- نشر شده در فقهی
پرسش
السلام علیکم و رحمة الله و برکاته!
با عرض سلام! امیر بزرگوار مان، از الله سبحانه و تعالی برای‌تان صحت و عافیت می‌طلبم!
پرسش من در مورد ارزش‌هاست؛ مشخصاً در خصوص ارزشی‌که حزب در از سرگیری زندگی اسلامی براورده می‌کند. آیا از سرگیری زندگی اسلامی "ارزش انسانی" را براورده می‌کند؟ چنان‌چه این کار در صورت تحقق منجر به نجات بشریت می‌گردد، و یا این‌که "ارزش روحی" را براورده خواهد نمود؟ چنان‌چه ازسرگیری زندگی اسلامی بر اساس شرعی "نه غریزوی" مربوط به حکم اسلامی و وجوب بیعت با خلیفه می‌شود. الله سبحانه و تعالی به شما برکت دهد! در ضمن؛ آیا ارزش روحی تنها مربوط به عبادات می‌شود و نه چیز دیگری؟
پاسخ
وعلیکم السلام و رحمة الله و برکاته!
اول) پیش از پاسخ دو مسئله را در خصوص ارزش باید توضیح داد:
اول این‌که ارزش همانا نیت عملی است و نه نتیجۀ انجام دادن فعل؛ چنان‌چه ممکن است یک ارزش روحی باشد؛ اما نتیجه آن محسوس و یا غیر محسوس باشد؛ مثلاً شما جهاد می‌کنید و نیت شما براوردن ارزش روحی است؛ اما نتیجه این عمل شما همانا نتیجۀ محسوس می‌باشد؛ مانند فتح شدن یک سرزمین و یا یک قلعه. یا شما دعا می‌کنید و هدف شما براوردن ارزش روحی است و نتیجه غیر محسوس می‌باشد؛ اگر دعاء کردن در آن حالت از جمله طریقه نباشد؛ بلکه طریقۀ شرعی چیزی غیر از دعاء باشد، در این صورت، نتیجه بدست آوردن ثواب از جانب الله سبحانه و تعالی است. در کتاب مفاهیم چنین گفته شده: «مثلاً دعاء یک عمل است و یک ارزش روحی را محقق می‌کند. جهاد یک عمل مادی است و یک ارزش روحی را محقق می‌نماید؛ اما اگرچه دعاء یک عمل مادی است، نتیجۀ غیر محسوسی را محقق می‌نماید که همانا ثواب است؛ اگرچه نیت کسی‌که دعاء می‌نماید، براوردن یک ارزش روحی باشد؛ بر خلاف جهاد که جنگیدن با دشمن و یک عمل مادی است، نتیجۀ محسوس را محقق می‌نماید که همانا فتح یک قلعه یا یک شهر یا کشتن دشمن و امثال آن می‌باشد؛ اگرچه نیت مجاهد محقق شدن ارزش روحی است.»
اما در حالت دیگری‌که دعاء "طریقۀ شرعی ندارد"، ممکن است نتیجۀ محسوسی را براورده نماید.
در پاسخ به پرسشی‌که به تاریخ 25 اوکتوبر 2014م منتشر نمودیم، گفتیم: «در کتاب "مفاهیم" در خصوص دعاء در سایر حالات چیزی گفته نشده؛ بلکه حدیث عامی‌که احمد در مسنداش روایت نموده شامل آن می‌شود: از ابو المتوکل و وی از ابو سعید روایت نمود که رسول الله صلی الله علیه وسلم فرمود:
«ما من مسلم یدعو بدعوة لیس فیها إثم، و لاقطیعة رحم، إلا أعطاه الله بها إحدی ثلاث: إمّا أن تعجّل له دعوته، و إما أن یدّخرها له فی الآخرة، و إمّا أن یصرف عنه من السّوء مثلها»
ترجمه: هرگاه یک مسلمان دعایی کند که در آن گناهی و یا قطع صلۀ رحم نباشد، الله متعال در عوض آن یکی از سه مورد را برایش می‌دهد: یا دعایش را در همین دنیا براورده می‌کند و یا پاداشی در عوض آن برایش در آخرت ذخیره می‌نماید و یا یک بدی را از او دور می‌کند.
