحانه و تعالی شما را پیروز گرداند پس به سوی قوم خود بر می‌گردی؟ او گفت:

«فَتَبَسَّمَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ، ثُمَّ قَالَ: بَلْ الدَّمَ الدَّمَ، وَالْهَدْمَ الْهَدْمَ، أَنَا مِنْكُمْ وَأَنْتُمْ مِنِّي، أُحَارِبُ مَنْ حَارَبْتُمْ، وَأُسَالِمُ مَنْ سَالَمْتُمْ...»

ترجمه: رسول الله صلی الله علیه وسلم تبسم کرد سپس گفت خون شما خون من است، خرابی شما خرابی من است، من از شما هستم و شما از من هستید می‌جنگم با کسی‌که شما بجنگید و صلح می‌کنم با کسی‌که شما صلح کنید.

ابن اسحاق گفته است: عباده ابن ولید بن عباده بن صامت از پدرش ولید روایت نموده است: رسول الله صلی الله علیه وسلم از ما بیعت جنگ گرفت و عباده از دوازده نفری بود که در بیعت اول عقبه نیز بیعت بر سمع و طاعت به رسول الله کرده بود، او گفت: در سختی، آسانی، میل و عدم رغبت و سختی، ما بر تو بیعت کردیم ما هرگز در امر حق منازعه نکرده و از ملامت هیچ ملامت‌گری نمی‌هراسیم» پایان نقل قول سیرت ابن هشام.  

به این ترتیب بیعت دوم عقبه به پایان رسید، بیعتی‌که به سبب آن رسول الله صلی الله علیه وسلم نصرت داده شده و اسلام قبل از آن در مدینه منوره نشر گردید، سپس هجرت صورت گرفت بعد از آن دولت اسلامی بر پا شد. از این همه معلوم می‌شود که رسول الله صلی الله علیه وسلم از سال دهم بعثت مأمور به طلب نصرت گردیده است، یعنی رسول الله صلی الله علیه وسلم به اساس وحی مأمور به طلب نصرت شد. بناْ اهل قوت را در قبائل جستجو می‌کرد و طلب نصرت می‌نمود، وقتی اخبار مدینه از جانب مصعب بن عمیر برای آن حضرت صلی الله علیه و سلم رسید و بعداْ هفتاد و سه مرد و دو زن نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمدند و رسول الله صلی الله علیه وسلم را در عقبه برای بار دوم بیعت نمودند. رسول الله صلی الله علیه وسلم دانست که مردم مدینه توان نصرت را برای اقامت دولت اسلامی و عزت بخشیدن اسلام و مسلمانان دارند، با آن‌هم رسول الله علیه وسلم به مدینه هجرت نکرد مگر بعد از این‌که الله سبحانه و تعالی دارالهجرت را برای شان نشان داده و برای آن حضرت صلی الله علیه و سلم اجازۀ هجرت داده شد. چنانچه در بخاری آمده است:

ابن شهاب گفته است عروه بن زبیر برایم خبرداد که عائشه هم‌سر رسول الله صلی الله علیه وسلم گفته است: پدر و مادرم را یاد نمی‌دهم مگر این‌که آن‌ها دین داشتند و هیچ روزی را یاد نمی‌دهم مگر این‌که رسول الله صلی الله علیه وسلم صبح و شام به خانۀ ما می‌آمد، رسول الله صلی الله علیه وسلم به مسلمانان گفت:

«إِنِّي أُرِيتُ دَارَ هِجْرَتِكُمْ، ذَاتَ نَخْلٍ بَيْنَ لاَبَتَيْنِ»

ترجمه: سرزمین هجرت برایم نشان داده شد، سرزمینی دارای درختان خرما و بین دو ریگزار.

پس کسی‌که می‌خواست به سوی مدینه هجرت کند و همۀ کسانی‌که به حبشه هجرت کرده بودند به مدینه بازگشتند و ابوبکر رضی الله عنه آمادگی هجرت را به سوی مدینه گرفت. رسول الله صلی الله علیه وسلم برایش گفت:

«عَلَى رِسْلِكَ، فَإِنِّي أَرْجُو أَنْ يُؤْذَنَ لِي»

ترجمه: صبرکن! امیدوارم که اجازۀ هجرت برای من نیز داده شود، ابوبکر صدیق رضی الله عنه گفت: پدر و مادرم فدایت! آیا واقعاْ چنین است؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم گفت: بلی.

 ابن شهاب از عروه، عروه از عائشه رضی الله عنها روایت نموده است: یک روز در وقت گرمی چاشت ونیمۀ روز در خانۀ ابوبکر نشسته بودیم، کسی گفت: این رسول الله صلی الله علیه وسلم است که سرش را پوشانده و در این ساعت آمده است، ساعتی‌که قبلاْ در این وقت هیچ گاه نیامده بود. ابوبکر رضی الله عنه گفت: پدر و مادرم فدایش، سوگند به الله سبحانه و تعالی که آن را امر مهمی در این ساعت به این جا کشانده است. عائشه رضی الله عنها گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و اجازۀ ورود خواست، اجازه داده شد و وارد خانه گردید. سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم برای ابوبکر رضی الله عنه گفت:

«أَخْرِجْ مَنْ عِنْدَكَ»

ترجمه: همۀ کسانی‌که در نزد تو است بیرون شان کن!

ابوبکر رضی الله عنه گفت: پدرم فدایت یا رسول الله همه خانه جای خودت هستند باکی نیست بگو، رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود:

«فَإِنِّي قَدْ أُذِنَ لِي فِي الخُرُوجِ»

ترجمه: اجازۀ خروج برایم داده شده است.

 ابوبکر رضی الله عنه گفت: آیا هم‌راهی من هم اجازه داده شده است؟ گفت: بلی.

خلاصه

رسول الله صلی الله علیه وسلم به اساس وحی و بعد اجازه از جانب الله سبحانه و تعالی طلب نصرت را آغاز کرد. رسول الله صلی الله علیه وسلم از هر کسی‌که طلب نصرت می‌نمود در ابتداء آن‌را به سوی اسلام دعوت می‌نمود، در صورتی‌که اسلام را می‌پذیرفت پس از آن طلب نصرت می‌نمود.

رسول الله صلی الله علیه وسلم نصرت را از اهل قوت و کسانی‌که توان نصرت را داشتند طلب می‌نمود، به همین دلیل به قبائل بزرگ و قوی تکیه می‌کرد نه بر قبائل کوچک. هم‌چنان به شهرهای بزرگ جهت طلب نصرت می‌رفت نه در مناطق کوچک و صحرا نشین، یعنی به کسانی روی می‌آورد و طلب نصرت می‌نمود که توان نصرت را داشتند و می‌توانستند که رسول الله صلی الله علیه وسلم را برای اقامۀ دولت اسلامی و حکم بما انزل الله و جهاد فی سبیل الله تعیین کنند و این مسأله واضح است. اما بعضی از این قبائل شرط گذاشتند که قدرت را بعد از رسول الله صلی الله علیه وسلم بگیرند و بعضی هم شرط گذاشتند که با اعراب جنگ کنند ولی با فارس جنگ نکنند.

امیدوارم که همین قدر جواب بر هر سه سوال کافی باشد و الله سبحانه و تعالی آگاه‌تر و در کار خود دانا ‌تر است.

برادرتان عطاء ابن خلیل ابوالرشته

22 محرم 1441 هـ.ق

21 اکتوبر 2019م

مترجم: مصطفی اسلام

ادامه مطلب...
  • نشر شده در فقهی

پرسش:

از این آیۀ مبارکه:

﴿فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ وَاذْكُرُوهُ كَمَا هَدَاكُمْ وَإِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ [بقره: ۱۹۸]

ترجمه: و هنگامیكه از عرفات(به سوی مزدلفه) روان شديد، الله سبحانه و تعالی را (با تهليل و تكبير و تلبيه) در نزد مشعرالحرام ياد كنيد و همان گونه كه شما را رهنمون كرده است، الله (سبحانه وتعالی) را ياد كنيد(با تضرّع و زاری و بيم و اميد و اينكه گوئی او را می بينيد به ذكرش بپردازيد) اگرچه پيش از آن جزو گمراهان بوده باشيد.

سوالی در نزدم خلق شده است؛ زیرا از آیۀ اول ﴿فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ﴾ و هنگامی‎كه از عرفات(به سوی مزدلفه) روان شديد، الله سبحانه وتعالی را (با تهليل و تكبير و تلبيه) در نزد مشعرالحرام ياد كنيد.

طوری فهمیده می‌شود که حجاج در عرفات وقوف کنند؛ اما آیۀ بعدی طوری دلالت دارد که حجاج باید در مزدلفه نیز وقوف کنند، پس از این دو آیه طوری برداشت می‌شود که گویا باید دو وقوف صورت گیرد، یک وقوف در عرفات و وقوف دوم در مزدلفه با وجودی‌ معلوم است که وقوف در عرفات لازم بوده و از عرفات به مزدلفه نزول صورت می‌گیرد. امیدوارم که این مطلب توضیح داده شود! الله سبحانه وتعالی شما را جزای خیر نصیب فرماید.

پاسخ:

برادر محترم در حج یک وقوف است، همان وقوف در عرفات و سپس به مزدلفه نزول صورت می‌گیرد. برای روشن شدن این موضوع معنی این دو آیه کریمه را برای شما واضح خواهم می‌ساخت: ﴿فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ﴾ و هنگامی‎كه از عرفات (به سوی مزدلفه) روان شديد. و این از باب سیلان آب است یعنی مانند آن که آب در مسیر خود سیلان می‌کند؛ همان طور حجاج از عرفات به مزدلفه می‌آیند. "عرفات" در این آیه صیغۀ جمع نیست؛ بلکه اسم مکانِ معروفی است از اماکن حج یعنی عرفات اجزای مختلفی ندارد؛ بل یک مکانی است که به نام عرفات یاد می‌شود. یعنی "عرفة" و "عرفات" یک معنی دارد، "تاء" در کلمۀ عرفات "تاء" تأنیث نمی‌باشد به همین دلیل از لحاظ ادبی قبول اعراب نموده و غیر منصرف نشده است. ﴿وَإِنْ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الضَّالِّينَ﴾ یعنی اگرچه شما قبل از آوردن هدایت از جانب رسول الله صلی الله علیه وسلم و بیان احکام حج و غیر آن در گمراهی بودید.  ﴿الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ﴾ مشعرالحرام مزدلفه است؛ چنانچه ابن عمر رضی الله عنه روایت نموده است که مشعرالحرام به مزدلفه اطلاق می‌شود. ﴿ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ﴾ یعنی باید وقوف شما ای اهل مکه مانند دیگر مردم باشد، بدین معنی که در عرفات وقوف کنید، سپس از عرفات به مزدلفه نزول کنید. این آیه مبارك عادت قریش را در زمان جاهلیت باطل نموده‎است؛ چون که در آن زمان قریش در مزدلفه وقوف می‌نمودند؛ نه در عرفات از این لحاظ مزدلفه از اماکن حرم است؛ ولی عرفات از اماکن حل و می‌گفتند که ما ساکنین و پاسداران بیت الله‎الحرام هستیم و از منطقۀ حرم بیرون نمی‌شویم، هم‎چنان این منطقه را "حمس" یاد می‎کردند. از اینرو الله سبحانه وتعالی در این آیه مبارک قریش را امر کرد که مانند دیگر مردم در عرفات وقوف کنند و از خطاهای‌که انجام داده اند، استغفار کنند. الله سبحانه وتعالی برای بندگان مخلص خود بخشاینده و مهربان است.

بخاری و مسلم که لفظ حدیث از بخاری است از هشام ابن عروه از پدرش که وی از عائشه رضی الله عنها روایت نموده است:

«كَانَتْ قُرَيْشٌ وَمَنْ دَانَ دِينَهَا يَقِفُونَ بِالْمُزْدَلِفَةِ، وَكَانُوا يُسَمَّوْنَ الحُمْسَ، وَكَانَ سَائِرُ العَرَبِ يَقِفُونَ بِعَرَفَاتٍ، فَلَمَّا جَاءَ الإِسْلاَمُ أَمَرَ اللَّهُ نَبِيَّهُ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ يَأْتِيَ عَرَفَاتٍ، ثُمَّ يَقِفَ بِهَا، ثُمَّ يُفِيضَ مِنْهَا» فَذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى: ﴿ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ﴾

ترجمه: قریش و هم‌کیشانشان در مزدلفه وقوف می‌کردند و آن‌ را بنام "حمس" یاد می‌کردند و دیگر اعراب در عرفات وقوف می‌کردند و وقتی‎که اسلام آمد، الله سبحانه وتعالی رسول الله صلی الله علیه وسلم را امر نمود که قریش نیز در عرفات وقوف کنند، سپس از عرفات به مزدلفه بروند و همین معنی قول الله سبحانه وتعالی است: یعنی نزول کنيد از جائی‌که مردم نزول می‌کنند.

بناء (ثُمَّ) عطف بر آخر آیه سابقه است:

﴿وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ﴾ [بقره: ۱۹۷]

ترجمه: و توشه برگيريد(هم برای سفر حجّ و هم برای سرای ديگرتان و بدانيد) كه بهترين توشه پرهيزگاری است و ای خردمندان! از (خشم و كيفر) من بپرهيزيد.

یعنی در آیۀ مبارکه از لحاظ معنی تقدیم و تأخیر است، بناًء ترتیب معنی به صورت ذیل است: یعنی برای خودتان اعمال خیر جمع کنید؛ زیرا بهترین توشه تقوا و اعمال خير است و از من تقوا کنید ای صاحبان عقل سپس وقوف کنید از جای‌که مردم وقوف می‌کنند، یعنی در عرفات وقوف کنید و بعداً از عرفات به مزدلفه برويد؛ چنانچه قریش این عمل را در زمان جاهلیت انجام می‌دادند وقتی به عرفات وقوف کردید و امر الله سبحانه وتعالی را انجام دادید به طرف مزدلفه بروید و الله سبحانه وتعالی را در مزدلفه یاد کنید، الله سبحانه وتعالی را به خاطری این هدایت حمد بگوید؛ چون قبلاً شما گمراه بودید و راه هدایت را نمی‌شناختید.

چنان به نظر می‌رسد نکتۀ که سبب این سوال گردیده است و چنانچه سوال کننده فکر می‌کند که کلمۀ "ثمَ" در این آیه حرف عطف است که "تراخی" یعنی وسعت و فراخی را افاده می‌کند که در این صورت معنی آیۀ اول را این‌گونه فکر می‌کند:

﴿فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ﴾

ترجمه: یعنی شما وقتی در عرفات وقوف کردید به مزدلفه پایان شوید.

 پس حاجی باید از عرفات به مزدلفه بیاید و از آیۀ دوم طوری برداشت می‌کند که آیۀ: ﴿ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ﴾ با در نظرداشت معنی "ثمَ" به این معنی است که وقتی به مزدلفه رسیدید بعد از نماز صبح از "مزدلفه" به "مِنا" بروید، از چنین تعبیری این سوال پیدا شده است در حالی‌که به دو وجه چنین نیست:

وجه اول: روایتی است که بخاری و مسلم در مورد نزول این آیه مبارکه نموده است: ﴿ثُمَّ أَفِيضُوا مِنْ حَيْثُ أَفَاضَ النَّاسُ﴾ یعنی به عرفات باید توقف کنید؛ نه در مزدلفه و الله سبحانه وتعالی برای تمام حجاج به شمول قریش فرض نموده تا به عرفات وقوف کنند.

وجه دوم: این است که "ثمَ" معنی تراخی یعنی فراخی و وسعت را می‌رساند و مسئله که بعد از "ثمَ" ذکر شده باید بعد از موضوع و قبل از"ثمَ" باشد؛ اما این معنی دائمی آن نیست؛ بلکه گاهی اوقات کلمۀ "ثمَ" برخلاف این معنی نیز استفاده می‌شود، چون یکی از موارد استعمال آن این است که مسئله ما بعد "ثمَ" در معنی قبل از ماقبل "ثمَ" است؛ اما این مسئله نیاز به قرینه دارد و هم‎چنان نیاز به نکتۀ دارد که ایجاب چنین مسئله را داشته باشد.

 چنانچه عرب‌ها می‌گویند: "أعجبني ما صنعت اليوم ثم ما صنعت أمس أعجب" یعنی چیزی‌که دیروز انجام دادم جالب‌تر از چیزی است که امروز انجام دادم که در این صورت علماء زبان می‌گویند عطف لاحق بر سابق است و بدون این‌که مسئله اولیت در نظر گرفته شود؛ مگر معنی مشهور این است که مسئله‎ متذکره بعد از کلمۀ"ثمَ" از لحاظ وقوع باید بعد از مسئله متذکره قبل از"ثمَ" باشد. بناًء استعمال کلمه" ثمَ" به قرینۀ نیاز دارد تا وجه دوم را ثابت سازد و هدف از استعمال "ثمَ" به این شکل تبارز دادن مسئله‌ خاصی است؛ زیرا تفاوت استعمال در زبان عربی‎فصیح حتماً روی یک هدف است نه بدون هدف.

با دقت نمودن زبان عربی سابق در می‌یابیم که همین استعمال کلمه "امس" بعد از "ثمَ" و استعمال "یوم" قبل از "ثمَ" معنی تقدیم و تأخیر را می‌رساند؛ اما هدف از این تقدیم و تأخیر ظاهر نمودن مطلبی است که گویا طوری گفته شده که آنچه دیروز انجام می‌دادند از امروز شان بهتر است؛ اما در حقیقت چنین نیست. پس در آیۀ مبارکه قرینه تقدیم و تأخیر از لحاظ معنی سبب نزول آیه طبق روایت بخاری و مسلم است. اما هدف از تقدیم و تأخیر ابراز مسئله است و این آیۀ مبارکه عادت قریش را به بطلان کشیده و برای قریش بیان کرد که باید مثل سائر حجاج در عرفات وقوف کنند نه در مزدلفه.

امیدوارم که مسئله واضح و فهمیده شده‎باشد که وقوف تنها همان وقوف در عرفات است و آیۀ متأخر﴿ثُمَّ أَفِيضُوا...﴾ در معنی از آیۀ ﴿فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ...﴾ مقدم است و این تقدیم و تأخیر در زبان عربی به خاطری یک هدف است و هدف در این‌جا از بین بردن عادت جاهلیت است که این عادت قریش را از دیگر مردم جدا می‌کرد.

برادرتان عطاء ابن خلیل ابوالرشته

مترجم: مصطفی اسلام

 

ادامه مطلب...
  • نشر شده در سیاسی

(ترجمه)

پرسش:

کسی سوال نموده که حزب‌التحریر برای بر پائی دولت خلافت تنها بر دوران مکی استناد نموده و جهاد در مرحلۀ دعوت به سوی خلافت را خلاف شرع می‌داند و می‌گوید که رسول الله صلی الله علیه وسلم به این کار اقدام نکرده است، سوال کننده می‌ افزاید: چرا دلائل برپائی دولت اسلامی از دوران مدنی گرفته نمی‌شود تا بدین اساس جهاد بر حال خود باقی باشد؟ آیا پاسخ قناعت بخشی در این مسأله وجود دارد؟ الله سبحانه و تعالی شما را جزای خیر دهد.

پاسخ:

 برای پاسخ به این پرسش چند مسأله نیاز به توضیح دارد:

1-     دلائل وارده در مورد یک حکم شرعی از کتاب باشد و یا از سنت، واجب است که پیروی شود و هیچ فرقی بین دلائل وارده در دوران مکی و مدنی نمی‌باشد.

2-     دلائل پذیرفته شده در مورد یک مسأله، دلائلی است که در مورد خود مسأله آمده باشد نه دلائلی‌که در مورد غیر آن، به گونۀ مثال:

الف: وقتی شخص خواسته باشد که چگونگی وضوء را بداند پس در مورد دلائل وضوع بررسی شود، فرقی نمی‌کند که این دلائل در مکه نازل شده باشد و یا در مدینه، و حکم شرعی مطابق به اصول پذیرفته شده باید استنباط شود. بناْ برای چگونگی و شناخت حکم وضوء نمی‌شود دلائل حکم روزه تحقیق و بررسی شود.

ب: وقتی شخص خواسته باشد که احکام حج را بداند بايد دلائل مربوط به حج تحقیق و بررسی شود، فرقی نمی‌کند که دلائل آن در مکه نازل شده باشد و یا در مدینه، و حکم شرعی مطابق اصول پذیرفته شده استنباط می‌شود و ما نمی‌توانیم برای شناخت و معرفت احکام حج به دلائل نماز استناد کنیم و حکم حج را از دلائل نماز بگیریم.

ج: وقتی شخص خواسته باشد که احکام جهاد فرض عینی و کفائی را بداند و یا شخص خواسته باشد که احکام مرتب بر جهاد را بداند، مثلا می‌خواهد بداند که آیا جنگ شود و یا صلح، باید دلائل مربوط به جهاد تحقیق و بررسی شود، فرقی نمی‌کند که این دلائل در مکه نازل شده باشد و یا در مدینه. حکم شرعی از همین دلائل مطابق به اصول پذیرفته شده استنباط می‌شود و برای شناخت احکام جهاد ما نمی‌توانیم دلائل مربوط به زکات را به بررسی بگیریم تا احکام مربوط به جهاد را از دلائل مربوط به زکات پیدا کنیم.

د: هم‌چنان برای شناخت هر حکم در تمام مسائل، دلائلی بررسی می‌شود که مربوط به خودش باشد فرقی نمی‌کند كه این دلائل در مکه نازل شده باشند و یا در مدینه، حکم شرعی از همان دلائل مربوط به حكم مطابق به اصول پذیرفته شده استنباط می‌گردد.

حالا به مسألۀ برپائی دولت اسلامی و دلائل آن می‌پردازیم، دلائلي‌که در مکه نازل شده ویا در مدینه حکم شرعی را از همان دلائل مربوط مطابق به اصول پذیرفته شده استنباط می‌کنیم.

ما هیچ دلیلی را برای برپائی دولت اسلامی جز دلائلی‌که در سیرت رسول الله صلی الله علیه وسلم در مکه دیده می‌شود در زمینه نداریم. ثابت شده که رسول الله صلی الله علیه و سلم در مکه به صورت سری دعوت کرد تا یک کتلۀ مومن و صبور را ایجاد کند، سپس از موجودیت شان در مکه اعلام کردند، سپس از اهل قوت به طلب نصرت پرداختند و در این مرحله الله سبحانه و تعالی رسول الله صلی الله علیه وسلم را با نصرت خویش عزت داد و رسول الله صلی الله علیه وسلم به سوی اهل قوت هجرت کرد و به این شکل دولت اسلامی را تأسیس کردند.

این دلائل برپائی دولت اسلامی است و غیر از این دیگر دلائلی برای برپائی دولت اسلامی وجود ندارد. رسول الله صلی الله علیه وسلم این دلائل سه مرحله‌ای را به صورت واضح و روشن عمل نموده و لازم است که بر این دلائل عملي پایبندی نمائیم. پس مسأله به دوران مکی قبل از فرضیت جهاد و دوران مدنی بعد از فرضیت جهاد ارتباطی ندارد، بلکه مسأله در مورد دلائل چیگونگی برپائی دولت اسلامی است و این دلائل را جز از دوران مکی نمی‌توان پیدا کرد تا این‌که رسول الله صلی الله علیه وسلم به خاطری برپائی دولت سلامی به مدینه هجرت کردند.

بر پائی دولت اسلامی یک مسأله‌ است و جهاد مسأله‌ای دیگری. طوری‌که قبلا تذکر دادیم دلائل برپائی دولت اسلامی از دلائل مربوط به خودش استنباط می‌شود، دلائل جهاد از دلائل مربوط به خودش و مسأله‌ای تأسیس دولت غیر از مسأله‌ای جهاد است و هيچ یک از این دو مسأله به مسأله‌ای دیگر توقف پیدا نمی‌کند. بناْ جهاد در نبود دولت اسلامی معطل نمی‌شود. رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌فرماید:

«وَالْجِهَادُ مَاضٍ مُنْذُ بَعَثَنِي اللهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَى أَنْ يُقَاتِلَ آخِرُ أُمَّتِي الدَّجَّالَ، لَا يُبْطِلُهُ جَوْرُ جَائِرٍ وَلَا عَدْلُ عَادِلٍ»

ترجمه: از زمانی‌که الله سبحانه و تعالی من را به رسالت فرستاده تا آخرین امت من كه دجال را به قتل برساند جهاد ادامه دارد، جهاد را ظلم ظالم و عدل عادل معطل نمی‌سازد. بیهقی این حدیث را در سنن کبری از انس ابن مالک تخریج نموده است.

لذا جهاد طبق احکام شرعی تا روز قیامت ادامه دارد فرق نمی‌کند که خلافت موجود باشد و یا نباشد و هم‌چنان کار و فعالیت برای برپائی خلافت به دلیل معطل قرار دادن جهاد توسط حکام معطل قرار نمی‌گیرد. پس کار و فعالیت برای خلافت جریان دارد تا خلافت بر پا شود، زیرا عدم موجودیت بیعت برای خلیفه، حالتي است كه صاحبان قدرت مرتکب حرام می‌شوند رسول الله صلی الله علیه و سلم فرموده است:

«مَنْ خَلَعَ يَدًا مِنْ طَاعَةٍ، لَقِيَ اللهَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ لَا حُجَّةَ لَهُ، وَمَنْ مَاتَ وَلَيْسَ فِي عُنُقِهِ بَيْعَةٌ، مَاتَ مِيتَةً جَاهِلِيَّةً»

ترجمه: کسی‌که دست بیعت و اطاعت را از خلیفه بکشد، الله سبحانه و تعالی را در روز قیامت در حالی ملاقات می‌نماید که هیچ عذر و دلیلی برایش نمی‌باشد، کسی‌که بمیرد و در گردنش بیعتی نباشد به مرگ جاهلیت مرده است.

بناْ جهاد جریان دارد و کار برای خلافت نیز تا زمان بر پائی خلافت جریان دارد و یکی از این دو حکم با یکی دیگری توقف پیدا نمی‌کند این دو مسأله‌ای جداگانه اند، و برای اثبات هر یکی از این دو مسأله نیاز به دلائل شرعی مربوط به خودش را دارد و از دلائل شرعی مخصوص هر کدام دلائل آن طبق اصول پذیرفته شده استنباط می‌شود.

بناء حزب التحریر به طریقۀ رسول الله صلی الله علیه و سلم پایبندی دارد، طریقۀ که رسول الله صلی الله علیه و سلم در مکه شروع کرد و تا مدینه و الي تأسیس دولت اسلامی جریان داشت و به اعمال مادی اقدام نکرد. مراحل دعوت به سوی بر پائی دولت اسلامی ربطی به دوران مکی و مدنی ندارد، بلکه عدم دست زدن به اعمال مادی دلیلی است که رسول الله صلی الله علیه و سلم در مرحلۀ دعوت به سوی دولت اسلامی الي مرحلۀ مدینه دست به اعمال مادی نزده است، در قضیه برپائی دولت اسلامی هیچ دلیلی جز طریقۀ رسول الله صلی الله علیه وسلم در طی سه مرحله نمی‌باشد.

اگر موضوع و مسأله در مورد کار کردهای دولت اسلامی و ساختار آن باشد، بدون شک ما به دلائلي متمسک می‌شویم که رسول الله صلی الله علیه و سلم در مدینه در مورد کارکردهای دولت اسلامی و ساختار آن بیان کرده است.

خلاصه این‌که:

اول: احکام هر مسأله‌ از دلائل واردۀ مربوط به خود همان مسأله گرفته می‌شود، خواه دلائل آن در مکه نازل شده باشد و یا در مدینه، به گونۀ مثال: احکام روزه از دلائل مربوط به روزه گرفته می‌شود و احکام نماز از دلائل مربوط به نماز و به همین ترتیب احکام جهاد از دلائل مربوط به جهاد و احکام بر پائی دولت اسلامی از دلائل مربوط به دولت اسلامی اخذ می‌گردد، به همین شکل همۀ احکام شرعی.

دوم: پایبندی به طریقۀ رسول الله صلی الله علیه و سلم در مکۀ مکرمه برای تأسیس دولت اسلامی به خاطری است که دیگر دلیلي غیر از دلائل مکی نمی‌باشد، اگر غیر از دلائل مکی و سیرت رسول الله صلی الله علیه و سلم در مکه نیز در مدینه برای تأسیس دولت اسلامی وجود می‌داشت بدون شک استدلال بر آن جائز ‌بود.

از الله سبحانه و تعالی می‌طلبیم که یاری و توفیق را برای ما نصیب فرماید تا بتوانیم دولت اسلامی، خلافت راشده را بر پا نمائیم تا به وسيلۀ این دولت بزرگ، اسلام و مسلمانان عزت یافته، کفر و کفار ذلیل و خوار شوند، و خیر و برکت در تمام جهان عام گردد و بدون شک ایجاد چنین حالتی بر الله سبحانه و تعالی دشوار نبوده بلکه بسیار آسان است.