اصحاب گفتند: پس ما دعای بسیار می‌کنیم. فرمود: "الله اکثر" یعنی الله سبحانه و تعالی با یکی از سه مورد دعای دعاء کننده را قبول می‌کند؛ از جمله این‌که "دعایش را در همین دنیا براورده می‌کند" و این یک نتیجۀ محسوس است.»
دوم این‌که موضوع ارزش متعلق به نیت فرد است؛ یعنی این یک ارزش فردی است:
1. در کتاب مفاهیم ارزش‌ها به نیت فرد ارتباط داده شده؛ «انسان به معنای شخص و یا انجام‌دهنده عمل»، چنان‌چه در صفحه 30 – 34 فایل ورد "عربی" چنین گفته شده:
«... در خصوص نیت از انجام یک عمل باید گفت که هر انجام دهنده یک عمل نیتی دارد که برای تحقق آن اقدام به عمل می‌نماید. این نیت همان ارزش آن عمل است. بنابر این، الزاماً هر عملی یک قیمتی دارد که انسان آن را در هنگام انجام دادن آن عمل مراعات می‌نماید، در غیر این صورت، عمل مذکور عبث و بیهوده خواهد بود. پس هر مسلمانی مکلف است تمام توان خود را برای براوردن ارزش عملی انجام می‌دهد، به کار گیرد تا در رفاه و رشد جامعه سهیم شود و در عین حال رفاه و آرامش خود را نیز ضمانت نماید.
بناءً اشتباه است که درجه‌بندی این ارزش‌ها به انسان گذاشته شود؛ بلکه لازم است ارزش‌ها توسط خالق انسان، که همانا الله سبحانه و تعالی است، درجه‌بندی گردد. پس این شریعت است که باید این ارزش‌ها را برای انسان مرزبندی نماید، زمان پرداختن به هرکدام را مشخص کند و انسان بر اساس این مرزبندی و تشخیص به آن عمل نماید.
به این ترتیب است که ارزش‌های جامعه بر اساس یک جامعۀ مشخص درجه بندی می‌گردد و این جامعه با در نظر داشت آن ارزش‌ها، ارزیابی می‌گردد. به این ترتیب، باید برای براورده شدن ارزش‌های اسلامی کار و فعالیت صورت گیرد تا جامعه اسلامی بر مبنای دیدگاه اسلام از زندگی ایجاد گردد.» نقل قول از کتاب مفاهیم تمام شد.
2. این بدان معناست که ارزش عمل همانا نیتی است که انجام دهندۀ عمل به هدف براوردن آن اقدام به انجام آن می‌کند؛ پس ازش همان نیت عمل است. کسی‌که از انجام عملی نیتی دارد، انسان است؛ یعنی فرد مشخصی مانند محمد، زینب، فاطمه و خالد. پس زمانی انسان اقدام به انجام یک عمل می‌کند، نیت براورده شدن یک ارزش مشخص را دارد؛ مثلاً زمانی‌که محمد اقدام به تجارت می‌کند، نیت او براوردن منفعت مادی است و این یک ارزش مادی است، یا زمانی‌که زینب نماز ادا می‌کند، نیت وی براوردن یک ارزش معنوی است و این یک ارزش روحی می‌باشد. هرگاه فاطمه در سخن گفتن راست گفتن را مراعات نماید، نیت‌اش براورده شدن یک ارزش اخلاقی می‌باشد و هرگاه خالد به یک فرد مظلوم کمک نماید، وی نیت براورده شدن یک ارزش را نموده که همانا ارزش انسانی می‌باشد. به این ترتیب؛ ارزش همانا نیت مشخص یک فرد از انجام یک عمل است؛ یعنی کسی‌که عملی را به نیت براوردن یک ارزش انجام می‌دهد، یک انسان/"فرد" است.