برادرتان عطاء ابن خلیل ابوالرشته

مترجم: مصطفی اسلام

ادامه مطلب...
  • نشر شده در سیاسی

(ترجمه)

پرسش:

در سرزمینی‌که تمام مردم آن مسلمان اند؛ سرزمینی‌که در جهادش علیه اشغال فرانسه، که 132سال به درازا کشید، یک ملیون شهید داد، در این سرزمین به تاریخ 22 فبروری 2019م اعتراض‌های مردم بالا گرفت و پردۀ ترس از حکام ستم‌گر الجزائر را درید و تا کنون ادامه دارد. اما در این اعتراض‌ها فریاد اسلام‌خواهی شنیده نمی‌شود، دلیل آن چیست؟ و این‌که واقعیت کشمکش بین‌المللی برای نفوذ در الجزائر از چه قرار است؟ و آیا این کشمکش‌های بین‌المللی در اتفاق‌های اخیر نقشی دارد و سر انجام این که در مورد آیندۀ الجزایر چه پیش‌بینی می‌کنید به ویژه در مورد انتخابات پیش‌رو؟

پاسخ:

برای روشن شدن پاسخ، امور زیر را مرور می‌کنیم:

اول) دلایل عدم اسلام‌خواهی در اعتراض‌ها:

1: بلی، الجزایر سرزمین اصیل اسلامی است و این واقعیت زمانی ثابت گردید که دولت در اوایل دهۀ نهم سعی نمود زمینۀ انتخاباتی آزاد و پاک را فراهم کند، نتیجه این شد که درخواست‌ها برای حاکمیت شریعت الله قاطع و فراگیر بود و توسط ملیون‌ها تن در جاده‌های الجزایر سر داده می‌شد. اروپا در واکنش سر و صداها را راه‌انداخت و فرانسه هشدار داد که مداخلۀ نظامی خواهد نمود، سپس در اوایل سال 1992م اروپا و فرانسه حکام الجزایر را وادار نمودند نتایج انتخابات سال 1991م را انکار نمایند، اردو/سپاه مداخله نمود و اوضاع را در اختیار گرفت. مهم‌ترین کمک‌ها از پایتخت ظلمت "پاریس"، که آن را به دروغ پایتخت نور می‌خواندند برای اردو/سپاه می‌رسید. سپس دستگاه استخبارات فرانسه به همکاری دستگاه امنیت داخلی، که وابسته به آن بود، جرقه‌های کشتار وحشیانه را زدند و در پی آن بود که مرحلۀ کشتارهای به شدت شنیع دهۀ نهم آغاز گردید و صدهاهزار تن از مسلمانان الجزایر را قربانی گرفت. سپس نظام حاکم در الجزایر از پیش و فرانسه و انگلیس از پس با بی‌شرمی و بی‌حیایی تمام، همۀ این کشتارها را به اسلام‌گرایان نسبت دادند و این سر و صداها را آن قدر فراگیر کردند که نظام حاکم هر قطرۀ خون و هر کشته‌ای را به اسلام‌گرایان نسبت داد. این مرحله در حدود ده سال ادامه پیدا کرد و به نام "دهۀ تاریک" نام‌گذاری گردید و حکومت با هشدارها و تهدیدهای پی‌هم در خصوص اسلام‌خواهی، ترسی را در دل مردم انداخت و جو را طوری ساخت که هرکس فریاد اسلام‌خواهی را سر دهد، در حقیقت در پی برگرداندن "دهۀ تاریک" است! رسانه‌های فرانسه بیرق این ترس و وحشت‌افگنی را در دست گرفت. اسلام‌هراسی تبدیل به ابزاری شد که حکام پاریس از آن برای اغوای مردم استفاده می‌نمودند و رفته‌رفته این اسلام‌هراسی فرانسه و اروپا از تحرکات الجزایر در صورت اسلام‌خواهی، به نظام حاکم در الجزایر انتقال یافت، چنان‌چه «جریان‌های نزدیک به مراجع تصمیم گیرنده فضای کشور را طوری ساخته اند که انگار قرار است اسلام‌گرایان به زودی علیه سکولران دست به کودتا زده و روی ویرانه‌های نظام سکولریستی و در صورت نیاز روی اجساد سکولران، دولت اسلامی را بنا خواهند نمود». (منبع: روزنامۀ اندپندنت 21 مارچ 2019) به این ترتیب، نظام حاکم مردم را هرازگاهی در مورد "وحشت اسلام بنیادگرا" هشدار می‌دهد؛ اسلامی‌که انگار همیشه آمادۀ خون ریزی است! در حالی‌که این خود نظام حاکم است که پیوسته مسلمانان را دنبال نموده و خون‌ریزی می‌کند، چنان‌چه «نیروهای امنیتی الجزایر به علی بلحاج که یک تن از مخالفان مشهور و مؤسسین "جبهاسلامی نجات" بود، حمله نموده و وی را در یکی از جاده‌های شهر از بین برد.» (منبع: عربی21،  23 فبروری 2019م) یعنی در دومین روز آغاز اعتراض‌ها در الجزایر.

2: دلیل دوم عدم اسلام‌خواهی در اعتراض‌های الجزایر، جنگی‌ست که امریکا به بهانه تروریزم علیه اسلام راه‌اندازی نموده و "تروریزم اسلامی" را شعار بزرگ آن قرار داده و حرکت‌ها، احزاب، انجمن‌ها و شخصیت‌های مخلص اسلامی را به این بهانه هدف قرار می‌دهد و رمزهای اسلامی، مانند لوا و رایه آن را به عنوان نشانه‌های جرم و جنایت جلوه داده است و کسانی را که به احکام شریعت اسلامی پایبندی نشان می‌دهند، تندرو و تروریست خطاب می‌کند. تمام این موارد است که به نوبه خود بالای روی‌کرد تحرکات مردمی و خواسته‌ها و شعارهای شان در الجزایر تأثیر گذاشته است.

3: دلیل دیگری‌که مانع ظهور اسلام‌خواهی در تحرکات الجزایر شده، موقف‌گیری‌های چند جانبه بعضی از جریان‌هایی است که رنگ و بوی اسلامی داشته و جریان‌های اسلامی "میانه‌رو" نام گرفته اند. این جریان‌ها گاهی خود اپوزوسیون می‌نامند و گاهی در حاکمیت سهم گرفته و در پست‌ها، موقف‌ها و چوکی‌های پارلمانی مستقر می‌شوند. این موقف‌گیری جریان‌های مذکور بالای توده‌های زیادی از مردم، به ویژه کسانی‌که به آنان اعتماد کرده بودند که بر اساس اسلام عمل‌خواهند نمود، تأثیر گذاشته، زیرا بعداً متوجه شدند که با نظام حاکم هم‌کاری و هم‌سویی دارند. مهم‌تر از آن این که جریان‌های مذکور به برخی از احکام شرعی پایبندی نشان‌ندادند، مانند حرام بودن قانون‌گذاری وضعی در پارلمان‌ها و حرام بودن مشارکت در نظام‌هایی‌که هیچ چیزی از اسلام در آن‌ها دیده نمی‌شود. این امور توده زیادی از مردم الجزایر را به جایی کشانیده که در تحرکات خویش علیه دولت، از اسلام یاد نمی‌کنند.

4: خلاصه این‌که بحران الجزایر یک بحران بین‌المللی بوده و غرب به ویژه فرانسه، با تمام توان سعی دارد نفوذ خود را در آن از طریق نشر فرهنگ سکولرستی گسترش دهد و با برجسته نمودن طرف‌داران خودش در تحرکات، که مطمئناً سکولارهاستند، می‌خواهد نفوذ سیاسی خود را در الجزایر استحکام بخشد. لازم به یادآوری است که طرف‌های بین‌المللی درگیر در الجزایر همه بر مغشوش کردن هویت اسلامی الجزایر و برجسته نمودن صفت سکولرستی دولت توافق نظر دارند.

این دلایل عمیق و اساسی است که زمینۀ ظهور صفت سکولرستی را در تحرکات مردمی الجزایر فراهم نموده که همه در پس نیرنگ، گمراه‌سازی، خباثت سیاسی غرب و مزدوران آن قرار دارد. هرچند ممکن است غرب موفق شود ظاهراً از بروز رنگ و بوی اسلامی در این تحرکات جلوگیری نماید، اما واقعیت این است که اسلام در اعماق دل‌های مردم الجزایر ریشه دارد؛ مردمی‌که شهدای ملیونی تقدیم اسلام نموده اند و مطمئناً دیری نخواهد گذشت به خواست الله سبحانه وتعالی، آفتاب اسلام در این سرزمین طلوع خواهد نمود و این طلوع برای کسانی‌که انتظار آن را دارند بسی نزدیک است. الله متعال می‌فرماید:

﴿إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْراً﴾ [طلاق: 3]

ترجمه: الله فرمان خود را به انجام می‌رساند؛ و الله برای هر چیزی اندازه‌ای قرار داده است!

دوم) در مورد کشمکش بین‌المللی در الجزایر باید گفت:

1. در خصوص انگلیس و فرانسه:

الف) انگلیس از زمان انقلاب "بومدین" در سال 1965م پیوسته در الجزایر نفوذ مستحکم دارد، که هرازگاهی با مداخلات فرانسه همراه بوده. اما پس از آن‌که رئیس شاذلی در سال 1993م، خالد نزار، مزدور فرانسه را از سمت وزارت دفاع برکنار نمود، نفوذ فرانسه در داخل اردو/سپاه اندک‌اندک رو به ضعف گذاشت تا این‌که سر نزدیک به وابسته گی "فرهنگ نظامی" و دنباله‌روی سیاسی رسید. بوتفلیقه، که به وابسته‌گی‌اش به انگلیس معروف است، در جریان حکومت خویش از سال 1999 همواره سعی داشت مداخلات فرانسه را به تدریج و بدون سر و صدا معالجه کند. موضوع دور کردن نفوذ فرانسه از دستگاه‌های دولت بیشتر به رقابت ورزشی شباهت داشت، یعنی هیچ نشانه‌ای از داغ شدن موضوع در نزد دو طرف به چشم نمی‌خورد، اما زمانی‌که بوتفلیقه به تاریخ 13 سپتمبر2015م محمد مدین معروف به ژنرال توفیق رئیس کل استخبارات را کنار زد، ضربۀ دردناکی به نفوذ فرانسه در الجزایر وارد شد، زیرا قبلاً نفوذ فرانسه به گونۀ گسترده‌ای در اردو کاهش داده شده بود و فرانسه تنها بالای دستگاه استخبارات، به عنوان یگانه دستگاه امنیتی زیر نفوذ خویش در الجزایر تسلط داشت. این ضربۀ دردناک به نفوذ فرانسه در حقیقت بر افروختن آتشی بود که زیر خاکستر روابط ظاهری نفوذ دو طرف در الجزایر قرار داشت.

ب) دو زمینه فراهم گردید که سبب شد رقابت میان نفوذ انگلیس و فرانسه در الجزایر از حالت رقابت ورزشی به چیزی شبیه دست‌اندازی کشانیده شود، اگر نشود آن را مرحلۀ شکستن سر و صورت نامید. این دو زمینه، که رقابت میان دو طرف را داغ نموده قرار ذیل است:

اول) شکاف اختلافات میان انگلیس و فرانسه با همه‌پرسی انگلیس در مورد خروج از اتحادیۀ اروپا "بریکزیت" در سال 2016م، گسترده‌تر شد، مشخصاً در مذاکرات فرانسه به نماینده‌گی از اتحادیۀ اروپا با تریزامی، نخست‌وزیر انگلیس بود که این شکاف ظاهراً معلوم گردید، هم‌چنین در برنامه ریزی‌های جانسون، نخست‌وزیر جدید انگلیس در مورد خروج از اتحادیه و لو بدون توافق نیز شکاف مذکور روشن‌تر گردید و این ضرر بزرگی است که فرانسه متحمل آن می‌گردد. مسألۀ دامن زدن امریکا به بحرانش با ایران، پس از خروج از توافق هسته‌ای نیز نشانگر گستره شدن شکاف میان فرانسه و انگلیس است، زیرا در حالی‌که فرانسه در قضیۀ ایران موقفی مخالف با موقف امریکا داشت، انگلیس خود را به امریکا نزدیک می‌کرد، این اختلافات میان دوطرف رفته‌رفته بزرگ‌تر شد و این اختلافات جدید طبیعتاً روی موقف دو طرف در قضایای دیگری مانند الجزایر تأثیر گذار است.

دوم) فرانسه شروع تحرکات مردمی در الجزایر به تاریخ 22 فبروری 2019م را فرصتی دید که باعث شده با متشنج شدن اوضاع در آن، ارکان نفوذ انگلیس نیز متزلزل شود و سعی نمود با استفاده از این فرصت، نفوذ خود را در الجزایر گسترده‌تر کند، یعنی تحرکات خودجوش مردمی باعث شد آتش خشم فرانسه علیه انگلیس، که از سال 2015م پنهان مانده بود، ظاهر گردد.

ج) در نتیجه؛ رقابت میان انگلیس و فرانسه به مرحلۀ "دست‌اندازی" رسید، چنان‌چه دستگاه‌های امنیتی طرحی شبیه یک کودتای نظامی برای برکناری فرمانده صالح از ریاست ارکان اردو کشف کرده و در پی آن بود که قوی‌ترین و خطرناک‌ترین مهره‌های فرانسه در الجزایر را بازداشت کردند. این مهره‌ها عبارت اند از محمد مدین "ژنرال توفیق" و بشیر طرطاق که هردو قبلاً رئیس دستگاه استخبارات بوده‌اند و به تاریخ 5 می 2019م بازداشت شدند. سپس لویزة حنون رهبر حزب کارگر به تاریخ 9 می 2019م  و سپس سعید بوتفلیقه، که به نظر می‌رسد مهره‌های فرانسه در الجزایر پس از استعفای برادرش بوتفلیقه از ریاست جمهوری او را به صف خود کشانیدند. این افراد همه «در یک محکمۀ نظامی جزائری در بلیدة محاکمه شدند و چهارتن، که متهم به دسیسه علیه حاکمیت دولت و اردو بودند، هرکدام به 15 سال حبس محکوم شدند. این احکام حضوراً به سعید بوتفلیقه و لویزة حنون رهبر حزب کارگر و فرماندۀ متقاعد نظامی محمد مدین ابلاغ گردید و هم‌چنین محکمۀ مذکور، وزیر سابق دفاع خالد نزار را غیاباً به 20سال حبس محکوم نمود.» (منبع: اسکای نیوز عربی 25 سپتمبر 2019م) فرانسه به دلیل این بازداشت‌ها سر و صداهای زیادی را علیه رهبری نظامی به راه‌انداخت، چنان‌چه به گفتۀ روزنامۀ اندپندنت انگلیس به تاریخ 18 می 2019م، 1000 تن از شخصیت‌های معروف فرانسه به شمول جان مارک ایرولت، نخست‌وزیر اسبق با امضا نمودن روی برگۀ فراخوان آزادی، خواهان آزادی حنون شدند. روزنامۀ مذکور افزود: «جان لاسال نمایندۀ حزب جمهوری در پارلمان فرانسه ابراز نگرانی نمود که این تحولات بالای منافع کشورش تأثیر خواهد گذاشت و گفت: روی کار آمدن نسل جدیدی از ضابط‌ها و ژنرال‌ها در سازمان نظامی الجزایر، با ساختارمهندسی شدۀ قومی، منافع فرانسه در الجزایر را تهدید می‌کند، به ویژه در عرصه‌های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی.» این اظهارات نشان‌دهندۀ دل‌تنگی فرانسه از این تحولات است، یعنی کشمکش حاضر دارد وارد مرحلۀ جدیدی می‌شود که داغ‌تر به نظر می‌رسد، هر چند پلۀ انگلیس در حکومت حاضر به کمک رئیس ارکان اردو سنگین‌تر است.

  1. تلاش‌های امریکا برای ورود به ساحۀ بحران الجزایر:

رسانه‌های امریکا تلاش نموده بعضی از شخصیت‌های تحرکات مردمی را برجسته کند، مانند کریم طابو سرمنشی عمومی جبهۀ نیروهای مشترک. تلویزیون "الحرة" امریکا به تاریخ 12 سپتمبر 2019م کریم را "چهرۀ برتر تحرکات مردمی" خواند و کلیپ‌های ویدیوئی را از وی منتشر نمود که در حال رهبری نمودن تظاهراتی در پایتخت الجزایر و در ضمن تحرکات مردمی است. این تلویزیون به قول خودش "مخالفان واقعی نظام را برجسته می‌کند و نه مانند سایر احزاب"، احتمالاً این خود اشاره‌ای‌ست به این‌که امریکا در تحرکات مردمی الجزایر با چنین فعالانی در ارتباط است. البته دستگاه‌های امنیتی الجزایر این فعال و افراد دیگری مانند او را بازداشت نموده و آنان را متهم به "تضعیف نمودن روح معنوی اردو/لشکر" کرده. به فرض این‌که امریکا با بعضی از چهره‌های برتر تحرکات مردمی الجزایر ارتباط داشته باشد، که چنین انتظارهم می‌رود، اما توانائی و موقف چنین کسانی تا کنون به حدی نرسیده که بتوانند بالای زنده‌گی سیاسی در الجزایر تأثیرگذار باشند و اهداف امریکا را براورده نمایند، زیرا امریکا تا کنون نتوانسته به داخل اردو یا سازمان‌های دولتی نفوذ نماید.

بنابر این، می‌توان گفت که کشمکش در الجزایر میان امریکا و اروپا نه، بلکه میان انگلیس و فرانسه است و انگلیس با جدیت تمام سعی دارد بال و پر فرانسه را در میدان ساختار نظامی الجزایر کوتاه کند. تلاش‌های امریکا برای متزلزل نمودن نقش اروپا در الجزایر ناکام بوده، اما مجموعۀ حاکم در الجزایر نگران اند که بحران موجود "تحرکات مردمی" به درازا کشد و امریکا بتواند با استفاده از آن نظم موجود را متزلزل نموده و به هدفی‌که سال‌هاست دنبال آن می‌باشد، دست یابد. هم‌چنین ممکن است فرانسه نیز از به درازا کشیده شدن این تحرکات برای فعال نمودن اتباع خودش و زمینه‌سازی برای آنان استفاده کند.

سوم) در مورد نتایج احتمالی انتخابات و انتظارهایی که وجود دارد باید گفت:

1. انگلیس و دستگاه حاکم فعلی در الجزایر و رهبری اردو توانسته اند افراد وابسته به فرانسه را به گونۀ گسترده‌ای از دستگاه‌های دولت دور کنند و اینک منظومۀ مذکور تلاش دارند انتخابات را زودتر برگزار نمایند تا مبادا شرایط به وجود آمده از دست برود، به ویژه که تحرکات مردمی هنوز در جریان است. قاید صالح در اظهاراتی گفت: «پیش از این در مورد نیاز به تسریع برگزاری انتخابات صحبت می‌کردیم، اما امروز کاملاً متیقن شده‌ایم که این انتخابات در زمان تعیین شده برگزار خواهد شد.» (منبع: اندپندنت 14 سپتمبر2019م) وی هم‌چنین خواستار اتخاذ موقف واضح و روشن شده گفت: «مرحلۀ کنونی می‌طلبد که همه موقف واضح و روشنی داشته باشند، یا باید در کنار الجزایر قرار گیریم و یا در کنار دشمنان آن، در شرایط موجود نباید عصا را از وسط آن گرفت» (منبع: اندپندنت 14 سپتمبر 2019م) این اظهارات نشان می‌دهد که منظومۀ حاکم وابسته به انگلیس تلاش دارد اوضاع را با عجله یک طرفه کند، زیرا به نظر می‌رسد امور تقریباً به نفع آنان جریان دارد. اما فرانسه و طرف‌داران آن با برگزاری انتخابات مخالفت نشان می‌دهند و یا تمایل دارند آن را تا فراهم شدن شرایط مناسب به تأخیر اندازند، اما این خواست‌شان را علناً اظهار نمی‌کنند، بلکه به گونۀ دپلوماتیک و این که مردم الجزایر خود در مورد سرنوشت کشور خویش تصمیم می گیرند.

2. دستگاه حاکم سعی دارد در انتخابات پیش رو دو کاندید از وابسته‌گان خود را با تغییر چهره معرفی نماید، «علی بن فلیس و عبدالمجید تبون که هردو قبلاً نخست‌وزیر بودند روز پنج شنبه اعلان کردند که در انتخابات ریاست جمهوری 12 دسمبر نامزد خواهند بود.» (منبع: رویترز 28 سپتمبر 2019م) این دو چهره و چهره‌های امثال آنان کسانی استند که دستگاه حاکم به آنان اعتماد دارند، هرچند بعضی از آنان در حال حاضر نقش مخالف دولت را بازی می‌کنند، مانند علی بن فلیس رهبر حزب پیشگامان آزادی طوری وانمود می‌کند که انگار رهبر یک حزب مخالف است و خواستار تغییر. بن فلیس رهبر این حزب در میان سال‌های 2000 تا 2003م نخست وزیر حکومت بوتفلیقه بود، یعنی منظومۀ حاکم قصد دارد نظام را با چهره‌های تقریباً جدید برپا کند به امید این‌که مردم الجزایر فریب آن را بخورند و به این ترتیب تحرکات مردمی پایان یابد.

3. اما ظاهراً جریان‌های گستردۀ تحرکات خودجوش مردمی مخالف با برگزاری انتخابات زیر سایۀ نظام حاکم، به مراتب نسبت به طرف‌داران نظام و یا کسانی‌که خود را جریان‌های مخالف می‌نامند و ممکن است انتخابات را تأیید کنند، قوی‌تر به نظر می‌رسند، که این باعث می‌شود اوضاع به جانب یکی از این دو احتمال به پیش رود:

- یا این که دستگاه حاکم موجود وادار شود انتخابات را در لحظۀ اخیر به تأخیر اندازد، چنان‌چه در انتخابات 18 اپریل 2019م اتفاق افتاد.

- یا این که انتخاباتی بسیار ناقص برگزار گردد، طوری‌که تحرکات مردمی هم‌چنان جریان داشته باشد انگار که انتخاباتی نبوده، حتی اگر بعضی‌ها از روند تحرکات مردمی کنار روند، اما در چنین صورتی شرایط برای اعمال خشونت توسط حکومت به هدف متوقف نمودن تحرکات آماده خواهد بود، زیرا حکومت ادعا خواهد نمود که رئیس جمهور قانونی انتخاب گردیده و لازم است همه به تصامیم وی پایبند باشند! به این ترتیب اوضاع میان زد و خوردها ادامه خواهد یافت.

1. به این ترتیب تحرکات موجود به هیچ‌وجه تغییری واقعی و یا بیداری مؤثری را در پی نخواهد داشت، زیرا این تحرکات هرچند به گونۀ خودجوش آغاز شد، اما مداخله‌های انگلیس و فرانسه در آن و هم‌چنین دنباله‌روان و وابسته‌گان‌شان باعث شده این تحرکات مؤثریت خود را از دست بدهد، چنان‌چه قرار گرفتن رهبری اردو در کنار نظام نیز برملا گردید، بلکه حتی روشن شد که جزء اصلی که امر و نهی می‌کند خود همین رهبران اردو استند و این بدان معنی است که نمی‌توان هیچ تغییری در الجزایر رونما نمود؛ مگر زمانی‌که اردو/لشکر خود را وابسته به اسلام این مردم اصیل بداند و این کار در صورتی ممکن و قابل تحقق است که سران ژنرال‌های مزدور انگلیس و غرب کنار زده شوند و زمینۀ در اختیار گرفتن امور اردو برای گروه مخلص نظامی فراهم گردد و سپس آنان به تغییر واقعی نصرت دهند که مبتنی بر اساس اسلام بوده و امت اسلامی به جانب آن روان است. این بدان معنی نیست که نظامیان حکومت را در دست گیرند، بلکه به این معنی است که نظامیان اهل نصرت واقعی شوند و زمینۀ به قدرت رسیدن رهبری واقعی را فراهم آورند که امت سخت در انتظار آن به سر می‌برد تا تغییر فراگیر را رو نما کند؛ تغییری‌که با از سرگیری زنده‌گی اسلامی و برپائی خلافت راشده واقعی رو نما خواهد شد؛ خلافتی‌که امت را بیدار و سرزمین‌های مرده را زنده خواهد نمود و زیر سایۀ آن به حالتی بر خواهیم گشت که الله سبحانه وتعالی برای ما لازم دیده و آن این‌که:

﴿كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ...﴾ [آل‌عمران: 110]

ترجمه: شما بهترين امتى هستيد كه براى مردم پديدار شده‏ايد به كار پسنديده فرمان مى‏دهيد و از كار ناپسند بازمى‏داريد و به الله ايمان داريد...

﴿وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَۚ بِنَصْرِ اللَّهِ ۚ يَنصُرُ مَن يَشَاءُ ۖ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ﴾ [روم: 4-5]

ترجمه: و در آن روز است كه مؤمنان از يارى الله شاد مى‏گردند. الله هركه را بخواهد يارى مى‏كند و اوست‏شكست‏ناپذير مهربان!

مترجم: عبدالله دانشجو

ادامه مطلب...
  • نشر شده در فقهی

(ترجمه)

پرسش:

السلام علیکم و رحمت الله و برکاته!

جناب امیر صاحب! راجع به جزای مرگ برای محصن زناکار، آیا به راستی در فقه اسلامی چنین چیزی قطعی ثابت شده است؟ بعضی علماء مانند شیخ ابوزهرا استند که این مسئله را من‌حیث حدود جزا دسته بندی نکرده اند. حتی توسط شیخ مصطفی زرقا بیان شده که این مسئله در جمع مجازات تعزیر دسته بندی می‌شود. شما در ین مسئله چه فکر می‌کنید؟

پاسخ:

وعلیکم السلام و رحمت الله و برکاته!

شما از جزای مرد محصن(متأهل) سوال نمودید که آیا این مسأله در فقه اسلامی قطعی است و یا خیر؟ آیا این مسأله از جمله حدود به حساب می‌آید و یا از جمله تعزیرات؟ چنانچه بعضی علماء معاصر جزای فعل زنا را از جملۀ تعزیرات می‌شمارند؛ پاسخ سوال شما قرار ذیل است:

جزای مرد زنا کار محصن(متأهل) رجم تا لحظۀ مرگ است و این مسأله از جملۀ احکام به شمار می‌رود، نه از جملۀ مسائل عقیدوی. پس این مسأله مانند دیگر احکام شرعی بوده، لازم نیست که دلیل آن قطعی باشد؛ بلکه ظن غالب برای فرضیت آن کفایت می‌کند، چنانچه اثبات احکام شرعی توسط دلائل ظنی اصلی از اصول فقهی است. لذا این‌که دلیل قطعی باشد و یا غیرقطعی در این مسأله هیچ تأثیری ندارد، بلکه لازم است که دلیل حکم از شریعت ثابت شود. دلائل صحیح بسیاری آمده که این حکم را به اثبات رسانده، جای برای شک نمی‌گذارد و ثابت می‌سازد که جزای مرد زناکار محصن(متأهل) رجم است؛ چنانچه این دلائل در ذیل ذکر شده است.

طوری به نظر می‌رسد که بعضی از علماء در این زمان در اخذ احکام شرعی منهج و راه درست و اصولی را نمی‌گیرند و زمانی‌که می‌خواهند حکم شرعی را اخذ نمایند، تلاش می‌کنند که حکم شرعی را با زمان و نظریاتی هماهنگ بسازند که این نظریات فعلاً در جهان حاکم است؛ نظریاتی‌که فرهنگ غرب آن‌ها را تحت عنوان قوانین بین‌المللی و توافق‌نامه‌های حقوق بشری بالای مردم حاکم و تحمیل نموده است، که این روش و طریقه برای اخذ و استنباط احکام شرعی کاملاً غلط است؛ زیرا هدف از اخذ حکم، حکم الله سبحانه وتعالی است؛ نه حکمی‌که با آراء و نظریات و توافق‌نامه‌های بین‌المللی موافقت داشته باشد و واجب شرعی هم همین یافتن حکم شرعی از مرجع و دلائل شرعی سپس قرار دادن آن در منصۀ تطبیق و تنفیذ بوده، واجب است که دعوت در جهان به سوی اسلام و احکامی باشد که به طریقۀ شرعی آن از شریعت اخذ و استنباط شده باشد. یقیناً حکمی‌که به طریقۀ شرعی آن استنباط گردد، حکمی‌ست که پاسخ‌گوی همۀ بشریت بوده، زیرا همین حکمی بوده که از نزد خالق بشر و خالق جهانیان آمده است، خالقی‌که از احوال مخلوقات‌اش کاملاً آگاه است.

﴿أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ﴾ [ملك: 14]

ترجمه: مگر كسی‌كه ( مردمان را ) می‌آفريند (حال و وضع ايشان را ) نمی‌داند و حال اين‌كه او دقيق و باريك‌بين بس آگاهی است.

﴿أَلَا لَهُ الْخَلْقُ وَالْأَمْرُ تَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ﴾ [اعراف: 54]

ترجمه: آگاه باشيد كه تنها او می‌آفريند و تنها او فرمان می‌دهد. بزرگوار و جاويدان و دارای خيرات فراوان، خالقی است كه پروردگار جهانيان است.

بناً جائز نیست که به گفتۀ چنین علمایی‌که در تلاش اند تا در استنباط احکام شرعی خود را با فرهنگ غربی هم‌آهنگ ساخته اند، عمل شود؛ فرقی نمی‌کند که این علماء به خاطر فشارهای وارده چنین عملی را مرتکب شوند و یا به خاطری راضی نمودن کفار غربی؛ پیروی در هر دو حالت از چنین علماء غلط است.

جزای زنا برای مرد و زن محصن(متأهل) رجم است و برای غیر محصن(غیرمتأهل) صد تازیانه می‌باشد و این جزا شامل حدود اسلامی است. ما احکام حد زنا را در کتاب "نظام عقوبات" به صورت مفصل بیان کردیم که در این‌جا بعضی مواردی‌که در مورد حد زنا در کتاب مذکور آمده است ذکر می‌کنیم:

«بعضی علماء به این نظر اند که حد زنا در مورد زن زانیه و مرد زانی خواه محصن(متأهل) باشد و خواه غیر محصن(مجرد) صد تازیانه است و فرقی بین این دو نیست؛ زیرا الله سبحانه وتعالی فرموده است:

﴿الزانية والزاني فاجلدوا كل واحد منهما مائة جلدة ولا تأخذكم بهما رأفة في دين الله﴾ [نور: ۲]

ترجمه: هر يك از زن و مرد زناكار(مؤمن، بالغ، حرّ و ازدواج ناكرده) را صد تازيانه بزنيد و در(اجرا قوانين) دين الله (سبحانه وتعالی) رأفت (و رحمت كاذب) نسبت بديشان نداشته باشيد.