3. اینجاست که مسئولیت حزب در تثبیت این ارزش‌ها در افرادش برجسته می‌گردد، چه این ارزش روحی باشد یا اخلاقی، یا انسانی و یا هم مادی و این‌که این ارزش‌ها باید مطابق احکام شریعت باشد. حزب برای تثبیت ارزش‌ها در افراد خود از اسالیب مختلفی مانند رهنمایی و تشریح و توضیح مطابق احکام شریعت کار می‌گیرد. در صورتی‌که راهنمایی و تشریح و توضیح برای تثبیت ارزش‌ها در افراد حزب نتیجه نداد و نیاز به مجازات اداری شد، مجازت صورت خواهد گرفت؛ البته به این هدف که زمینۀ رعایت ارزش‌های مذکور توسط افراد حزب بر اساس اوامر و نواهی الله سبحانه و تعالی فراهم گردد.
هم‌چنین اینجاست که مسئولیت دولت نیز در تثبیت این ارزش‌ها بر اساس احکام شریعت برجسته می‌گردد تا هر انسان مسلمان به صفت یک فرد/"شخص یا انجام‌دهنده عمل" مکلفیت خود را مراعات نماید تا آن که ارزش‌های فوق بر اساس اوامر و نواهی الله سبحانه و تعالی در تمام انواع آن اعم از روحی، اخلاقی، انسانی و مادی مراعات گردد.
اینست مسئولیت و نقش دولت در تثبیت پرداختن افراد به براورده شدن ارزش‌ها مطابق احکام شریعت، برابر است که این یک ارزش روحی باشد یا اخلاقی یا انسانی و یا هم مادی. دولت موظف است اسالیب لازم، اعم از راهنمایی، توضیح و تشریح مطابق احکام شریعت را برای تثبیت این ارزش‌ها بکار گیرد. در صورتی‌که راهنمایی و توضیح و تشریح برای تصحیح مخالفت شرعی در رعایت ارزش‌ها توسط افراد نتیجه نداد و نیاز به مجازات بود، باید مجازت صورت گیرد؛ البته به این هدف که زمینۀ تطبیق و رعایت این ارزش‌ها توسط افراد و بر اساس اوامر و نواهی الله سبحانه و تعالی فراهم گردد.
دوم) اینک می‌پردازیم به پاسخِ پرسش‌تان:
1. بدون شک یک دعوت‌گر که برای از سرگیری زندگی اسلامی از طریق برپایی خلافت راشده کار و فعالیت می‌نماید، نیت‌اش از این کار و فعالیت همانا براورده شدن ارزش روحی است تا رضایت الله سبحانه و تعالی و رسولش صلی الله علیه وسلم را حاصل نماید و نتیجه کار و فعالیت او، نتیجۀ محسوس است، مانند عزت، نصرت، تمکین، فتح و انتشار خیر و برکت در هر جایی‌که خلافت حاکم شود، الله متعال می‌فرماید:
﴿وَأُخْرَىٰ تُحِبُّونَهَا ۖ نَصْرٌ مِّنَ اللَّهِ وَفَتْحٌ قَرِيبٌ ۗ وَبَشِّرِ الْمُؤْمِنِينَ﴾ [صف: 13]
ترجمه: و (نعمت) دیگری‌که آن را دوست دارید به شما می‌بخشد، و آن یاری الله و پیروزی نزدیک است؛ و مؤمنان را بشارت ده (به این پیروزی بزرگ)!
2. نیت براوردن ارزش یک امر فردی است؛ یعنی متعلق به افراد می‌باشد؛ مثلاً شخصی نیت براوردن یک ارزش روحی یا یک ارزش اخلاقی و یا انسانی و یا مادی را دارد؛ پس این یک نیت فردی است؛ اما حزب طوری است که بخشی از فعالیت آن اینست که افراد و شباب خود را طوری تثقیف نماید که فعالیت‌های شان عبث نباشد؛ بلکه سعی نمایند ارزش‌ها را بر اساس احکام شریعت براورده نمایند، و نیز بخشی از کار دولت اینست که تحقق این ارزش‌ها را در جامعه بر اساس احکام شریعت ضمانت نماید.
امیدوارم پاسخ‌مان کفایت نماید و الله متعال داناتر و حکیم‌تر است.
برادرتان عطاء بن خلیل ابوالرشته