و این علماء گفتند ترک کتاب الله سبحانه وتعالی که قطعی و یقینی است، به وسیلۀ خبر احد جائز نیست؛ اخبار احادی‌که امکان کذب در آن‌ها متصور است. دیگر این‌که با چنین عمل‌کردی، کتاب الله سبحانه وتعالی توسط سنت منسوخ می‌شود که چنین عملی جائز نیست، اما عموم اهل علم صحابه، تابعین و بعد از تابعین از علمای جهان در تمام زمان‌ها گفتند که زنان و مردان غیرمحصن(مجرد) صد تازیانه زده شوند و زنان و مردان محصن(متأهل) رجم شوند تا بمیرند؛ زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم "ماعز" را رجم کرد و هم‌چنان از جابر بن عبدالله روایت شده است: «مردی با زنی زنا کرده بود و رسول الله صلی الله علیه وسلم دستور تازیانه را داد و تازیانه زده شد، سپس رسول الله صلی الله علیه وسلم خبر داده شد که این مرد محصن(متأهل) است رسول الله صلی الله علیه وسلم امر کرد که آن مرد رجم شود و رجم شد.»

کسی‌که در دلائل وارده در این خصوص دقت کند، می‌بیند که این قول الله سبحانه وتعالی:

﴿الزانية والزاني فاجلدوا كل واحد منهما مائة جلدة﴾

ترجمه: هر يك از زن و مرد زناكار(مؤمن، بالغ، حرّ و ازدواج ناكرده) را صد تازيانه بزنيد.

اين آیه عام است، زیرا کلمۀ "زانیه" و "زانی" از الفاظ عمومی است که شامل مرد و زن متأهل و غیرمتأهل می‌شوند، اما زمانی‌که حدیث یعنی این فرمودۀ رسول الله صلی الله علیه وسلم:

«واغد يا أُنيْس إلى امرأة هذا فإن اعترفت فارجمها»

ترجمه: ای انیس به سوی آن زن برو اگر به فعل زنا اعتراف کرد، رجم کن!

 این حدیث ثابت کرد که رسول الله صلی الله علیه و سلم "ماعز" را رجم کرد؛ البته بعد از آن‌که از محصن(متأهل) بودن ماعز معلومات گرفت و هم‌چنان "غامیدیه" را رجم کرد. به همین ترتیب دیگر احادیث صحیح بیان‌گر این مطلب بوده و معلوم می‌شود که این احادیث آیۀ مبارکۀ فوق را که عام بوده و در مورد مجرد آمده، تخصیص داده و شخص محصن(متأهل) را استثنا نموده است. بناً واضح شد که احادیث این آیۀ مبارکه را منسوخ نساخته؛ بلکه تخصیص داده است و تخصیص قرآن توسط سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم جائز بوده و این اصلی است که در بسیاری از آیات قرآن نزد علماء پذیرفته شده است.

حکم شرعی‌که دلائل شرعی از کتاب الله و سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم بر آن دلالت دارد، این است که جزای فعل زنا در مورد غیرمحصن(مجرد) صد تازیانه به اساس کتاب الله و تبعید مدت یک سال به دلیل سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم می‌باشد، مگر مسأله‌ای تبعید یک امر جائز و برای حاکم اختیاری است، اگر حاکم خواست ضمن این‌که زانی غیرمحصن(مجرد) را تازیانه می‌زند، مدت یک سال  تبیعد اش کند و اگر نخواست تنها بر تازیانه اکتفاء می‌کند، اما حاکم نمی‌تواند که تبعید و تازیانه هردو را ترک کند؛ زیرا جزای فعل زنا در مورد شخص غیر محصن(مجرد) تازیانه است، اما جزای فعل مرد و زن زنا کار محصن(متأهل) رجم است. مرد و زن محصن(متأهل) اولاً تازیانه زده شود؛ سپس رجم شود و جائز است که تنها بر رجم آن اکتفاء گردد؛ اما جائز نیست که تنها بر تازیانه اکتفاء شود، زیرا جزای زنا در مورد شخص محصن(متأهل) رجم است.

اما دلیل جزای شخص محصن(متأهل) در این زمینه احادیث بسیاری است. از ابوهریره و زید ابن خالد رضی الله عنهما روایت است که مردی از اعراب نزد رسول الله صلی الله علیه وسلم آمد و گفت: ای رسول الله! ترا به الله قسم که حکم کتاب الله سبحانه وتعالی ‌را بالای من جاری کن! طرف خصم آن که از آن داناتر بود، گفت: بلی، من هم موافق هستم و بین ما کتاب الله سبحانه وتعالی را جاری کن و برای من اجازه بدهید تا موضوع را بیان کنم. رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود: بگو، شخص گفت: پسرم اجیر این شخص است که با زنش زنا کرده است و من اطلاع حاصل نمودم که بالای پسرم رجم است و رجم آن‌را در برابر صد گوسفند و یک دختر خریداری نمودم؛ اما وقتی اهل علم را سوال کردم، گفتند بالای پسرم صد تازیانه و تبعید یک سال می‌باشد و بالای زن رجم است؛ پس رسول الله صلی الله علیه وسلم گفت:

«والذي نفسي بيده لأقضين بينكما بكتاب الله، الوليدة والغنم ردّ، وعلى ابنك جلد مائة، وتغريب عام، واغدُ يا أنيس - لرجل من أسلم - إلى امرأة هذا فإن اعترفت فارجمها، قال: فغدا عليها فاعترفت فأمر بها رسول الله e فرجمت»

ترجمه: قسم به آن ذاتی‌که جان من در دست اوست، در بین شما به اساس کتاب الله (سبحانه وتعالی) داوری می‌کنم، دختر و گوسفند رد است، بالای  پسر تو صد تازیانه و تبعید یک سال می‌باشد، یا "انیس" فردا صبح نزد همان زن برو، اگر به فعل زنا اعتراف کرد، حکم رجم را بالای آن جاری کن! "انیس" نزد آن زن رفت و زن به زنا اعتراف کرد، رسول الله صلی الله علیه وسلم به رجم امر کرد و زن رجم شد.

با توجه به این روایات، معلوم می‌شود که رسول الله صلی الله علیه وسلم شخص محصن(متأهل) را رجم نموده و تازیانه نزده است. هم‌چنان از شعبی روایت شده است که حضرت علی رضی الله عنه زنی را در روز پنج شنبه تازیانه زد و در روز جمعه رجم کرد و گفت تازیانه به اساس حکم کتاب الله سبحانه وتعالی بوده و رجم آن به اساس سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم است. از عباده ابن صامت رضی الله عنه روایت است که گفت:

«خذوا عني، خذوا عني، قد جعل الله لهن سبيلاً البكر بالبكر جلد مائة ونفي سنة، والثيب بالثيب جلد مائة والرجم»

ترجمه: از من بگیرید، از من بگیرید! الله (سبحانه وتعالی) در مورد زنان راه نشان داده است؛ زنای بکر با بکر صد تازیانه و تبعید یک سال است و زنای متأهل با متأهل صد تازیانه و رجم است.

بناً جزای زنای مرد و زن محصن(متأهل) تازیانه و رجم است، چنانچه حضرت علی رضی الله عنه چنین کرد. از حضرت جابر بن سمره رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم ماعز بن مالک را رجم کرد و تازیانه را ذکر نکرد و در بخاری از سلیمان بن بریده روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم "غامدیه" را رجم کرد، ولی مسأله‌ای تازیانه را ذکر نکرد، پس این روایات دلالت دارند که رسول الله صلی الله علیه وسلم محصن(مجرد) را رجم کرده اما تازیانه نزده است و این‌که فرموده است:

«الثيب بالثيب جلد مائة والرجم»

ترجمه: و زنای متأهل با متأهل صد تازیانه و رجم است.

به معنی این‌که بالای زانی و زانیۀ محصن (متأهل) رجم واجب است؛ اما تازیانه جائز است و نظر به رأی و عمل‌کرد خلیفه می‌تواند که تازیانه ترک شود. به این ترتیب بین رجم و تازیانه در احادیث جمع می‌شود. پس نمی‌توان گفت که حدیث سمره که "ماعز" تازیانه زده نشده ناسخ حدیث عبادة ابن صامت است، روایت ابن صامت که ثابت کنندۀ تازیانه علاوه بر رجم می‌باشد. این مطلب گفته نشود، زیرا ثابت نشده است که حدیث "ماعز" از حدیث عباده متأخر است، با وجود عدم ثبوت تأخر این حدیث ترک تازیانه فهمیده نمی‌شود و نمی‌توان ناسخ حکم آن گردد. پس هردو حدیث در حکم شان با قوت شان باقی هستند و هیچ دلیل ترجیحی نیز در بین این دو حدیث دیده نمی‌شود و آنچه که در این حدیث علاوه بر رجم در مورد تازیانه آمده است، جواز تازیانه را می‌رساند، نه وجوب آن را؛ زیرا در این مسأله واجب رجم است و در مورد تازیانۀ محصن حاکم خودش اختیار دارد که علاوه بر رجم تازیانه بزند و یا ترک کند، بدین شیوه بین این دو حدیث جمع می‌شود.

 خلاصه این‌که جزای مرد و زن زانی و زانیه رجم تا حالت مرگ است که در این مورد دلائل صحیح بسیاری از سنت رسول الله صلی الله علیه وسلم در صحیحین و دیگر کتب حدیث آمده است و جزای فعل زنا شامل احکام حدود می‌باشد؛ نه از جملۀ تعزیرات. الله سبحانه  وتعالی در همه امور عالم‌تر و آگاه‌تر است.

برادرتان عطاء ابن خلیل ابوالرشته

مترجم: مصطفی اسلام

 
ادامه مطلب...
  • نشر شده در سیاسی

(ترجمه)

پرسش:

در این اواخر شاهد رفت‌وآمدهای مسئولین اروپائی به سودان و اعلان حمایت‌شان از حکومت حمدوک استیم؛ چنان‌چه  وزیر خارجه فرانسه به تاریخ 16 سپتمبر 2019م وارد خرطوم پایتخت سودان شد و در دیدار‌ش با حمدوک، نخست‌وزیر سودان اظهار داشت که فرانسه 60 ملیون یورو به سودان کمک خواهد نمود و برای حذف نام سودان از لیست دولت‌های حامی ترورزم کار خواهد نمود. هم‌چنین وزیر خارجه آلمان نیز در سفرخویش به سودان اظهارات شبیهی را مطرح نمود و گفت برای حذف نام سودان از لیست تروریزم تلاش خواهد کرد. آیا این روابط و حمایت‌ها به هدف تقویت روند "آزادی و تغییر" در برابر اردو است و یا به اهداف دیگری؟ هم‌چنین عبدالله حمدوک نخست‌وزیر سودان نیز به تاریخ 5 سپتمبر 2019م از تشکیل نخستین حکومت پس از برکناری بشیر در ماه اپریل خبر داد و گفت: «حکومت بر اساس توافق صورت گرفته در ماه گذشته میان اردو/سپاه و غیرنظامیان سعی خواهد نمود تا قدرت را برای مدت سه سال تقسیم نماید.» (منبع: فرانس 24،  5 سپتمبر 2019م) آیا انتظار می‌رود توافق تقسیم قدرت عملی شده و اوضاع آرام شود و یا احتمال دارد تنش‌ها مجدداً از سر گرفته شود؟

پاسخ:

برای روشن شدن پاسخ به بررسی امور زیر می‌پردازیم:

1. روند موسوم به "آزادی و تغییر" به کمک انگلیس، تبلیغات رسانه‌ای و مزدوران آن در منطقه توانست انقلاب مردم سودان را که علیه ظلم، گرسنه‌گی، محرومیت و فساد قیام نموده بودند، از آنان بدزدد و بر شانه‌های انقلابیون سوار شود و نه تنها راه‌حل بنیادینی برای بهبود وضعیت مردم ارئه نکرد، بلکه راه‌حل‌هایی از جنس واقعیت غرق در فساد ارائه نمود. گفتگوها میان شورای نظامی به رسمیت شناخته شده توسط امریکا و مزدوران آن و میان روند آزادی و تغییر به رسمیت شناخته شده توسط اروپا راه‌اندازی گردید و سرانجام دو طرف به تاریخ 17 آگست 2019م بالای سند مشروطه به توافق رسیدند و به این ترتیب؛ قربانی‌های انقلابیون به باد فنا رفت. این توافق برای تداوم جریان فساد و بر اساس ارزش‌های غربی سکولریستی و خصومت با اسلام و احکام آن صورت گرفت! بر اساس توافق صورت گرفته میان شورای نظامی و روند آزادی و تغییر؛ قرار بر این شد تا شورای رهبری با عضویت 11 تن تشکیل گردد که 5 تن آن از یک طرف و 5 تن دیگر از طرف دیگر به علاوه یک فرد مدنی مستقل که هردو طرف با آن موافق باشند و این تشکیل برای دوره انتقالی 39 ماهه اعتبار خواهد داشت. هم‌چنین در توافق‌نامه گفته شده که ریاست شورای رهبری به دو دوره تقسیم می‌شود که دوره اول 21 ماه و توسط شورای نظامی و دوره دوم 18 ماه و توسط روند آزادی و تغییر به پیش برده خواهد شد. پس از ختم دوره انتقالی، انتخابات سراسری برپا خواهد شد و شورای قانون‌گذاری تأسیس خواهد گردید. در توافق گفته شده که وزیران دفاع و داخله/کشور توسط شورای نظامی در شورای رهبری انتخاب خواهند شد؛ این بدان معنی است که شورای نظامی به علاوه ریاست شورای رهبری در دوره اول، تسلط خویش را به واسطه اردو/سپاه، امنیت و استخبارات هم‌چنان حفظ خواهد نمود.

2. به این ترتیب، صلاحیت‌های اردو در قدرت شامل عناصر قدرت‌مند می‌شود؛ چنان‌چه پنج عضو شوری از اردو ودو تن از اعضای شورای وزیران نیز از اردو خواهند بود. "وزیران داخله/کشور و دفاع"، که یکی از آن ژنرال جمال الدین عمر وزیر دفاع در حکومت انتقالی و یکی از سابقه‌دار ترین نظامیان نیروهای مسلح موجود در حال حاضر است. این ژنرالِ باسابقه یکی از دوستان نزدیک عوض بن عوف وزیر دفاع سابق است؛ زیرا هردو برای مدت طولانی در اداره استخبارات نظامی شانه به شانه کار کرده بودند. هم‌چنین او در دوران تحصیل/دانشجویی با عبدالفتاح برهان و ابوبکر دمبلاب رئیس استخبارات و عمر زین العابدین در فاکولته/دانشکده نظامی در یک صنف درس می‌خواندند. این همه بدان معنی است که نظام قبلی با قوت تمام در دوره انتقالی آینده حضور خواهد داشت و انتظار می‌رود موانع و مترسک‌های زیادی را در برابر براورده شدن اهداف حکومت مدنی وابسته به اروپا "انگلیس" بگذارد و به این ترتیب پله مزدوران امریکا در این معادله سنگین‌تر خواهد بود.

3. عبدالله حمدوک، که سند ماستری و دوکتورایش را از دانشگاه مانچستر بریتانیا به دست آورده، به تاریخ 20 آگست 2019م از جانب روند آزادی و تغییر به عنوان نامزد پست نخست‌وزیری معرفی گردید و به شورای وزراء صلاحیت‌های اجرائی مؤثری داده شد، سپس وی به تاریخ 5 سپتمبر 2019م اعلان تشکیل حکومت نمود؛ حکومتی‌که قرار است مرحله انتقالی را برای 39 ماه رهبری نماید. به این ترتیب، دیده می‌شود که نخست‌وزیر از وابسته‌گان اروپاست و طبیعتاً به نفع اروپا فعالیت خواهد نمود، بر خلاف عبدالفتاح برهان رئیس شورای رهبری و فرمانده اردو/سپاه و محمد بن حمدان دقلو معاون وی و فرمانده نیروهای واکنش سریع و سایر نظامیان همکار آنان که وابسته به امریکاستند، طبیعتاً به نفع امریکا کار و فعالیت خواهند نمود.

4. حاکمیت سودان بر اساس "سندمشروطه" را می‌توان حاکمیتی متشکل از دو تیم با صلاحیت‌های متفاوت و با وابسته‌گی‌های بیرونی و در حال نزاع خواند و روشن است که این واقعیت بالای عمل‌کردها و حل مشکلات مردم و وضعیت زنده‌گی آنان تأثیر خواهد گذاشت، طوری‌که تمام هم و غم هر یک از این دو تیم؛ خوش‌خدمتی به طرفی است که وابسته به آن می‌باشد و رفته رفته هریک از دو تیم در کمین دیگری قرار خواهد گرفت تا با استفاده از ابزار داخلی و خارجی، تیم دیگر را از صحنه دور کند. تاریخچه تشکیل چنین شوراهایی در سودان نشان می‌دهد که پیوسته با مراحل انتقالی و بحران‌ها همراه بوده. این وضعیت هم‌چنان ادامه خواهد داشت تا آن که اردو بتواند اوضاع دولت را به نفع خود رقم زده و شورا را منحل کند و یکی از نظامیان اردو را به صفت رئیس جمهور معرفی نماید. نمونه چنین واقعیتی را در شورای رهبری سودان که به تاریخ 26 دسمبر 1955م تشکیل گردید، می‌توان مشاهده نمود؛ طوری‌که همزمان با تاریخ (استقلال) سودان 1 جنوری 1956م قدرت را در دست گرفت و تا 17 نومبر 1958م ادامه یافت، آنگاه که ابراهیم عبود، که یک نظامی بود، علیه آن کودتا نمود. نمونه‌های دیگر؛ کودتای نمیری در سال 1969م و کودتای عمر بشیر به تاریخ 30 جون 1989م تا کنار زدن بشیر و تشکیل شورای رهبری جدید است. این شوراها همواره با مراحلی از کشمکش‌ها میان امریکا و انگلیس همراه بوده و هریک از طرف‌های متنازع اصرار داشته که حکومت را به تنهایی تشکیل دهد و اگر نتوانند، کوشش کرده با طرف مقابل با نرمی برخورد کند تا این‌که فرصتی دست دهد و آن طرف را از صحنه دور کند، چنان‌چه امریکا در برابر ریاست صادق المهدی وابسته به انگلیس سکوت اختیار کرد تا تحرکات مردمی فروکش کند، سپس زمانی‌که افراد وابسته به امریکا توانستند اوضاع را در داخل اردو به نفع خود هماهنگ کنند، امریکا کوتای عمربشیر را در سال 1989م سازمان دهی نمود؛ اما زمانی‌که بشیر نتوانست تحرکات مردمی را آرام کند، امریکا وی را کنار زد؛ کاری‌که قبلاً با نمیری و مبارک و سایرین بدون هیچ گونه توجهی و اعتنائی به خوش‌خدمتی‌های شان کرده بود! پس از بشیر، امریکا شورای نظامی را سر کار آورد، اینک همان بازی یک بار دیگر توسط شورای رهبری فعلی در حال تکرار شدن است؛ طوری‌که نظامیان وابسته به امریکا مجبور شدند با مزدوران انگلیس در قالب روند آزادی و تغییر به توافق برسند تا خشم مردم فروکش کند؛ خشمی‌که روند آزادی و تغییر توانست سوار بر موج آن شده و آن را به نفع خود جهت دهد. نظامیان وابسته به امریکا موافقت نمودند تا روند آزادی و تغییر را در حکومت سهم دهند، اما این دفعه با دفعه قبل متفاوت است؛ زیرا اردو/سپاه حکومت را این بار به صورت کامل تسلیم نکرد؛ کاری‌که در زمان صادق المهدی نمود، بلکه به نام شورای رهبری هم‌چنان در رأس آن باقی ماند و برخی از مراکز حساس و مهم حکومتی را در اختیار خود نگهداشت و صلاحیت‌های مهم و مؤثر دیگری نیز در حکومت به خد اختصاص داده است، چنان‌چه نیمی از اعضای شورای رهبری که سودان را رهبری می‌کنند از اردو بوده و برهان که فرمانده اردو است، آن را برای مدت 21 ماه رهبری خواهد نمود. هم‌چنین وزیران دفاع و داخله/کشور توسط اردو انتخاب خواهند شد و به این ترتیب تسلط نظامیان بالای شورای مذکور تضمین می‌شود.

5. در مورد این‌ که انتظار می‌رود چه تحولی رونما گردد، باید گفت که مطمئناً امریکا و انگلیس از کنار یک‌دیگر به آرامی رد نخواهند شد، زیرا منافع و ابزار داخلی‌ هرکدام‌شان مختلف است. بنابر این، هردو طرف سعی خواهند نمود تحرکات طرف مقابل را خنثی کند. با بررسی اوضاع جاری و دقت نمودن در تحولات دخیل در آن و اظهارات بیرونی و داخلی، مخصوصاً اظهارات مسئولین امریکائی و اروپائی، می‌توان به ابزار و اسالیبی‌که هریک از دوطرف برای اختناق دشمن‌اش و سپس راندن آن از صحنۀ حاکمیت استفاده خواهد نمود، پی برد:

در مورد گروه نظامی باید گفت که با استفاده از جنبۀ اقتصادی بالای حکومت فشار خواهد آورد، چنان‌چه وضعیت بد اقتصادی یکی از مهم‌ترین اسبابی بود که برای شوراندن مردم علیه بشیر استفاده شد. حکومت فعلی نیز به مردم وعده سپرده که اوضاع اقتصادی را بهبود خواهد بخشید. بناءً در صورتی‌که نتواند به وعده‌اش عمل کند مردم مجدداً به شورش روی خواهند آورد و این برای نظامیان فرصت خوبی خواهد بود تا روند آزادی و تغییر، یعنی نقش اروپا را از صحنۀ سودان دور کند. عوامل اقتصادی را امریکا در اختیار دارد و جزئیات آن قرار ذیل است:

الف) حمدوک در کنفرانس مطبوعاتی، که با وزیر خارجۀ آلمان داشت، گفت: «چالش اقتصادی سودان چالشی بزرگ است؛ موضوع تورم و رسیده‌گی به ارزش واحد پول ملی و از آن جمله برگرداندن اعتماد مردم به سیستم بانکی است.» وی افزود: «تا زمانی‌که در مورد حذف نام سودان از جدول تروریزم با واشنتن به تفاهم نرسیم، هم‌چنان با دشواری‌هایی مواجه خواهیم بود.» (منبع: اناضول و رویترز 3 سپتمبر 2019م) حمدوک هم‌چنین گفت: «پس از آن‌که با از بین رفتن حکومت قبلی موانع زیادی کنار زده شد، اینک بزرگ‌ترین اولویت ما عادی‌سازی روابط مان با واشنتن است.» (منبع: اناضول 8 سپتمبر 2019م) بنابر این، حکومت سودان در موضوع رفع موانع خود سخت به امریکا نیازمند است.

ب) امریکا در خصوص رفع موانع تلویحاً شروع به ابراز تشدد و سخت‌گیری نموده؛ چنان‌چه پس از آن که مزدوران امریکا ناچار شدند برای آرام نمودن افکار عامه سند مشروطه را امضاء کنند، امریکا در مورد کمک به سودان عقب نشینی نمود؛ طوری‌که کاردار سفارت امریکا در خرطوم پایتخت سودان، که وظیفه‌اش به پایان رسیده، به شماری از شخصیت‌های بلند رتبۀ سودان گفته که موضوع رفع تحریم‌ها از سودان قطعاً به این زودی‌ها نهائی نخواهد شد؛ زیرا این تصمیم در دست کانگرس است و نه ادارۀ حکومت ترامپ. (منبع: روزنامۀ ایلاف 4 سپتمبر 2019م) این بدان معنی است که هرچند امریکا ابتداء به برهان وعده داده بود که رفع تحریم‌ها نزدیک است، اما اینک با شدت تمام سعی دارد از تحریم‌ها به عنوان برگه‌ای برای اعمال فشار بالای حکومت حمدوک استفاده نماید. برهان در آن زمان گفته بود: «در خصوص تحریم‌ها اقداماتی از زمان حکومت سابق جریان دارد و ما شماری قانون از قانون‌دانان را موظف نمودیم این مسئله را با ادارۀ حکومت امریکا به بررسی گیرند و ادارۀ یاد شده وعده سپرده که نام سودان را از لیست دولت‌های حامی تروریزم، پس از اکمال روند صلح حذف نماید و ما به این باوریم که اینک مناسب‌ترین زمان برای این کار است.» وی افزود: «شاید در اواخر هفتۀ جاری و پس از فراغت از کار تهیۀ پیمان‌نامۀ ساختار حکومت انتقالی، این توافق نامه به امضاء رسد.» (منبع: شرق میانه 7 جولای 2019م) ستیفن کوتیسیس کاردار سفارت امریکا در خرطوم در این خصوص گفت: «مسألۀ حذف نام سودان از لیست دولت‌های حامی تروریزم نزدیک شده.» (منبع: خلیج آنلاین 7 جولای 2019م)

ج) سازمان‌های جهانی پول (صندق بین المللی پول و بانک جهانی) نمی‌توانند بدون اجازۀ امریکا به سودان قرضه دهند و این ابزار دیگری است که امریکا برای اعمال فشار علیه سودان در اختیار دارد که طبیعتاً در اختیار گروه وابسته به امریکا در داخل سودان نیز هست. از جانب دیگر؛ به دلیل این که نام سودان هنوز در لیست تروریزم امریکا قرار دارد، این مسأله سودان را از استفاده از سیستم حواله‌جات بین المللی امریکا محروم نموده و این خود یکی از بزرگ‌ترین موانعی است که در برابر تجارت جهانی سودان قرار دارد، زیرا هیچ معامله‌ای را جدا از دالر انجام داده نمی تواند.

اما در مورد اروپا و در پیوند به آن "روند آزادی و تغییر"، باید گفت که دو راه را پیش خواهد گرفت؛ نخست کمک گرفتن از اروپا برای حل موضوع تحریم‌ها و به تعویق انداختن رفع آن توسط آمریکا و در نتیجه، اعمال فشار اقتصادی و دوم اعمال فشار بالای نیروهای امنیتی واردو/سپاه در تخصیصات و بودجۀ مالی.

6. اروپا و روند آزادی و تغییر می‌دانند که تحریم‌ها بالای اقتصاد سودان تأثیر بزرگی دارد و این را نیز می‌دانند که امریکا برای اعمال فشار تحریم‌ها را ادامه خواهد داد؛ بناءً اروپا سعی خواهد نمود از طریق سازمان ملل و حمایت‌های مالی به سودان کمک کند، چنان‌چه آلمان اظهار آماده‌گی برای کمک نمود؛ هایکوماس وزیر خارجۀ آلمان در اظهاراتی گفت: «آلمان موضوع حذف نام سودان از لیست دولت‌های حامی تروریزم را در مجمع عمومی سازمان ملل، که در ماه جاری برگزار می‌شود، مطرح خواهد نمود.» (منبع: اناضول 8 سپتمبر 2019م) لودریان وزیر خارجۀ فرانسه به تاریخ 16 سپتمبر 2019م به خرطوم سفر نمود و با عبدالله حمدوک دیدار نموده و اظهار داشت: «من به آقای نخست‌وزیر گفتم که به کمک شرکای اروپائی خویش برای حذف نام سودان از لیست امریکائی دولت‌های حامی تروریزم کار خواهیم نمود.» وی افزود: فرانسه کمک مالی به مبلغ 60 ملیون یورو را به سودان خواهد پرداخت، که 15 ملیون آن در دور نخست و فوراً پرداخت خواهد شد.» (منبع: صفحۀ انترنتی راکوب سودان 16 سپتمبر 2019م) از این شواهد چنین بر می‌آید که هدف، کمک به روند آزادی و تغییر و حکومت حمدوک است.

7. این بخش شامل دو مسأله می‌شود: کاستن از تخصیص و بودجۀ اردو و اصلاحات در دستگاه‌های امنیتی، که اظهارات اخیر حمدوک به وضوح نشان‌دهندۀ این امر است:

- در خصوص کاستن از بودجه، حمدوک خواستار «کاهش شدید هزینه‌های نظامیان شد و افزود: مصارف نظامی تا 80% بودجۀ دولت را در بر می‌گیرد.» (منبع: عربی پست 26 آگست 2019م) حمدوک استدلال می‌کند که با امضاء نمودن توافقات صلح با گروه‌های مسلح موجود در سودان قطعاً منجر به ایجاد صلح و ثبات خواهد شد و این یعنی برداشتن مبالغ هنگفت مالی از دوش بودجۀ مالی سودان است که نظامیان "اردو و امنیت" مصرف می‌کنند.

- در خصوص اصلاح دستگاه‌های امنیتی باید گفت که زیربنای موجود این دستگاه‌ها در سودان به شمول امنیت و اردو و به ویژه نیروهای واکنش سریع، همه از جمله طرح‌هایی است که در زمان حکومت عمر بشیر ریخته شده، دستگاه‌هایی‌که انقلابیون سودان ضرب شصت آنان را به خوبی چشیده اند و ممکن است "روند آزادی و تغییر" این مسأله را بهانه گرفته و خواستار تجدید نظر در مورد ساختار دستگاه‌های امنیتی برای تضمین وابسته‌گی و اطاعت آن از قانون شود، چنان‌چه «حمدوک قبلاً گفته بود که نیروهای واکنش سریع در چهارچوب تجدید ساختار دستگاه‌های امنیتی به این دستگاه‌ها مدغم خواهد شد و به زودی اردوی ملی/سپاه کشور تشکیل خواهد گردید. وی افزود که حکومت‌اش مصمم است ساختار دستگاه امنیتی را تغییر دهد و نیروهای واکنش سریع و تمام نظامیان گروه‌های مسلح را به آن مدغم خواهد نمود تا از آن یک اردوی ملی نیرومند بسازد.» (منبع: الجزیره نت 11 سپتمبر 2019م)

8. به نظر می‌رسد تلاش‌های اروپا برای حمایت از روند آزادی و تغییر در مقایسه با تلاش‌های متقابل امریکا و وابسته‌گان آن کم‌تر موفق آمیز بوده:

  • کمک‌های مالی اروپا مشکل را حل نخواهد نمود، در صورتی‌که امریکا نخواهد نام سودان را از لیست دولت‌های حامی تروریزم حذف کند، این دولت با مشکلات بی‌شماری دست و پنجه نرم خواهد نمود، چنان‌چه نخست‌وزیر خود اعتراف نمود که سودان به کمک‌های مالی بیرونی، یعنی قرضه‌های سودی و سرمایه‌گذاران خارجی متکی است و نمی‌تواند یک‌باره انقلاب صنعتی رونما کند و منابع اقتصادی خود را گسترش دهد. دلیل آن این است که این منابع مالی از جنس همین واقعیت فاسدی است که وجود دارد و بر مبنای ایدیولوژیک استوار نیست و از دین و آئین پاک امت اسلامی فاصله دارد؛ دینی‌که از آن نظامی برای حل تمام مشکلات زنده‌گی سرچشمه می‌گیرد، به شمول نظام اقتصادی اسلامی، که می‌تواند این سرزمین را روی پای خود آن ایستاد کند. لازم به ذکر است که مشکل اقتصادی مهم‌ترین دلیل انقلاب علیه حکومت بشیر بود، زیرا بسیاری از مردم سودان از فقر، محرومیت، بی‌کاری و قیمت‌های کمرشکن رنج می‌بردند.
  • در خصوص کاهش بودجۀ اردو باید گفت که اردو در جریان چندین دهه به دریافت بیش‌ترین میزان بودجۀ سودان، یعنی "سهم شیر" عادت کرده و انتظار می‌رود با استفاده از اسالیب مختلف در برابر طرح کاهش بودجۀ خویش با قوت تمام ایستاده‌گی کند و نیاز به دوام پرداخت سهم بیش‌تر بودجه به اردو را توجیه کند. نکتۀ دیگر قابل ذکر این است که هردو جانب به فساد مالی آغشته اند؛ پس چگونه خواهند توانست آن را معالجه کنند؟! زیرا فساد مالی را بجز مردانی‌که از عذاب الهی حذر داشته و با در نظر داشت تمام احکام اسلام و نه در سایۀ احکام وضعی حکومت می‌کنند، هیچ کس دیگری توان معالجۀ آن را ندارد.
  • در مورد دستگاه‌های امنیتی باید گفت که امریکا بالای شخص محمد حمدان دقلو فرمانده نیروهای واکنش سریع تمرکز خواهد نمود، چنان‌چه وی در این اواخر در رسانه‌ها بیش‌تر ظاهر شده و سفرهای خارجی‌اش، به خصوص به مصر و سعودی افزایش یافته؛ بناءً به نظر می‌رسد وی نخستین گزینۀ امریکا برای آیندۀ سودان باشد. دقلو، که معاون رئیس شورای رهبری است، در برابر اعمال هرگونه تغییری در ساختار نیروهای واکنش سریع به شدت مقاومت خواهد نمود و نخواهد گذاشت این ساختار، که به گفتۀ بعضی منابع تا حدود 25% بودجۀ اردو را دریافت می‌کند، منحل گردد و به این ترتیب تلاش‌های حمدوک برای تجدید ساختار نیروهای امنیتی در سودان مستقیماً با مقاومت و مخالفت مهرۀ نیرومند امریکا "دقلو" مواجه خواهد شد.

9. با توجه به آن‌چه که تا کنون گفته شده؛ انتظار نمی‌رود اوضاع سیاسی و اقتصادی سودان در جریان مرحلۀ انتقالی ثباتی داشته باشد:

  • در خصوص ثبات سیاسی؛ باید گفت که هیچ سرزمینی، تا زمانی‌که در آن کشمکش بین المللی و با ابزار داخلی جریان داشته باشد، روی ثبات و آرامی را نخواهد دید. تحرکات نماینده‌گان جهانی و سفیران آن در سودان، اظهارات، عمل‌کردها و دیدارهای آنان با مسئولین داخلی سودان، که در فوق توضیح داده شد، همه و همه گویای واضح و روشن وجود نزاع بین المللی در این سرزمین است. بناءً ثبات و آرامش تا زمانی‌که وضعیت از این قرار باشد، هرگز وجود نخواهد داشت. البته بعید نیست این عدم ثبات و استقرار اوضاع سودان در جریان مرحلۀ انتقالی منجر به کودتایی به کمک امریکا نشود، مگر این که مردم سودان به ریز و درشت این واقعیت به درستی پی برده و با ریشه‌کن نمودن کفار استعمارگر و مزدوران‌شان از گوشه و کنار سرزمین خویش به دین الله سبحانه وتعالی نصرت دهند و حاکمیت اسلام عزیز در چهارچوب خلافت راشده بر منهج نبوت را بر ویرانه‌های آنان برپا دارند. آنگاه است که زنده‌گی باعزتی داشته در سرزمین خویش با امن و ثبات به سر خواهند برد، واقعیتی‌که الله سبحانه وتعالی خواسته در آن به سر برند؛ یعنی ﴿خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ﴾
  • در خصوص عدم استقرار اوضاع اقتصادی باید گفت که این اوضاع نتیجۀ قطعی دخالت استعمارگران در این سرزمین است، زیرا به قول معروف: "از بوتۀ خار نمی‌توان انگور چید." نمونه‌های گویایی در خود سودان بیان‌گر این ادعاست؛ جنوب سودان به دستور امریکا به حاکم خائن این مردم از پیکر آن جدا شد و در نتیجۀ آن سرمایه‌های نفتی از دست رفت و سودان، که سبد غذای قارۀ افریقا خوانده می‌شد، تبدیل به جایی شد که مردم آن از شدت فقر به خود می‌پیچند، زیرا اقتصادشان به قرضه‌های سودی وابسته گردید؛ زمین‌های زراعت و دهقانان به حال خود رها شدند و به محصولات‌شان هیچ‌گونه بازاریابی صورت نگرفت تا این‌که ناچار زراعت را ترک کردند و سرمایه‌های معدنی نیز به شرکت‌های بیگانه واگذار شد و به همین ترتیب سایر عرصه‌ها.
  • مهم‌تر از همه این که اسلام از میدان حاکمیت کنار زده شد و نظام اقتصادی اسلام به فراموشی سپرده شد، نظامی‌که الله سبحانه وتعالی آن را طرح و تشریع نموده است و به جای آن نظام فاسد وضعی و ساختۀ دست بشر تطبیق گردید. با این حساب چگونه می‌توان انتظار داشت اوضاع اقتصادی ثبات و پایداری خود را حفظ کند؟ طبیعی است که در چنین حالتی، زنده‌گی سخت و مملو از مشقت به بارخواهد آمد و الله عزیز و حکیم در کلام پاک خویش در این خصوص چه دقیق و به جا می‌فرماید:

﴿فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَايَ فَلَا يَضِلُّ وَلَا يَشْقَىۗ وَمَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً﴾ [طه: 123-124]

ترجمه: هركس از هدايتم پيروى كند؛ نه گمراه مى‏شود و نه تيره‏بخت و هركس از ياد من دل بگرداند، در حقيقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت!

شیخ عطاء بن خلیل ابوالرشته

مترجم: عبدالله دانشجو

ادامه مطلب...
  • نشر شده در فقهی

(ترجمه)

پرسش:

السلام علیکم و رحمت الله و برکاته!

امیر بزرگ‌وار! الله سبحانه و تعالی شما را حفظ نموده، یاری و نصرت‌تان دهد. نزدم پرسشی‌ست که به آن نیاز شدیدی دارم؛ اگر لطف نموده هرچه زودتر پاسخ سوال‌ام داده شود -خوب‌تر خواهد بود- تا بدانم که با این مسأله چه‌گونه معامله کنم.

قرار است که یک پروژه‌ای برای اعمار لین برقی آفتابی بر ستون‌ها ایجاد شود و نبود برق مشکلی است که همۀ شهروندان از آن رنج می‌برند، مسألۀ که من می‌خواهم بپرسم این است که می‌خواهند لین برق را از بالای زمینی بگذرانند که مساحت آن به پانزده "دونم" (مقیاس متراجی است که در لبنان از آن استفاده می‌شود) می‌رسد و این فاصله از بالای قبرهای سابقه و جدید می‌گذرد؛ آیا جائز است که ستون‌های جریان برق این پروژه بر زیارت نصب شود و یا ستون‌ها در کنار قبرها گذاشته شوند؛ درحالی‌که این ستون‌ها قبرها را در زیر خود می‌پوشند؟ الله سبحانه و تعالی شما را جزای خیر دهد! محمد حسن

پاسخ:

وعلیکم السلام و رحمت الله و برکاته!

رسول الله صلی الله علیه و سلم واضح ساخته که قبرها حرمت دارند، نبش و نشستن بر قبرها یا هر نوع اعمالی‌که احترام قبرها را بشکند، جائز نمی‌باشد. بعضی از دلائلی‌که در این زمینه وجود دارد قرار ذیل است:

ابوداود از طریق عائشه رضی الله عنها روایت نموده است:

«أَنَّ رَسُولَ اللهِ قَالَ: كَسْرُ عَظْمِ الْمَيِّتِ كَكَسْرِهِ حَيّاً»

ترجمه: شکستن استخوان انسان مرده؛ مانند شکستن استخوان انسان زنده است.

 در عون المعبود شرح سنن ابوداود آمده است که سیوطی در بیان سبب این حدیث گفته است از جابر رضی الله عنه روایت شده است:

ما همرای رسول الله صلی الله علیه وسلم برای جنازه‌ای بیرون شدیم رسول الله صلی الله علیه وسلم بر کنار قبری نشست، ما هم با آن حضرت نشستیم، ناگهان قبرکن، استخوان ساق پا و یا بازوی مرده‌ای را بیرون کرد و می‌خواست آن را بشکند، رسول الله صلی الله علیه وسلم گفت:

«لَا تَكْسِرْهَا فَإِنَّ كَسْرَكَ إِيَّاهُ مَيِّتاً كَكَسْرِكَ إِيَّاهُ حَيّاً وَلَكِنْ دُسَّهُ فِي جَانِبِ الْقَبْرِ»

ترجمه: استخوان (مرده) را نشکن؛ زیرا شکستن استخوان مرده؛ مانند شکستن آن در حالت زندگی است؛ بلکه استخوان مرده را در کنار قبری دفن کن.

یعنی وقتی استخوان پیدا شد محافظت و نگهداری آن در خاک لازم  و واجب است.

لذا تا زمانی‌که استخوان مرده نپوسد، نبش قبر جائز نمی‌باشد. وقتی استخوان خاک شد، کشت، زراعت اعمار و دیگر اعمال مباح بر زیارت جائز است؛ اما وقتی استخوان در قبر موجود باشد نبش، آبادی و دیگر تصرفات بر قبر جائز نیست؛ مگر در حالت‌های خاصی‌که به جسد میت ارتباط می‌گیرد؛ اما نکته‌یی‌که در این مسأله مهم است، فهم این‌که آیا استخوان مرده پوسیده و یا خیر؟ که فهم این مسأله به اهل خبره ارتباط دارد.

بین فقهاء اختلافی وجود ندارد که بول و غائط بر قبرها جائز نیست؛ اما نشستن در غیر از این حالت اختلاف وجود دارد، در موسوعه الفقهیه الکویتی آمده است:

احناف، شوافع و حنابله گفته‌اند: نشستن بر قبر مکروه است؛ چنان‌چه ابو مرثد غنوی روایت نموده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است:

«لاَ تَجْلِسُوا عَلَى الْقُبُورِ وَلاَ تُصَلُّوا إِلَيْهَا»

ترجمه: بر قبرها ننشینید و به سوی قبرها نماز نخوانید.

از ابوهریره رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرموده است:

«لأَنْ يَجْلِسَ أَحَدُكُمْ عَلَى جَمْرَةٍ فَتُحْرِقَ ثِيَابَهُ فَتَخْلُصَ إِلَى جِلْدِهِ خَيْرٌ لَهُ مِنْ أَنْ يَجْلِسَ عَلَى قَبْرٍ»

ترجمه: هرگاه یکی از شما بر آتشی بنشیند تا لباس‌اش بسوزد و آتش به پوست آن سرایت کند، بهتر است از آن‌که بر قبری بنشیند.

احناف و شوافع گفتند؛ اگر کسی در هنگام زیارت قبرستان ارادۀ نشستن را داشت باید با درنظرداشت دور و نزدیکی مرده در حال حیات آن بنشیند و عبارت شوافع چنین است: لازم است که شخص زیارت‌کننده به تناسب نزدیکی مرده درحال حیات آن به قبر آن نزدیک بنشیند.

از فقهای احناف، طحاوی گفته است و این قول به ابوحنیفه، ابویوسف و محمد نسبت داده می‌شود که گفته است، نشستن بر قبر جائز است و این نظری است که فقهای مالکی‌ نیز بر آن رفته‌اند. ایشان می‌گویند حضرت علی رضی الله عنه وقتی بر قبر خود را تکیه می‌داد و می‌نشست خودش دلیل بر جواز نشستن بر قبر است. طحاوی گفته است وقتی قرائت به خاطری تلاوت باشد؛ مطلقاً کراهیت نشستن برقبرها منتفی گردیده است.

وقتی تصمیم گرفته می‌شود که پروژه‌ای برای ساخت جریان برق بر ستون‌هایی‌که مساحت آن 15"دونم" است، بالای قبرهای قدیمی و جدید ساخته شود، باید به این مسأله دقت شود که آیا امکان نصب ستون‌ها بدون خرابی قبرها، اذیت رساندن به قبرها و نبش قبرها امکان پذیراست؟ به‌گونه‌یی‌که استخوان‌های مردگان بیرون نشود که این امر را من بعید می‌دانم.

 اما این‌که شما بگوئید ما تلاش می‌کنیم که هیچ قبری خراب نشود و هیچ ستونی بر قبر جدیدی نصب نشود، این موضوع به قبرهای جدید مصداق پیدا می‌کند؛ چون: قبرهای جدید معلوم و آشکار است؛ ولی قبرهای قدیمی معلوم نیست؛ بناءً به خاطری حفاظت و تقوی از حرام و یا حداقل از کراهیت، باید از قبرها دوری کنید و جای دیگری را برای نصب پایه‌های برق جست‌وجو کنید.

 الله سبحانه و تعالی به هرچیز عالم‌تر و آگاه‌تر است!

برادرتان عطاء ابن خلیل ابوالرشته

11 ربیع الاول 1440هـ.ق.

19نوامبر2019م

مترجم: مصطفی اسلام

ادامه مطلب...
  • نشر شده در فقهی

(ترجمه)

پرسش:

السلام علیکم ورحمت الله و برکاته!

 من یک شخص مصری‌ هستم و نخستین ‌بار است که به صفحۀ شما سر می‌زنم و از معلومات سابقه نزدم اشکالاتی است. زمانی پاسخ‌های شما به سوالات مردم را دیدم اشکالاتی برایم پیداشد. این را می‌دانیم که هیچ محدثی خالی از اشتباه نیست و به همین خاطر هم است که بعضی از محدثین حدیثی را ضعیف می‌گویند و دیگری حسن. از طرفی هم این موضوع در یک پاسخ شما شیخ ابوالرشته دربارۀ حدیث «اصحابی کالنجوم» آمده است، ولی چیزی که من می‌دانم این است که تنها محدثین حق قضاوت بر حدیث را دارند و بس و آیا امکان دارد حدیثی نزد فقیه صحیح باشد و نزد محدثی دیگری موضوعی؟

پاسخ:

وعليكم السلام ورحمة الله و بركاته!

معلوم می‌گردد در قبال پاسخ ما پیرامون حدیث «اصحابی کالنجوم » دچار التباس شده و گمان کرده اید که حدیثی را كه محدثین ضعیف می‌گویند، فقهاء آنرا حسن می‌دانند؛ در حالی‌که قضیه چینین نیست، پس زمانی محدثین به ضعف حدیثی اجماع کنند فقهاء آن را حسن نمی‌گویند.

برادرم! مسئلۀ مذکور به حدیث ضعیفی تعلق دارد که محدثین در باره‌اش اختلاف نظر دارند، برخی آن را ضعیف و غیر قابل استدلال، و برخی قابل استدلال می‌دانند و تفسیرش ازین قرار است: راویانی وجود دارند که نزد بعضی محدثین ثقه و نزد دیگران غیرثقه اند، یا نزد بعضي محدثین از مجهولین اند و نزد دیگران از طبقه‌ی معروف. و احادیثی هم وجود دارند که از یک طریق صحت دارند و از طریق دیگر صحت‌شان ثابت نیست. پس کسی‌که راویی مجهول را در سند حدیث ببیند آنرا ضعیف و غیر قابل استدلال می‌داند و کسی دیگر عین راوی مجهول را می‌شناسد و او را ثقه می‌داند، حدیث را حسن اعتبار نموده و آن را قابل استدلال می‌داند... و کسی به این نظر است که یکی از راویان سند، از کسانی روایت نموده که از آنان نشنیده است؛ پس حدیث را به دلیل انقطاعش ضعیف می‌داند و به نزد کسی که سماع مطابق اصول ثابت است، حدیث مذکور نزد او حسن بوده و به آن استدلال می‌کند...

طبق توضیح فوق، اینک بعضی مثال‌ها را از اختلاف اهل حدیث به شما یادآور می‌شوم:

به طورمثال: ابوداود، احمد، نسائی، ابن‌ماجه و ترمذی از ابوهریره رضی الله عنه روایت نموده اند که او می‌گوید:

«سأل رجل رسول الله صلى الله عليه وسلم فقال يا رسول الله. إنا نركب البحر ونحمل معنا القليل من الماء فإن توضأنا به عطشنا أ فنتوضأ بماء البحر؟ فقال: هو الطهور ماؤه الحل ميتته»

ترجمه: مردی از رسول الله صلى الله عليه سوال نموده گفت: یا رسول الله صلی الله علیه وسلم ما در كشتي بالاي بحر سوار می‌شویم و با خود مقدار اندکی آب می‌گیریم، اگر به آن وضو بگیریم تشنه میشویم، پس آیا می‌توانیم به آب بحر وضو بگیریم؟ رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمودند: آب آن پاک و خود ‌مردهاش حلال است.

 تصحیح این حدیث را ترمذی از بخاری حکایت نموده و ابن عبدالبر به صحت آن حکم نموده است؛ چون علماء آن را به صفت حدیث مقبول پذیرفته اند و ابن‌المنذر آن را صحیح گفته است. ابن الاسیر در شرح المسند گفته است: این حدیث صحیحِ مشهور است که أئمه آنرا در کتب خود تخریج و از آن استدلال نموده اند و رجالش ثقه اند. امام شافعی گفته است: در اسناد این حدیث کسی است که من نمی‌شناسم. ابن دقیق العید وجوه تعلیل‌های را که این حدیث را معلل می‌سازد ذکر کرده است که از جمله جهالة در سعید بن سلمة و مغیره ابن برده که در اسناد این حدیث آمده اند. در عین زمان بعضی محدثین این دو راوی را معروف گفته اند. ابوداود گفته است: مغیره معروف بوده و نسائی او را ثقه حساب کرده است. حافظ گفته است: از این (مطلب) غلط بودن برداشت کسی که آن را مجهول و غیر معروف دانسته است، فهميده مي‌شود. اما سعید بن سلمه روایتی را که از طرف جلاح ابن کثیر نقل کرده است از روش صفوان بن سلیم تبیعت کرده است.

هم‌چنین مثال دیگری وجود دارد: احمد از سعد بن ابی وقاص روایت نموده که او می‌گوید:

«سمعت النبي صلى الله عليه وسلم يسأل عن اشتراء التمر بالرطب فقال لمن حوله أينقص الرطب إذا يبس؟ قالوا نعم، فنهى عن ذلك»

ترجمه: از رسول الله صلی الله علیه وسلم هنگامی‌که در بارۀ خرید خرمای خشک در بدل خرمای تر و تازه سوال شد، شنیدم که به اطرافیان‌اش فرمود: آیا خرمای تازه بعد از خشک شدن کم میشود؟ گفتند: بلی، پس رسول الله صلی الله علیه وسلم از آن منع نمود.

این حدیث را ترمذی صحیح گفته و گروهی معلل گفته اند که از جملة آن‌ها طحاوی، طبری، ابن حزم و عبدالحق است؛ چون در سندش زید ابو عیاش است که مجهول است. و در کتاب تلخیص آمده است: جواب این است که دارقطنی او را (یعنی زید ابو عیاش) را ثقه و ثابت گفته است. منذری گفته است: دو تن از رجال ثقه از وی روایت کرده اند و امام مالک با وجود نقد بر آن اعتماد کرده است.

امثال این احادیثی که در ضعیف شمردنش اختلاف وجود دارد و مجتهدین به آن استدلال می‌کنند و یا این احادیث متابعات و شواهد برای تقویت خود دارند و قابلیت استدلال را پیدا می‌کنند، با وجود معلوم بودن این که برای تقویهة تمام احادیث ضعیف از شواهد و متابعات و یا از استدلال مجتهدین کار گرفته نمی‌شود. پس احادیث ضعیفی وجود دارد که با هیچ چیزی قوت حاصل نمی‌کند؛ چون حدیث ضعیف به دو قسم تقسیم می‌شود:

بخش اول احادیث وجود دارد که قابل عمل نبوده و به هیچ شواهد و متابعاتی تقویه نمی گردد. و بخش دوم احادیث وجود دارد که یا با شواهد و متابعات تقویه می‌گردند و یا با عمل مجتهدین و فقها معتبر تقویت می‌شوند.

در کتاب ما "الشخصیة الاسلامیة" جزء اول آمده است: «و از جملۀ اشتباهات این است که کسی بگوید: حدیث ضعیف زمانی از طُرق متعدد ضعیف روایت گردد، به درجۀ حسن یا صحیح ارتقا می‌کند. (دلیل این خطاء این است که) چون اگر ضعف حدیث به سبب فسق راوی یا بالفعل متهم بودنش به کذب باشد و این اوصاف ضعف از طرق دیگر هم بیاید، ضعف در ضعف علاوه می‌گردد...» و هم‌چنین در کتاب مذکور آمده است: «حسن آن است که تخریج کننده‌اش معروف و رجالش مشهور باشند و اکثر احادیث به همین مدار است و این را اکثر علما قبول دارند وعامۀ فقها استعمال اش می‌کنند. یعنی اگر در اسنادش کسی متهم به کذب نباشد و حدیث شاذ هم نباشد، آن دو نوع است: یکی حدیثی‌که رجال سنداش مستورالحال و شخصیت شان پوشیده نباشد و این‌که راوی آن کثیرالخطا و غافل نبوده متهم به دروغ نباشد. هم‌چنان متن حدیث از طریق دیگر بدان گونه روایت شده باشد، در این صورت از شاذ بودن و منکر بودن می‌براید...»

پس این نوع حدیث در اصل ضعیف است اما از این‌که به خود شواهد و متابع دارد از قسم حسن شمرده شده است. و همین نظراهل حدیث است. چنانچه در کتاب مقدمۀ ابن صلاح که از علمای مشهورعلم حدیث است آمده است: این‌گونه نیست که هر حدیثِ ضیعفی با روایت شدن از طرق مختلف؛ ضعفش از بین برود، بلکه واقعیت احادیث باهم چنین تفاوت دارند:

ضعفی وجود دارد که با معالجة فوق زایل نمی‌شود؛ چون ضعفش بسیار شدید بوده و از هیچ طریقی مانند آن روایت نشده باشد، مانند ضعف که از متهم بودن راوی به دروغ ناشی می‌گردد، گویا این‌که حدیث شاذ است... و ضعفی هم وجود دارد که دوام ندارد، مانند ضعفی که ناشی از ضعف حفظ راوی باشد، در حالی‌که وی صادق و با دیانت باشد. زمانی‌که دیدیم روایت او از طریق دیگری آمده است، می‌دانیم که او را به یقین حفظ کرده و ضبطش در این حدیث مختل نشده است.

پس من متیقن شدم که حدیث حسن دو قسم است: یکی حدیثی که رجال اسنادش از شخص پوشیده‌ای ‌که اهلیت‌اش غیر متحقق است خالی نباشد، البته او غافل و دارای خطاهای زیاد در روایت خود نبوده و متهم به کذب در حدیث هم نباشد، یعنی از او نه قصدِ دروغ در حدیث ظاهر گردد و نه سبب دیگری از فسق و در ضمن آن متن حدیث معروف باشد، مثل یا نظیرش از یک طریق دیگر و یا بیشتر از آن روایت شده باشد؛ تا با متابعت کسی که از راوی آن به مثلش تابع داری کرده قوت حاصل کند و یاهم شاهدی داشته باشد که آن عبارت از ورود حدیث دیگری نظیر آن می‌باشد. به این ترتیب حدیث از شاذ و منکر بودن خارج می‌شود.

از اینجا دانسته می‌شود، حدیثی که در اصل ضعیف است اما از این‌که نظیرش از طریق دیگر روایت شده و یا توسط متابعت و شاهد قوت حاصل کرده، حسن شماریده می‌شود. بنابرین هرگاه در مورد حدیثی گفته شود که نزد برخی اهل حدیث ضعیف است، پس این بسنده نیست که آن حدیث کنار گذاشته شود و یا بدان استدلال صورت نگیرد، بلکه اسباب ضعف آن جستجو می‌شود و این‌که آیا مجتهدین و فقهاي معتبر آنرا استعمال کرده اند و یا دیگر شواهد و متابعات قوی دارد و یا نه؟ و آیا تمام اهل حدیث آنرا ضعیف شمرده اند و یا در اسباب ضعف‌اش اختلاف دارند...؟ با دانستن این همه استدلال به حدیث و عدم استدلال به آن مشخص و ثابت می‌گردد. به هیمن دلیل ما حدیث «أَصْحَابِي كَالنُّجُومِ بِأَيِّهِمُ اقْتَدَيْتُمُ اهْتَدَيْتُمْ» را قابل استدلال دانستیم که تفصیل آن قرار ذیل است:

1- این حدیث با بیش از یک سند روایت شده و در مورد همه‌اي آن‌ها قول است که قوی‌ترین آن روایت جابر رضی الله عنه می‌باشد. ابو عمر یوسف النمری قرطبی، متوفی 463هـ.ق، در کتابش "جامع بیان ‌العلم وفضله" روایت نموده است:

احمد ابن عمر برای ما حدیث بیان نموده گفت: عبد ابن احمد از علی بن عمر و او از قاضی احمد بن کامل و او از عبد الله ابن روح و او از سلام بن سُلَیم و او از حارث ابن غُصَین و او از اعمش و او از ابی سفیان و او از جابر رضی الله عنه روایت نموده که گفت: رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:

«أَصْحَابِي كَالنُّجُومِ بِأَيِّهِمُ اقْتَدَيْتُمُ اهْتَدَيْتُمْ»

ترجمه: یاران من مانند ستارگان هستند، به هرکدام از آن‌ها اقتداء کنید؛ راهیاب می‌شوید.

در مورد حدیث مذکور ابو عمر مي‌گوید: این اسناد قابل حجت نیست؛ چون حارث بن غصین مجهول است. ولی ابن حزم او را معرفی نموده گفته است كه او ابو وهب ثقفی است و همچنان بخاری وي را معرفی نموده و در تاریخ کبیر از وی یاد کرده است. و حافظ ابن حجر عسقلانی در کتابِ الامالی المطلقه گفته است: ابن حبان او را در جمع ثقات یاد کرده است، پس گفته نمی‌شود که او مجهول است.

بنابر گفتۀ ابن عبد البر کسی که حارث ابن غصین را مجهول شمرده؛ پس حديث نزدش ضعیف است و کسی که معرفی نموده که حارث بین غصین کیست و او را از طبقۀ ثقات دریافته، طوری که ابن حبان گفته است؛ پس حدیث نزد او قابل استدلال می‌باشد. البته میان ضعیف شمارندگان حدیث و حسن شمارندۀ آن اختلافات وجود دارد که به ذکر آن‌چه در فوق یاد نمودیم، اکتفا می‌کنیم.

لذا از این‌که در تضعیف این حدیث اهل حدیث باهم اجماع ندارند، بناً هرگاه این حدیث به مجتهدین و فقها برسد قابل استدال بوده و با اطمينان بر آن استدال می‌کنند. برخی مجتهدین و فقهای معتبری را که به این حدیث استدلال نموده اند، براي‌تان یاد آور می‌شوم.

از جمله محمد ابن احمد شمس الائمة سرخسی، متوفی 483هـ.ق، در کتاب خود "المبسوط" در موضوع قضاء به این حدیث استدلال نموده است، ابو عباس شهاب الدین مشهور به قرافی، متوفی 684هـ.ق، در کتاب خود "الذخیرة" پیرامون بحث در اصول مالک به این حدیث استدلال نموده است، ابو الحسن علی بن محمد مشهور به ماوردی، متوفی450هـ.ق، در کتاب خود "الحاوی الکبیر" در بحثِ صحابه به این حدیث استدلال نموده است و ابو محمد موفق الدین مشهور به ابن قدامه المقدسی، متوفی620هـ.ق، در کتاب خود "المغنی" در باب «الْفَصْل السَّادِس جَزَاءَ مَا كَانَ دَابَّةً مِنْ الصَّيْدِ نَظِيرُهُ مِنْ النَّعَمِ» از این حدیث استدلال نموده است.

طوری‌که می‌بینید این حدیث نزد مجتهدین و فقهای معتبر مورد استدلال است؛ بناً از جملۀ حدیث حسن به حساب می‌رود. هم‌چنان اين موضوع به حدیثی مربوط می‌شود که علماي حدیث در تضعیفش اختلاف دارند، نه حدیثی که به ضعیف بودنش اجماع است؛ چون این نوع حدیث اعتباری ندارد. هرچند در کتب مجتهدین و فقهای معتبر مذکورهم باشد، حتی اگر از روی مجادله فرض کنیم که آن حديث در کتب آن‌هاموجود هم باشد، بازهم ضعیف باقی می‌ماند، و می‌گویم "هرچند از باب جدل فرض کنیم"؛ چون مجتهدین و فقهای معتبر از حدیثی که باالاتفاق ضعیف است استدلال نمی‌کنند.

امیدوار هستم این موضوع به برادر محترم به طورکامل واضح شده باشد.

برادرتان عطاءبن خلیل ابورشته

06 صفر 1438 هـ..ق

06 نومبر 2016م

ادامه مطلب...
Subscribe to this RSS feed

سرزمین های اسلامی

سرزمین های اسلامی

کشورهای غربی

سائر لینک ها

بخش های از صفحه